'सेवक'का हातको पानी

A+ A A-

अचेल एक युवकलाई हातमा पानीको बोतल लिएर जनकपुरधामका सडकमा घुमिरहेका देख्न सकिन्छ । सडकमा खटिएका सुरक्षाकर्मीलाई पानी खुवाउने उनको दिनचर्या बनेको छ ।

अहिलेको समयममा सुरक्षाकर्मीको भूमिका चुनौतीपूर्ण भइरहेको छ । घाम-पानी, भोक-तिर्खा नभनी रात दिन काममा छन् सुरक्षाकर्मी अहिले । जनकपुरधामलगायत देशभर लकडाउन जारी रहेको अवस्थामा हाम्रो सेवामा दिनरात खटेका सुरक्षाकर्मीहरूलाई असहाय संरक्षण मंचका अध्यक्ष समाजसेवी वैद्यनाथ साह र व्यवसायी धर्मेन्द्र साह मिनरल वाटर, मास्क र ग्लोब्स प्रदान गर्ने कार्यमा खटिएका छन् ।

कहिले जनकपुरधामको विद्यापति चोक जाने, कहिले जिरो माइल, कहिले भ्रमरपुराचोक त कहिले रामानन्द चोक, उनीहरूको दैनिकी बनेको छ अहिले । यति मात्र होइन, उनीहरू जनकपुरधामका पिडारी चोक, कहिले मिल्स एरिया, कहिले भानु चोकलगायत विभिन्न चोकमा पुगेर सुरक्षाकर्मीहरूलाई मिनरल वाटर प्रदान गरिरहेका छन् । कोरोना भाइरसको महामारीका कारण सरकारले जारी गरेको लकडाउनका बेलामा सडक, बाटो र गल्लीमा पुगेर प्रहरी दिनरात खटिरहेकाले गर्दा प्रहरीहरूको स्वास्थ्य अवस्था मध्यनजर गर्दै पानी, मास्क र ग्लोब प्रदान गरेको वैद्यनाथ साहले बताए ।

गर्मीका कारण अहिले निकै प्यास लाग्ने गरेको छ । कोरोनाका कारण कसैको घरमा जान सकिँदैन । यस्तोमा वैद्यनाथको पानीले निकै राहत दिएको एक सुरक्षाकर्मीले बताए ।

सेवक नामले चर्चित

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका- ५ का ४८ वर्षीय वैद्यनाथ साह आफ्नो नामको अगाडि सेवक भनेर परिचय दिने गर्छन् । केही वर्षअघिसम्म उनको जनकपुरधाममा खासै परिचय थिएन, न त उनलाई कसैले नोटिस नै गर्थे । तर, अहिले जनकपुरधाममा जुनसुकै सार्वजनिक काममा पनि उनको उपस्थित हुने गरेको छ ।

सामान्य लेखपढ गरेका साह आर्थिक रूपले अत्यन्तै विपन्न थिए । उनी २५ वर्षअघि जनकपुरधामकै पसलहरूमा दैनिक मजदुरी गरेर घर परिवारको गुजारा चलाउँथे । कुनै बेला आफ्नै बुबा क्षयरोगले ग्रस्त हुँदा राम्रो उपचार गराउन असमर्थ रहेका तिनै साह अहिले यस क्षेत्रका सयौँ असहायहरूलाई उपचार गराइरहेका छन् ।

सङ्घर्षको यात्रा

१ सय रुपैयाँ मासिक पारिश्रमिकमा जनकपुरधामको पसलमा कामदार भएर काम गर्दै गर्दा घर परिवारको गुजारा चलाउन कठिन भएपछि उनले आफ्नै कपडा पसल सञ्चालन गरे । त्यसपछि केबुल टीभीमा काम गरे ।

उनले पछि आफ्नै साह केबुल सञ्चालन गरे । भाइ विश्वनाथ साहसहितको संयुक्त स्वामित्वमा उक्त केबुलले राम्रै व्यापार गर्न थाल्यो । त्यसपछि साह जनकपुरधामकै जातीय सङ्गठन कलाबार सेवा समितिमा आबद्ध भए ।

७ वर्षअघि केबुलवाला को रूपमा पहिचान बनाएका साह त्यही समितिमा कोषाध्यक्षको जिम्मेवारी पाएपछि समितिकै भवन निर्माणदेखि अन्य केही सामाजिक काममा सहभागी हुन थाले । त्यसपछि समाजमा उनको विस्तारै परिचय हुन थाल्यो ।

उनले असहायका लागि केही न केही गर्नुपर्छ भन्दै असहाय संरक्षण मञ्च नामक संस्था स्थापना गरे । सडकमा बेवारिसे, फालिएका, मानसिक सन्तुलन बिग्रिएका, असहाय बिरामीहरूलाई अस्पताल पुर्‍याउने, उपचार गराउने काम गर्न थाले ।

