दलितको पीडा : रोगले होइन, भोकले मरिने चिन्ता भयो

A+ A A-

- सौरभ यादव

सरकारले लकडाउनको निर्णय गरे पनि राहत वितरणमा तदारुकता नदेखाउँदा सप्तरीका निम्नवर्गीय नागरिक नराम्ररी प्रभावित भएका छन् । यसको सबैभन्दा ठूलो असर दैनिक श्रम गरी कमाएर खाने वर्गमा परेको छ । घरबाहिर निस्कनै नपाउँदा दैनिकी कसरी चलाउने भन्ने चिन्ता थपिदो छ । यस्तै, शारीरिक रूपले अशक्तहरूसमेत लकडाउनका कारणले प्रभावित बन्न थालेका छन् ।

मागेर जीवनयापन गर्दै आएको सप्तरीको बोदेबर्साईन नगरपालिका-४ सिल्हटकी एक दृष्टिविहीन दलित परिवारको दैनिकी कष्टकर बनेको छ । ५२ वर्षीया भोल्वीदेवी राम दुवै आँखा नदेख्ने हुँदा गाउँमा मागेर आफूसहित बालक छोरोको गुजारा चलाउँदै आएकी थिइन् ।

जन्मिएदेखि दृष्टिविहीन रहेकी भोल्वीदेवीले १५ वर्षअघि उखम मोचीसित विवाह गरिन् । ऐलानी जग्गामा परालले बेरिएको झुप्रोबाहेक सम्पत्तिको नाममा अरू केही नरहे पनि उखमले ज्याला मजदुरीको काम गरेर भोल्वीदेवीलाई खुसी नै राखेका थिए । तर, विवाह गरेको ५ वर्षमै पतिको मृत्यु भएपछि भोल्वीदेवीको त्यो खुसीमा पनि नराम्रोसँग ग्रहण लाग्यो र मागेर जीविकोपार्जन गर्ने बाध्यता आईपर्‍यो ।

भोल्वीदेवीका दुई सन्तानमध्ये जेठो छोरा ११ वर्षीय दिनेश पनि जन्मिएदेखि नै दृष्टिविहीन छन् । दिनेशको लापनपालनको जिम्मा राजविराजस्थित एक संस्थाले लिए पनि कान्छो छोरा १० वर्षीय दीपकको लालनपालनको जिम्मा पनि उनकै काँधमा छ । अहिलेको लकडाउनका कारणले मागेर खाने बाटो पनि थुनिएको भन्दै उनले बालक छोरालाई भोकै राख्नु पर्दा झनै पीडा महशुस हुने गरेको बताइन् ।

राजविराज नगरपालिका–१६ की अमलादेवी सदा ज्यालादारी मजदूर हुन् । कृषि र निर्माणसम्बन्धी काम गरेर उनले दुई छोरीसहित तीन जनाको परिवार पालेकी छिन् । लकडाउन गर्ने निर्णयसँगै निर्माणसम्बन्धी काम रोकिएपछि उनको रोजीरोटी पनि खोसिएको छ ।

आफू सँगसँगै छोरीहरू पनि कैयौँ छाक भोकै बस्नु परेको उनले सुनाइन् । कमाउनभन्दै ५ वर्षअघि काठमाडौं गएका पतिले अर्को विवाह गरेर उतै बसेपछि आफूले दुःख पाएको उनले बताइन् ।

अमलामात्र होइनन्, स्थानीय गंगीयादेवी सदाको अवस्था पनि उस्तै छ । १५ वर्षअघि पति नारायणको मृत्यु भयो । त्यसपछि ज्याला मजदूरी गरेर उनले दुई छोरीको पालनपोषण गरिन् र उनीहरूको विवाह पनि गराइन् । तर, छोरीहरूको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण दुई नातिनी पाल्ने जिम्मा अहिले पनि उनीमाथि नै छ ।

जसोतसो जीविका चलाइरहेका बेला सबैतिर काम बन्द हुँदा के खाने भन्ने चिन्ता सुरु भएको उनले गुनासो गरिन् । ‘रोगले त विस्तारै लान्थ्यो होला, पेट बाँधेर कति दिन बाँचिएला’ उनी भन्छिन–‘अब त कसैले देला र खाउँला भन्नेबाहेक अर्को विकल्प नै छैन।’

समस्या अमला र गंगीयाको मात्र होइन । सप्तरी जिल्लामा भूमिहीन र सुकुम्बासीको बसोबास ठूलो छ । ज्याला मजदूरी गरेर जीविकोपार्जन गर्ने ती हजारौँ मजदूरको अवस्था यतिबेला दयनीय छ । सदरमुकाम राजविराजमा मात्रै करिव २ सय ५० मजदूरहरू कामको खोजीमा विभिन्न स्थानबाट दैनिक जम्मा हुने गरेका थिए । लकडाउनको निर्णयले पाउने गरेको काम पनि रोकिँदा साह्रै गाह्रो भएको हनुमानगर कंकालिनी नगरपालिकास्थित गोवरगाढाका मजदूर विनोद यादवले बताए ।

लकडाउनको मौका छोप्दै उपभोग्य सामग्रीमा गरिएको मूल्यवृद्धिले पनि श्रमजीवी वर्गलाई पिरोलेको छ । दाल, चामल, तरकारीलगायतका सामानमा एक्कासी भएको मूल्यवृद्धिले किनेरै खानुपर्ने तथा मजदूरी गरेर जीविकोपार्जन गरिरहेका प्रत्यक्ष प्रभावित भएका छन् । सम्बन्धित निकायले बजार नियन्त्रण गर्न नसक्दा निम्नवर्गका व्यक्तिहरूलाई छाक टार्नसमेत समस्या हुन थालेको राजविराजका मजदूर नेता केदार देव बताउँछन् ।

यस्ता वर्गका लागि संघ, प्रदेश र स्थानीय सरकारले विशेष राहत प्याकेज नै बनाएर कार्यान्वयमा ल्याउनु पर्ने उनले माग गरे । ‘सरकारले समयमै यस विषयमा ध्यान नदिए जनता रोगले भन्दा पनि भोकले मर्छन्’ उनले थपे, ‘बेलैमा सोचौँ, नत्र अनर्थ हुन सक्छ ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत २५, २०७६ १३:२६