लकडाउनको असर : दूध व्यवसाय ७० प्रतिशतले खस्कियो

A+ A A-

भक्तपुरकी सीता निरौला दैनिक ३५ लिटर दूध काठमाडौंको बानेश्वर, चाबहिल, भक्तपुरको गट्ठाघरलगायत स्थानमा बेच्ने गर्थिन् ।

१३ वटा गाई पालेर भक्तपुरमै परिवारसहित बस्दै आएकी सीताले दूध बेचेरै महिनाको १ लाखसम्म कमाउने गर्थिन् । त्यसैले २ छोरी र १ छोरालाई पठनपाठन गराउँदै आएकी छन् ।

घरखर्च पनि दूधको कमाईबाटै टार्दै आएकी सीतालाई अहिले कोरोनाको भन्दा बढी भरे छाक कसरी टार्ने भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेको छ ।

निरास हुँदै निरौला भन्छिन् ‘कोरोना भाइरसले मार्छ भनेर सरकारले बजार बन्द गरेको रे । खै कोरोनालले भन्दा छिटो खान नपाएर पो मरिन्छ कि भन्ने भइसक्यो ।’

खुइया काड्दै उनी भन्छिन्, ‘कोरोनाले गर्दा यहीँका छिमेकीहरू पनि दूध लिन आउँदैनन् । बेच्न जानलाई पुलिसले दिँदैन । दिनको ३५ लिटर दूध मैले के गर्ने ?’

निरौला त एक प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । अहिले देशैभरका दूध व्यवसायीहरू दूध बिक्री गर्न नपाएर समस्यामा छन् ।

त्यसो त किसान दूध बिक्री गर्न नपाएर मात्र होइन, अहिले उपभोक्ताले पनि उस्तै सास्ती बेहोरिरहेका छन्, दूध किन्न नपाएर । अहिले उपत्यकाका विभिन्न स्थानमा दूध अभाव भएको छ । किसानले बेच्न नपाएपछि उपभोक्ताले खरिद गर्न पाएका छैनन् ।

उपत्यकामा दुुुवै थरीका पीडित भेट्न सकिन्छ । कोही बेच्न पाइएन भन्दै निरास बनिरहेका छन् त कोही किन्न पाइएन भनेर ।

यो समस्या उपत्यकामा मात्र नभएर अहिले मुलुकभरि देखिएको छ । कोरोना भाइरस स्पर्शकै आधारमा सर्ने भएकाले सबै क्षेत्र लकडाउन भएपछि किसान र उपभोक्ता दुुुवै मर्कामा परेका हुन् ।

विश्वव्यापी रूपमा कोरोना फैलिएपछि नेपाल सरकारले पनि मुलुकका विभिन्न स्थानमा लकडाउन गरेको छ । उपत्यकाका गाउँ भेगमा पनि सर्वसाधारणलाई घरबाट बाहिर ननिस्कन निर्देशन गरिसकेको छ । यस्तो अवस्थामा खाद्यान्नसँगसँगै दूधको अभाव चुलिँदा उपभोक्ता मात्र नभएर दूध उत्पादन गर्दै आएका किसान पनि समस्यामा परेका छन् ।

यता नेपाल डेरी उत्पादक संघले भने लकडाउनमा पनि दूध सप्लाई हुँदै आएको बताउँदै आएको छ । नेपाल डेरी उत्पादक संघका अध्यक्ष राधाकृष्ण सापकोटा भने दूधको अभाव भएको कुरा मान्न तयार छैनन् । उनी भन्छन्, ‘अहिले दूध पसल पसलमा हामीले पुर्‍याइरहेका छौँ, अभावै भएको हो भन्नेचाहिँ होइन ।’

सापकोटा बजारमा दूध अभावभन्दा पनि लकडाउनले गर्दा उपभोक्ता किन्न नआएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उपभोक्ताले पसलसम्म गएर किन्ने वातावरण छैन । त्यसमाथि कतिपय दूधका पसलेहरूले त कोरोनाको त्रासले गर्दा बन्द गरेर बसेका छन् । त्यसैले अभाव जस्तो देखिएको हो तर यथार्थमा दूध अभावै भएको चाहिँ होइन ।’

‘डेरीमा ल्याएर बेच्ने कतिपय किसानहरूको घरैमा गएर दूध ल्याएका छौँ तर जो किसान आफैँ बजार पुर्‍याउँदै आएका छन्, तिनीहरूले चाहिँ बेच्न पाएका छैनन्,’ सापकोटाले भने, ‘लकडाउनमा पनि सरकारले अत्यावश्यक पर्ने सबै उद्योग तथा सवारीहरू सञ्चालनका लागि अनुमति दिएको छ, जसअन्तर्गत दूधका गाडीहरू सञ्चालन भइरहेका छन् तर किसानले डेरीसम्म पुर्‍याउन नसक्दा आपूर्ति हुन नसकेको हो ।’

संघका अनुसार अहिले देशभर दिनमा ८ लाख लिटरसम्म दूध उत्पादन हुँदै आएको छ । जसमध्ये लकडाउनका कारण ७० प्रतिशतले दूध व्यवसाय खस्किएको छ । अन्य समयको तुलनामा ३० प्रतिशत दूध कम आएको छ भने ७० प्रतिशत उपभोक्ता घटेका छन् । अध्यक्ष सापकोटाले दूध स्टकमा राख्न पनि समस्या भइरहेकाले दूध उत्पादक किसान तथा दूध व्यवसायी दुवै मर्कामा परेको बताए ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १३, २०७६ १४:५४