कृषकका दुःखः चिया हुर्कियो, दूध खेर गयो, अब के गर्नु सरकार ?

A+ A A-

चियाको राजधानी इलाममा चियाको पहिलो टिपाइ (फर्स्ट फ्लस) सुरु भए पनि कोरोना संक्रमणको त्रासले समस्या भएको छ ।

चिया टिपाइ सुरु गर्ने बेला भए पनि घरबाट बाहिर निस्कन नपाउने र टिपेको हरियो पत्ती बिक्री गर्ने ठाउँ बन्द भएपछि कृषक मर्कामा परेका छन् ।

इलामका अधिकांश कृषकको व्यवसाय चिया र दूध छ । दुग्ध उत्पादक कृषको अवस्था पनि उस्तै छ ।

एउटै कृषकले दैनिक २ सय लिटरभन्दा बढी दूध उत्पादन गरिरहेका छन् । तर, लकडाउनयता उनीहरूले दूध बेच्न पाएका छैनन् । चियाको टिपाइसँगै जिल्लाका चिया कारखानामा प्रशोधनमा समेत असर परेको छ ।

पहिलो उत्पादन गुणस्तरीय हुने भएकाले बजारमा पहुँच जमाउनका लागिसमेत छिट्टै टिपाइ थालिनुपर्ने हुन्छ तर यसका लागि लकडाउनले असर परेको सरोकारवालाको गुनासो छ ।

यो वर्ष चैतको पहिलो साताबाटै मुना चिया टिप्ने गरिएको भए पनि अहिलेसम्म टिपाइ हुन सकेको छैन । चिया टिपाइ नै नभएपछि प्रशोधनमा समेत असर परेको छ ।

उत्पादनको पहिलो सिजन (फर्स्ट फ्लस)को चिया गुणस्तरका हिसाबले राम्रो मानिन्छ । उत्पादन कम भए पनि फर्स्ट फ्लस चियाको मूल्य उच्च हुन्छ ।

पहिलो टिपाइ जति छिटो बजारमा पुर्‍याउन सक्यो, उति त्यसपछिको बजारमा सहयोग मिल्ने भएकाले कारखानाले थोरै हरियो पत्ती भए पनि प्रशोधन गर्ने गर्छन् ।

सिजन सुरु भएसँगै पहिलो बजारमा जसले गुणस्तरीय चिया पहिला पुर्‍याउँछ, उसको चिया बजारमा राम्रो मानिन्छ ।

पहिलो पटक बजारमा चिया पुर्‍याउँँदा बजार राम्रो हुने भएकाले पनि चियाको पहिलो टिपाइको चिया थोरै भए पनि प्रशोधन गरी बजारमा निकाल्ने होडबाजी नै चल्ने गर्छ । तर, यस पटक विश्वमा महामारी फैलिएका कारण चिया किसानदेखि व्यापारीसमेतलाई समस्या भएको छ ।

चियाको पहिलो टिपाइ सुरु भएसँगै गत वर्ष चिया इलामका चिया कारखानाले कृषकलाई हरियो चिया पत्तीको मूल्य ६० देखि १ सय रुपैयाँ प्रति किलो सम्म र अर्गानक हरियो पत्तीको मूल्य १ सय ५० रुपैयाँसम्म निर्धारण गरिसकेका थिए तर यस वर्ष प्रशोधन कारखाना नै अन्योलमा परेका छन् ।

चिया तथा कफी विकास बोर्डका अनुसार नेपालमा रहेका १ सय ३ चिया उद्योगले ५२ हजार १ मेट्रिक टन तयारी चिया उत्पादन गर्न सक्छन् । तर, ती उद्योगहरूले वर्षको १८ हजार ९ सय ५८ मेट्रिक टन तयारी चिया उत्पादन गर्ने गरेका छन् ।

उद्योगको वार्षिक क्षमताको ३६ प्रतिशत मात्र उपभोग भइरहेको चिया तथा कफी विकास बोर्डले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।

नेपालमा १२ हजार ६६ हेक्टरमा चिया खेती लगाइएको छ । विभाग र बोर्डले गरेको अध्ययनअनुसार इलाममा ५ हजार ५ सय ८२ साना किसान (देशकै ६०.६ प्रतिशत) छन् ।

झापामा ७० प्रतिशत र इलाममा ६४ प्रतिशत चिया किसानको मुख्य आम्दानी नै चियाबाट हुने गरेको छ । तथ्याङ्कअनुसार झापाको ७ हजार १ सय ९५.१५ हेक्टरमा भइरहेको खेतीबाट ८२ हजार ५ सय १७ मेट्रिक टन हरियो पत्ती वार्षिक रूपमा उत्पादन भइरहेको छ ।

इलाममा भने ३ हजार ३ सय ९३ हेक्टरमा भइरहेको चिया खेतीबाट वार्षिक १५ हजार ९ सय ७१ मेट्रिक टन हरियो चिया पत्ती उत्पादन हुने गरेको तथ्याङ्क छ ।

झापामा ६ करोड ३५ लाख चियाका बोटबाट हरियो पत्ती उत्पादन हुने गरेको छ भने इलाममा यो संख्या ४ करोड ५८ लाख छ । नेपालमा चाहिँ कुल १२ हजार ६७ हेक्टरमा ११ करोड ६७ लाख ५१ हजार चियाका बोटबाट हरियो पत्ती उत्पादन हुने गरेको छ ।

उता, दूध बिक्री नभएपछि कृषकहरू दैनिक हातमुख जोर्ने समस्यामा पर्ने चिन्तामा छन् । सूर्योदय नगरपालिकास्थित मनकामना दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्थाले मात्र दैनिक ४ हजार लिटर हाराहारी दूध सङ्कलन गर्दै आएको छ ।

कोरोना संक्रमणको त्रासपछि सङ्कलन ठप्प भएको दुग्ध कृषक प्रेमराज आचार्य बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत १३, २०७६ ११:०१