५० प्रतिशत भौतिक प्रगति, धुलीसम्म पुग्न अझै ४ वर्ष लाग्ने

A+ A A-

सुदूरपश्चिम प्रदेशको समृद्धिको मार्ग मानिएको चीनको तिब्बत जोड्ने चैनपुर–ताक्लाकोट सडक खण्डमा अहिलेसम्म ५० प्रतिशत भौतिक र ३७ प्रतिशत वित्तीय प्रगति भएको छ ।

भोपुरदेखि धुलीसम्मको ६० किलोमिटर डीपीआर भएकोमा अहिलेसम्म ३४ किलोमिटर मात्र ट्रयाक खोल्ने काम भएको छ ।

डीपीआरअनुसार सडक अन्तिम बिन्दुदेखि धुलीसम्म अझै पनि २६ किलोमिटर सडक खोल्न बाँकी रहेको चैनपुर–ताक्लाकोट सडकखण्डका इन्जिनियर योगेन्द्र अधिकारीले जानकारी दिए ।

भोपुरदेखि ताक्लाकोटसम्म १०० किलोमिटर दूरी रहेकोमा धुलीदेखि ताक्लाकोटसम्मको ४० किलोमिटर डीपीआर हुन बाँकी छ । २८ असार २०७३ मा सम्झौता भई २८ भदौ २०७८ मा ठेक्का मिति समाप्त हुनेछ । ७ मिटर चौडाइ रहेको यस सडक खण्डको ट्रयाक खोल्ने जिम्मा स्वच्छन्द बानियाँ नार्गाजुन जेपी निर्माण सेवाले लिएको छ ।

८५ करोडको बहुवर्षीय ठेक्का सम्झौतामार्फत काम भइरहेको यो सडक निर्माणका लागि यस आर्थिक वर्षमा २० करोड छुट्याइएकोमा १२ करोडभन्दा बढी खर्च भइसकेको छ । बाँकी करिब ८ करोडमा काम भइरहेकाले अपुग भए फेरि थप गर्न सकिने यस सडक खण्डका इन्जिनियर योगेन्द्र अधिकारीले बताए ।

सडक अनुगमनमा के देखियो ?

सांसद आशाकुमारी विक, पत्रकारलगायतको टोलीले मंगलबार यस सडक खण्डको अनुगमन गर्‍यो । तर, हिउँ र समयाभावले अन्तिम बिन्दुसम्म टोली पुग्न सकेन । चैनपुरदेखि रुपातोलाभन्दा केही अगाडिसम्म गाडीमा निर्वाध यात्रा गर्न सकिने यस सडक खण्डमा अझै पनि केही ठाउँ चट्टानसहितको भित्तो काटेर सडक चौडा बनाउन बाँकी छ । अनुगमनका क्रममा सांसद विकले सडक सुस्त गतिमा अगाडि बढिरहे पनि दिगो सडक बन्ने विश्वास दिलाइन् ।

उनले भनिन्, ‘म अघिल्लो पटक अनुगमनमा आउँदा धेरै काम गर्न बाँकी थियो । अहिले सडक सफा र चौडा हुँदा अगाडि बढिरहेको छ । यो ठेक्का अवधि सकिन अब जम्मा डेढ वर्ष मात्रै छ । यस समयमा कम्पनीले अहिले सडक खनेको अन्तिम बिन्दुबाट ६ किलोमिटर अगाडिसम्म मात्रै खन्ने सम्भावना रहेको इन्जिनियरले मलाई भन्नुभएको छ । अब धुलीसम्म पुर्‍याउन बाँकी २० किलोमिटर सडकको नयाँ ठेक्का सम्झौता र बजेट विनियोजनका लागि राष्ट्रिय योजना आयोग र भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयमा पहल गर्नेछु । सडक विस्तारको गति सुस्त भइरहेकाले मैले द्रुत गतिमा बढाउन ताकेता गरेकी छु ।’

हाल यस सडक खण्डमा केही स्थानमा चट्टान लागेकाले ब्लाष्टिङ गर्न बाँकी छ भने सडक किनारामा पर्खाल निर्माण गर्ने, तारजाली बिछ्याउने काम भइरहेको छ ।

इन्जिनियर के भन्छन् ?