आफैँले औषधि किनेर दिने, आफ्नै घरबाट ती बिरामीका लागि खाना पकाएर लैजाने काम गर्दै आएका थिए । ६ वर्षअघि जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका- ४ स्थित विद्यापति चोकमा एक जनाको ग्यास पसलमा ग्यास सिलिन्डर विस्फोट भयो । उक्त घटनामा परी पसल सञ्चालक घाइते हुनुका साथै उनकी छोरीको निधनसमेत भएको थियो । उनको पसलको बीमासमेत गरिएको थिएन । घाइतेको उपचारमा समेत समस्या भइरहेको थियो ।

साह स्थानीय जनकपुरधामको समाज र प्रमुख जिल्ला अधिकारीसँग राहतका लागि सहयोग माग्न गए । १ लाख ५० हजार रुपैयाँ सङ्कलन गरेर उनले पीडितका परिवारलाई उपचार तथा किरिया खर्च उपलब्ध गराए ।

त्यसपछि जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका- ४ मै जुल्मा महतोको किराना पसलमा आगलागी हुँदा ५० हजार रुपैयाँ सहयोग जुटाएर प्रदान गर्नुका साथै पसल पनि नयाँ बनाइदिए । त्यसपछि उनले घरबार नभएका र हेरचाह गर्ने कोही नभएका असहाय व्यक्तिहरूलाई खोजी गरेर उपचार गराउने कार्य गर्न थाले ।

पछि उनले जनकपुर अञ्चल अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेण्डेन्टलाई भनेर असहाय बिरामीलाई अस्पतालबाट खाना उपलब्ध गराइदिन भनेपछि केही असहाय बिरामीको खाना अब अस्पतालले नै दिने गरेको साहले बताए ।

हालसम्म २ सयभन्दा बढी असहाय बिरामीहरूको जनकपुर अञ्चलदेखि निजी अस्पतालमा उपचार गराइसकेको उनले बताए । तर, समस्या के देखिएको छ भने मानसिक सन्तुलन ठीक नभएका व्यक्तिको उपचारका लागि अस्पतालमा छुट्टै वार्ड छैन, नुहाइदिने, खाना खुवाइदिने, दिशा-पिसाब गराइदिने मानिसको अभाव भएका कारण ती बिरामीहरू अस्पतालबाट भाग्ने गरेको उनले बताए ।

आफू जतिबेला पनि अस्पतालमा नै रही रहने भन्ने कुरा नभएको, पर्याप्त हेरचाह गर्ने अस्पतालमा नर्स नहुँदा बिरामी भाग्ने गरेको उनले बताए ।

‘यदि कसैले जग्गा उपलब्ध गराए एउटा घर बनाएर असहाय बिरामीको बस्ने, खाने व्यवस्था, हेरचाह गर्नेदेखि अस्पतालमा उपचार गराउने सपना र लक्ष्य राखेको छु’, साहले भने ।

सडकमा मानिसहरू नाङ्गै सुतिरहेका हुन्छन्, कोही खाना खान नपाएर भोकभोकै सडकमा फोहोरको थुप्रोमा सुतिरहेका हुन्छन् । त्यस्ता व्यक्ति सडकमा देख्दा आफ्नो मन दुख्ने गरेको उनले बताए । त्यसैले त्यस्ता असहायका लागि केही गर्नै पर्छ भन्दै जग्गा दाताको खोजीमा लागेको उनको भनाइ छ ।

अस्पतालमा नै बिरामीलाई उपचार गराउँदा प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरधाममा देखेको फोहोर सफा गर्न उनी उत्प्रेरित भए । योग शिविरका मानिसलाई समेत ल्याएर, अस्पतालका कर्मचारी, स्वीपरसमेतलाई परिचालन गर्न लगाएर त्यहाँ बृहत् सरसफाई अभियान नै चलाए ।

साह भन्छन्, ‘अस्पतालमा त्यत्रो जनशक्ति हुँदा पनि कहिल्यै सरसफाई हुँदैनथ्यो । २५ वर्षदेखिको कचडा सफा गराएँ ।’

उनले प्रत्येक साताको शनिबार सरसफाई कार्यक्रम राख्ने गर्थे । त्यसपछि उनले जानकी मन्दिर, रंगभूमि मैदान, बारह बिघा, जनकपुरधामका कतिपय सार्वजनिक स्थानमा प्रत्येक शनिबार सरसफाई अभियान चलाउँदै आएका छन् ।

उनी भन्छन्, ‘योग गर्ने साथीहरूदेखि समाजका मानिसलाई साथ लिएर सरसफाई गर्दै आएका छौँ ।’

असहायकी छोरीको विवाह गराए

समाजमा कतिपय यस्ता मानिस पनि छन्, जसले आफ्नी छोरीको विवाह गराउन सकिरहेका छैनन् । त्यस्ता व्यक्तिका छोरीको अभिभावक बनेर विवाहसमेत उनले गराइदिने गरेका छन् ।

