कोभिड–१९ विरुद्धको भ्याक्सिन नबनेसम्म लकडाउन !

A+ A A-

संसारका धेरै देशले कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को संक्रमण रोकथाम तथा नियन्त्रणमा लकडाउनलाई निर्विकल्प मानेका छन् । ११ चैतदेखि नेपाल पनि लकडाउनमा छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले चेतावनी दिँदै भनेको छ कि कुनै पनि देशले अहिले नै लकडाउन हटाउनु घातक हुन सक्छ । नेपाल त पर्याप्त पूर्वाधार, स्वास्थ्य सामग्री र विशेषज्ञको अभाव झेलिरहेकाे देश हाे । यही कुरालाई मध्यनजर गरी सरकारले तत्काल लकडाउन नहटाउने संकेत गरेकाे छ । बरु लकडाउनको अवधि पुनः थप्ने तयारीमा छ सरकार ।

देशभित्र लकडाउन ‘खुकुलो’ बनाउने वा यसलाई हटाएर हवाई उडान र सीमानाका कडाइ गर्नुपर्ने आवाज पनि उठिरहेको छ । तर, के अहिले नै लकडाउन हटाउनु वा यसलाई खुकुलो बनाउनु सही हुन्छ ?

वुहान लकडाउनमुक्त तर..

नियम कानुनमा निकै कडा मानिने चीनले कोरोना भाइरसको ‘पहिलो लहर’ समाप्त गरिदिएको छ । कोरोना भाइरसको केन्द्र’ वुहान शहर हो । यो शहरमा ७६ दिनपछि लकडाउन हटाइयो । नेपालमा मात्र होइन, अन्य देशमा पनि कतिपयले तर्क गर्ने गरेका छन्, ‘कोरोनाको केन्द्रमा नै लकडाउन हटाइएको अवस्थामा हामीले किन ढिला गर्ने ?’

तर, विभिन्न अध्ययनमा विशेषज्ञहरूले छिट्टै लकडाउन हटाउँदा त्यसको परिणाम निकै खराब हुन सक्ने चेतावनी दिएका छन् ।

कोरोना भाइरसको सन्त्रासका बीच गरिएको लकडाउनले नेपाल मात्र होइन, संसारका धेरै देशको अर्थव्यवस्था चौपट पारेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)ले कोरोना भाइरसको अन्त्य हुँदासम्म कैयौंँ देशको अर्थव्यवस्था निकै खराब अवस्थामा पुग्ने चेतावनी दिएको छ ।

तथापि, कतिपय देशमा लकडाउन हटाउने कुरा भइरहेको छ ।

हङकङका सोधकर्ताहरूले चीनको अनुभवमा आधारित एक अध्ययन गरेका छन् । शोधमा सुझाइएको छ– लकडाउन हटाउँदा मुलुकमा नयाँ संक्रमण बढ्न सक्छ, यसप्रति सजग हुनुपर्छ । कोरोनाविरुद्धको भ्याक्सिन नबनेसम्म कतिपय क्षेत्रहरू नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ ।

कोरोना भाइरसबारे नेपालीले जान्नैपर्ने तथ्य

चीनले कोरोना संक्रमणलाई एक हदसम्म नियन्त्रण गरेको छ तर छिट्टै सामान्य जीवनमा फर्किँदा भाइरसको खतरा रहिरहन्छ ।

कडा नियम र कानुनकै कारण चीन कोरोना संक्रमणको पहिलो लहर अन्त्य गर्न सफल भयो तर दोस्रो लहरको खतरा बाँकी नै रहेको सोधकर्ताहरूको ठहर छ ।

हङकङ युनिभर्सिटीका एसोसिएट प्रोफेसर जोसेफ टी वू भन्छन्, ‘कडाइ गर्दा कोरोनाबाट संक्रमित बिरामीमा कमी त आएको छ तर फेरि स्कुल, व्यापार र फ्याक्ट्री सुरु हुँदा संक्रमण बढ्न सक्छ ।’प्रोफेसर वूका अनुसार अझै केही समय सामाजिक दूरी र व्यावहारिक परिवर्तन कायम गर्नु अवश्यक हुन्छ । कोरोना प्रभावित देशको सरकारले यस्तो खालको रणनीति अपनाउनुपर्छ, जसबाट खस्कँदो अर्थव्यवस्थालाई ठीक गर्न र कोरोनाको संक्रमणलाई रोक्नुका बीच तालमेल रहोस् ।

चीनमा फैलिएको कोरोना महामारीको मोडलका आधारमा एक अध्ययन भन्छ– मुख्य चीन शहरमा कोरोनाबाट मर्ने बिरामीको संख्या हुबेईमा मर्ने संख्याको तुलनामा कम हो । चीनमा मर्नेको संख्या १ प्रतिशतभन्दा कम छ जबकि, हुबेईमा मृत्यु हुनेको आँकडा ६ प्रतिशत छ ।

चीनका अलग–अलग शहरको अर्थव्यवस्था र स्वास्थ्य सुविधाहरूका आधारमा मृत्युको आँकडा फरक देखिएको अध्ययनको निचोड छ ।

चीनमा पर्याप्त स्वास्थ्य सुविधाका कारणले नै त्यहाँ मृतकको संख्या कम भएको हो । स्थानीय स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा कर्मचारीको संख्या र संसाधनले कोरोना नियन्त्रणमा ठूलो मद्दत मिल्यो ।