सडक निर्माण सुस्त गतिमा भइरहेको इन्जिनियर योगेन्द्र अधिकारीले स्वीकार गरेका छन् । उनले भने, ‘सडक निर्माण कार्य सुस्त भएको कुरा सत्य हो । यस हिउँदमा स्टिमेटबाहेक केही काम हुन सकेन । बाक्लो हिमपातका कारण काम गर्न सकिने अवस्थामा थिएन । अब मौसममा सुधार आइसकेको छ । तिव्र गतिमा काम हुन्छ । तर अबको करिब ८ किलोमिटर अगाडि जाँदा चट्टान लाग्ने देखिएको छ । चट्टान मेसिनद्वारा फुटाउन सकिने स्थिति छैन । हाम्रो सहकार्य हुने भनेकै नेपाली सेनासँग हो । नेपाली सेनालाई पनि यहीँ राखेर काम गराउन सकिदैन । आउन जान ठिक्क हुन्छ होला ।’

हाल रुपातोलबाट १६ किलोमिटर अगाडिसम्म खोलिएको ट्रयाक यही गतिले धुलीसम्म पुग्न ४ वर्ष लाग्ने इन्जिनीयर अधिकारीको भनाइ छ । यो सडक छिटो निर्माण गर्न सेती लोकमार्गअन्तर्गत उत्तरखण्ड (चैनपुर–ताक्लाकोट) मार्गको छुट्टै कार्यालयसमेत स्थापना भएको छ ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशको समृद्धि खोल्ने सडक

भारत र चीन दुवै देशलाई नजिकबाट जोड्ने र समृद्धि सुदूरपश्चिमको परिकल्पनालाई सार्थक पार्ने एक मात्र नाका हो, बझाङको चैनपुर–ताक्लाकोट नाका । यो नाका खुलाउने विषयमा २०५० सालदेखि राजनीतिक उच्च तहका नेताहरूले मत सङ्कलनका बेला जनतालाई आश्वासन दिँदै आए पनि मूर्तरूप भने लिन सकेको छैन । खोड्पे–बझाङ सडकलाई उरै भञ्जाङसम्म जोड्न सके यहाँको आर्थिक विकासमा ठूलो टेवा पुग्छ ।

चुनावका बेला राजनीतिक दलहरूको भाषणको पहिलो एजेण्डा चैनपुर–ताक्लाकोट सडक नै हुने गरेको छ । नाकालाई औपचारिक रूपमा खोल्ने, उच्च गुणस्तरको सुरुङ मार्गसहितको सडक निर्माण गर्ने, कैलाश मानसरोवर जाने भारतीय तीर्थयात्रीको मार्ग बनाउने, तीन देशबीचको प्रमुख व्यापारिक मार्ग निर्माण गरी सरकारले काम थाल्ने हो भने दलहरूप्रति मरेको जनताको आशा पुनः पलाउन सक्छ । सरकारले यो नाकालाई खासै महत्त्व नदिए पनि सुदूरपश्चिमका उद्योगी–व्यवसायी, पर्यटन व्यवसायी तथा आमनागरिकबीच भने यतिबेला नाका खोल्नुपर्ने विषयमा चर्चा–परिचर्चा हुन थालेको छ ।

प्रत्येक प्रदेशमा एउटा अन्तरराष्ट्रिय नाका हुनुपर्ने विषयसँगै चैनपुर–ताक्लाकोट नाका औपचारिक रूपमा खुल्ने हो भने सुदूरपश्चिमको समृद्धि हुनेमा कुनै विमति छैन । यो नाका खोल्दा चीनसँग सुदूरपश्चिमको सम्बन्ध जोडिने मात्र हो । फाइदा लिने त भारतबाटै हो । यो नाका खुलेपछि यो बाटो भएर कैलाश मानसरोवर जाने तीर्थयात्रीका लागि सहज हुने र यसको फाइदा नेपाललाई नै हुन्छ ।

यो नाका सञ्चालनपछि भारत, चीन र नेपालबीचको व्यापारिक सम्बन्ध त बलियो हुन्छ नै, साथसाथै सुदूरपश्चिमले धान्न नसक्ने गरी भारतीय पर्यटक यो बाटो भएर यात्रा गर्ने उच्च सम्भावनाका कारण यो मार्गलाई समृद्धिको सुदूर ढोकाका रूपमा पनि लिन सकिन्छ । भारतका कर्नाटक, केरला, तामिलनाडु, उत्तरप्रदेशलगायत विभिन्न राज्यले कैलाश मानसरोवर जाने भारतीयहरूलाई सरकारी अनुदानको समेत व्यवस्था गरेको छ । त्यसकारण यो नाका नै सबैभन्दा छोटो र सस्तो भएकाले भारतीय पर्यटकको प्रमुख आकर्षणमा पर्ने निश्चित छ ।