धनुषाकै घोडघासमा एक जना दलित समुदायका धर्मनाथ पासवान वैदेशिक रोजगारीमा गएका बेला बिरामी परेर वर्षौंदेखि अस्पतालमा छन् । उनी अस्पतालमा थलिएपछि छोरीको विवाह गर्न समस्या भयो । वैद्यनाथ साहले पासवानकी छोरीको विवाहको आवश्यक प्रवन्ध मिलाइदिए र छोरीलाई अन्माइदिए ।

जो समस्यामा परेको छ, उसको अभिभावक बनेर वैद्यनाथ उभिने गरेका छन् । त्यसैगरी जनकपुरधामकै बेलाकुट्टीका एक जना अपाङ्गता भएका व्यक्ति राजकुमार साहको छोरीको विवाह गराइदिए । एक साताअघि मातरी जनकपुर- ७ का दीपनारायण ठाकुरकी छोरीको विवाह पनि उनले गराइदिएका छन् ।

त्यसरी विवाह गराउँदा एउटा परिवारमा डेढदेखि २ लाख रुपैयाँसम्म लाग्ने गरेको उनले बताए । धनुषाको लक्ष्मीनिया गाउँपालिकाको सिनुरजोडाका एक जना अत्यन्तै बिपन्न दलित ठकाई सदाका लागि उनले पक्की घर निर्माण गरिरहेका छन् । प्लाष्टिकको घरमा बसोवास गर्दै आएका उनका ८ सन्तान छन् ।

चिसो र वर्षा याममा कष्टपूर्वक जीवन बिताइरहेका सदाका लागि उनले पक्की घर बनाइरहेका हुन् । करिब साढे ३ लाख रुपैयाँको लागतमा निर्माण भइरहेको उक्त एक तल्ले घरको छतमा चदरा दिएको छ, केही दिनमै उक्त घर सदालाई हस्तान्तरण गर्ने सोच रहेको वैद्यनाथले बताए ।

अस्पतालमा रहेका बेवारिसे लाशको अन्त्येष्टिका लागि पनि वैद्यनाथले पहल गर्ने गरेका छन् । अहिले उनले बिकलाङ्ग भएका व्यक्तिलाई व्हिलचियर दिने काम गरिरहेका छन् । १५ जना अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई व्हिलचेयर वितरण गरिसकेका उनले अब धनुषाकै जनक नन्दिनी गाउँपालिकाको खजुरी गाउँमा रहेका ५० जना बिकलाङ्गगलाई व्हिलचियर वितरणका लागि स्रोत जुटाउने तयारी गरिरहेको बताए ।

गत वर्ष तराईमा बाढी आउँदा हजारौँ मानिस प्रभावित भए । त्यसबेला विभिन्न स्थानमा पुगेर राहत वितरण गर्नुका साथै बाढीबाट भत्किएका घर निर्माण गर्न बाँस उपलब्ध गराएर ३ दर्जनभन्दा बढी व्यक्तिको घर मर्मत गराउन सहयोग गरेको उनले बताए ।

गत वर्षको शीतलहरका कारण गरिब असहायको जनजीवन कष्टकर बही रहँदा १३ सय जना असहायलाई कम्बल वितरण गर्नुका साथै जनकपुरका विभिन्न चोकमा आगो ताप्न घुरका लागि काठ, दाउराको बन्दोबस्त गराएको उनले बताए ।

उनले समाजबाटै आवश्यक सहयोग, स्रोत र साधन जुटाउने गरेका छन् । उनका अनुसार १० प्रतिशत भने निजी खर्च हुने गरेको छ । कतिपय मानिसले समाजसेवालाई राजनीतिक दाउपेचको माध्यम बनाएको सन्दर्भमा उनले भने, ‘मेरो राजनीति गर्ने कुनै चाहना छैन । यसरी नै मानव सेवाको काममा लागिरहने इच्छा छ ।’

समाजले उनको निश्वार्थ कामलाई हेरेर बेलाबेला सम्मानित गर्ने, पुरष्कृत गर्ने काम गरि नै रहेको छ । मेरालागि त्यो नै सबैभन्दा ठूलो सम्मान हो , उनले भने । मानव सेवा गर्नु नै सबैभन्दा ठूलो धर्म हो भन्ने कुरा बुझेर नै यस कामप्रति उत्प्रेरित भएको भन्दै उनले भने, ‘मैले पनि गरिबी देखेको छु, भोगेको छु । त्यसैले केही सेवा गर्न पाउँदा हुने आत्मसन्तुष्टि नै महत्त्वपूर्ण कुरा हो ।’

घर परिवारले पनि उनको समाजसेवामा सहयोग र प्रोत्साहन गरिरहेको वैद्यनाथले बताए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत १५, २०७६ १२:०५