‘प्लेग’ महामारीले जन्माएका वैज्ञानिक न्युटन

A+ A A-

‘लकडाउन कसरी बिताउने ?’ साथीहरूको प्रश्न आइरहन्छ ।

एक जना भाइ भन्दै थिए, ‘लकडाउनले कक्षा १०, ११ र १२ का भाइ बहिनीले त पढ्नै पाएनन् नि !,’ परीक्षा पनि भएन ।

साथीहरूको प्रश्न र भाइको कुराले अचम्मित भए ।

परीक्षा पो रोकिएको हो । पढाइ र सिकाइ रोकिएको हो र ? पढ्नका लागि त झन् समय पाएका छौँ । समय कसरी बिताउने भन्ने चिन्ता होइन, समयलाई कसरी सदुपयोग गर्ने भन्ने हो ।

मैले थाहा पाएसम्म यतिको फुर्सदिलो समय अहिलेबाहेक कहिल्यै पाएको थिएनौँ । शायदै यो शताब्दीमै मान्छेले कामै नगरी बस्न पाएको यो नै पहिलो पटक होला ।

यदि हामीले यो समयलाई सदुपयोग गर्ने हो भने आफ्नो व्यक्तिगत जीवन र पेसागत विकासका लागि यो समय महत्त्वपूर्ण हो ।

१७औँ शताब्दीताका इङ्ल्याण्डमा ‘ग्रेट प्लेग’ नामक महामारी फैलिएको थियो । त्यो समयमा पनि महामारी रोकथाम र नियन्त्रणका लागि कलेज, विश्वविद्यालयहरू बन्द गरिएको थियो ।

त्यतिबेला आइज्याक न्युटन २०औँ वसन्तमा दौडिरहेका थिए । उनी क्याम्ब्रिज शहरस्थित ट्रिनिटी कलेजमा अध्ययन गर्थे ।

‘ग्रेट प्लेग’ का कारण उनी पनि आफ्नो घर ‘उल्स्थ्रोप म्यानोर’ फर्किए । त्यतिबेलासम्म उनी सर आइज्याक न्युटन बनिसकेका थिएनन् ।

कलेज बन्द भएकाले उनले घरमै स्वःअध्ययन गर्न थाले । सुरूमा उनले क्यालकुलसको थ्यौरी दिए । कलेज बन्द हुनुअगावै यसैमा काम गर्दै थिए । र, घर फर्किएपछि पूरा गरे ।

‘उल्स्थ्रोप म्यानोर’ मै उनले अप्टिक्स्को थ्यौरीसमेत दिए । यही अवधिमा उनले लज् अफ मोसन र ग्रयाबिटीको थ्यौरी पनि दिए ।

अहिले हामीले भन्नेजस्तो न्युटनको टाउकोमा स्याउ खसेर उनले ती थ्यौरीहरू दिए होलान् । रूखबाट खसेको स्याउले उनलाई मार्गदर्शन जरूर गर्‍याे होला । तर, थ्यौरीहरू दिन उनले निकै मिहिनेत गर्नुपरेको थियो ।

महामारीको त्यस्तो समयमा खाने, बस्ने, सुत्ने काम मात्रै गरेका भए उनी आइज्याक न्युटनबाट सर आइज्याक न्युटन हुन्थे होला त ?

यो प्रसङ्ग किन उठाएको हो भने ‘ग्रेट प्लेग’ को महामारीले स्कुल कलेज बन्द हुँदा पनि न्युटनलाई सिक्न पढ्न कसैले रोक्न छेक्न सकेन ।

आज विश्वमा नै कोरोना भाइरस (कोभिड १९) ले आतंक मच्चाएको छ । कोरोना महामारीसँग हामी पनि जुधिरहेका छौँ । व्यापार, व्यवसाय, स्कुल कलेज बन्द छ । मान्छे घरमै बसेका छन् ।

विश्वको एकतिहाइ जनसङ्ख्या लकडाउनमा छ । त्यसबाट नेपाल पनि अछुतो छैन । अनि प्रत्येक मान्छेको एउटै प्रश्न गुनासो हुन्छ– कसरी समय बिताउने ? के गर्ने ? यदि इच्छाशक्ति हुने हो भने हामी धेरै गर्न सक्छौँ । त्यसको उदाहरण न्युटन नै छन् ।

समयको अभावमा थुप्रै व्यक्तिगत कामहरू अल्झिएर बसेका हुन्छन् । आफ्ना इच्छा चाहनाका काम पूरा गर्ने यो सुनौलो समय होइन र ?

हामीभित्र कुण्ठित कविमन हुन सक्छ । वा कसैको चित्रकारहृदय होला, जो रङहरूमा पोतिन वर्षैदेखि लालायित भएर बसेका हाेलान् । जोकोहीसँग पनि केही न केही क्षमता हुन्छ । जुन धाराप्रवाह भएर बग्न यो समय प्रकृतिले हामीलाई दिएको हो ।

अहिले आफ्नो इच्छाअनुसारको क्षेत्रमा प्रशस्त खोज अनुसन्धान गर्ने समय छ । इन्टरनेटको पहुँच दुरदराजमा बाहेक अन्य ठाउँमा छ । यसले गर्दा हामीलाई चाहिने सामग्रीहरू हातहातमै छन् । मात्र सही तरिकाले प्रयोग गरे पुग्छ ।

हामीले यो समयमा न्युटनले झैँ विश्व परिवर्तन गर्न सक्ने थ्यौरी दिन नसकौँला । तर, न्युटनको जीवनको ‘एअर अफ वोन्डर्स’ झैँ हाम्रो पनि हुन सक्छ । लकडाउनका कारण हामीले हाम्रो मन मस्तिष्क नै लक गरेका त छैनौँ ? यो समय आफ्नो करियर बनाउन कोसेढुङ्गा पनि बन्न सक्छ । किन समयको सदुपयोग गर्न ढिला गर्ने ?

याे पनि

जब भान्छाबाट बाको आवाज आयो...

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख २, २०७७ ११:४२