प्रोफेसर वूको टोलीले चीनका ४ ठूला शहर बेइजिङ, सांघाई, शेनजान र वेनजोउमा १५ जनवरीदेखि २९ फेब्रुअरीको बीचमा भएको कोरोना केसको डाटाका आधारमा अध्ययन तयार गरेको हो । अध्ययनमा यी ४ शहरका स्थानीय स्वास्थ्य केन्द्रका डाटा प्रयोग गरिएको छ । यो शोधमा हुबेईबाहिरका १० शहरलाई पनि समेटिएको छ, जहाँ सबैभन्दा बढी कोरोनाको केस थियो ।

कोरोना संक्रमणलाई विस्तारै नियन्त्रणमा लिन सकिन्छ । तर, दोस्रो पटक कोरोना भाइरस फैलियो भने यसबाट मानवीयसँगै मुलुकमा ठूलो आर्थिक क्षति हुन सक्ने शोधको निष्कर्ष छ ।

अमेरिकालाई कसरी लिने ?

दक्षिण कोरिया र केही दक्षिण अमेरिकी देशबाहेक धेरैजसो राष्ट्रले लकडाउन गरिरहँदा कोरोनाबाट हजारौँ नागरिक गुमाइसकेको अमेरिकाले सामाजिक दूरी कायम गर्ने नीतिबाहेक देशव्यापी लकडाउन गरेको छैन । कोरोनाका कारण अमेरिकामा अहिले दिनहुँ सयौँ मानिस मरिरहेका छन् भने हजारौँ संक्रमित थपिइरहेका छन् ।

अमेरिकाको मेडिकल कलेज अफ विस्कन्सिनका सह–प्राध्यापक डा. हरिराज पौडेल यसरी मृतकको संख्या र संक्रमितको संख्या बढ्नुमा अमेरिकी सरकारको ‘दम्भ’लाई मुख्य कारण मान्छन् ।

कोरोना संक्रमितको उपचारमा खटिएका डा. पौडेल ठान्छन् कि कोरोना संक्रमणको सुरुवाती चरणमै अमेरिकाले पूरै मुलुक लकडाउन गरी नियन्त्रणको प्रयास गरेको भए अहिले स्थिति यति भयावह नहुन सक्थ्यो । Image may contain: 1 person, closeup उनले शिलापत्रलाई भने, ‘कोरोनाविरुद्धको भ्याक्सिन नबनेसम्म सामाजिक दूरी र व्यवहार परिवर्तनलाई कायम गर्नुपर्ने हुन्छ । कतिपय देशमा लकडाउन निर्विकल्प हुन सक्छ । लकडाउन हटाउँदा कोरोनाको संक्रमण अझै फैलिन सक्छ ।’

युरोपले रिल्याक्स गर्न खोज्दा...

कोरोना भाइरसबाट प्रभावित कतिपय युरोपेली मुलुकले लकडाउनबाट ‘रिल्याक्स’ गर्न खोजेका छन् । तर, विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) ले लकडाउन हटाउने निर्णय लिए युरोपको अवस्था थप बिग्रन सक्ने चेतावनी दिएको छ ।

नेपाल सजग हुनुपर्छ

जनस्वास्थ्यविज्ञ डा. शरद वन्त चीनले लकडाउन हटाए पनि पुनः आइपर्न सक्ने खतराप्रति सावधानी उत्तिकै अपनाइरहेको बताउँछन् । ‘हाम्रोजस्तो मुलुकलाई चीनसँग तुलना गरेर लकडाउन हटाउनुपर्छ कसैले भन्छ भने त्यो सान्दर्भिक हुँदैन । चीनले लकडाउन हटाएको छ । तर, ऊ दोस्रो लहरको खतराप्रति पनि उत्तिकै सजग छ’, डा. वन्तले शिलापत्रलाई भने । बजारमुखी बिमाबाट सबैका लागि ... छिमेकी भारतमा कोरोना संक्रमित बढ्नु नेपालका लागि कम खतराको विषय नभएको डा. वन्तको भनाइ छ । उनले अगाडि थपे, ‘भारतमा लाखौँ नेपाली छन् । त्यहाँ मुलुकभित्रै दिनहुँ नयाँ संक्रमित थपिइरहेका छन् । नेपालले लकडाउन हटाउँदा वा खुकुलो पार्दा यस्ता पक्षलाई नजरअन्दाज गर्न हुँदैन ।’

जनजीवनतिर ध्यान

नेपालको हकमा लकडाउन हटाउने वा खुकुलो पार्नुपर्छ भन्ने आवाज यहाँ संक्रमणको जोखिम कम भयो भनेर नभई जनजीवन कष्टकर बन्यो भनेर हो । त्यसैले सरकारले जनजीवनलाई सहज बनाउन अन्य उपायको खोजी गर्नुपर्नेमा विज्ञहरू जोड दिन्छन् ।

‘कतिपय मानिस रोगबाट बच्न खोज्दा भोकले मर्ने डरमा लकडाउन हटाउनुपर्छ पनि भनिरहेका छन् । सरकारले यो कुरालाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्छ । मानिसहरूको दैनिकीलाई सहज पार्ने उपाय खोजेर काम गरेमा लकडाउनलाई सबैले पालना गर्छन्’, डा वन्त भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख २, २०७७ १०:५१