भारतको राजधानी दिल्लीबाट कञ्चनपुरको महेन्द्रनगरसम्मको दूरी ३ सय ५० किलोमिटर छ । महेन्द्रनगरबाट बझाङ सदरमुकाम चैनपुरसम्म ३ सय ३५ किलोमिटर छ । सेती लोकमार्गको निर्माणपछि यो बाटोको लम्बाइ करिब ८६ किलोमिटर कम हुनेछ । चैनपुरदेखि चीनको सिमाना उरै भञ्जाङ करिब १०० किलोमिटरको दूरीमा छ ।

केही स्थानहरूमा सुरुङ निर्माण गर्ने हो भने यो दूरी आधाले घट्न सक्छ । भारतको राजधानी दिल्लीबाट करिब ७ सय किलोमिटर सडक दूरीमा चीन जोड्न सकिने यो नै नेपालको सबैभन्दा छोटो त्रिदेशीय नाका भएको र यो नाका खोल्न सरकार तत्पर देखिए सुदूरपश्चिमको समृद्धिमा वरदान नै सावित हुने देखिन्छ । भारतका ठूलठूला शहरहरू दिल्ली, गुजरात, हरियाणालगायत नेपालको पश्चिमतर्फ नै फर्कन्छन् ।

हाम्रो पश्चिमी क्षेत्रमा झण्डै १० करोड भारतीय बसोबास गर्छन् । यसअघि करिब ३३ सय किलोमिटर दूरी पार गरी तातोपानी नाकाबाट भारतीय तीर्थयात्रीहरू कैलाश पुग्ने गरेको देखिन्छ । यो मार्गबाट सडक खुलेमा भारतीय पर्यटक मात्र होइन, सुदूरपश्चिममा रहेका साना हिमाल आरोहण गर्न चाहने र जडीबुटीको विषयमा अध्ययन अनुसन्धान गर्न चाहनेका लागि पनि बझाङ आकर्षणको थलो बन्न सक्छ । यहाँ साइपाल, राक्सियो, इङल्दार, नीलकट्टीलगायत साना हिमाल छन् ।

सहज आवागमन मात्रै हुने हो भने पर्यटकहरूको ओइरो नै लाग्नेछ । यार्सागुम्बालगायत बहुमूल्य जडीबुटी र हिमाली जैविक विविधताको अध्ययन–अनुसन्धानका लागि पनि उपयुक्त देखिएकाले यसमा रुचि राख्नेहरूका लागि यो क्षेत्र आकर्षणको केन्द्र बन्ने ठूलो सम्भावना छ ।

उत्तर र दक्षिणतिर विश्वका दुईओटा ठूला अर्थतन्त्र भएका मुलुक भारत र चीन दुवै मुलुकलाई छोटो दूरीमा जोड्न सक्ने नाका भनेकै चैनपुर–ताक्लाकोट नाका हो । चिनियाँ सामानप्रति भारतीयहरूको र भारतीय सामानप्रति चिनियाँहरूको पनि उत्तिकै आकर्षण छ । भारतमा बनेका भाँडाकुँडा, शृङ्गारका सामान, क्युरियोका सामानहरूमा चिनियाँहरूको विशेष रुचि हुने गरेको पाइन्छ ।

यो नाका खुलेमा व्यापारिक हिसाबले सबैभन्दा बढी फाइदा निर्यातमा हुने देखिन्छ । नेपाल सरकारले चीन सरकारसँग समन्वय गरेर निर्यात सहज बनाउन सके कृषि, पशु र काठजन्य उत्पादनको राम्रो बजार ताक्लाकोट छ । त्यसै गरी बाँस, निगालो र काठबाट निर्मित हस्तकलाका सामग्रीहरू र जडीबुटीको निर्यातबाट पनि नेपालले ठूलो फाइदा लिन सक्ने सम्भावना यो नाकाले नै बोकेको छ ।

किनकि यी सामानको मूल्य नेपालको भन्दा चीनमा दशौं गुणा बढी पर्ने गरेको छ । ताक्लाकोटमा मात्रै नभएर तिब्बतभरि र पूर्वी चीनमा नेपाली उत्पादनको माग उच्च रहेको छ । अहिले अधिकांश सामग्री अवैध तरिकाले ती बजारहरूमा पुग्ने गरेको छ ।

सडक खोल्ने र वैधानिक निकासी प्रक्रियाको तारतम्य मिलाउने हो भने ढुवानी लागत कम भएर उत्पादक तथा व्यवसायीलाई फाइदा हुन्छ । राज्यले पनि अर्बौं राजस्व प्राप्त गर्न सक्ने आधार बेलैमा पहिल्याई दक्षिणका नाका पूर्णतया व्यवस्थापन गर्ने र उत्तरतिरका नाका खोल्ने विषयमा गम्भीर हुने हो भने यसले सुदूरपश्चिमको मात्रै नभएर समग्र मुलुकको आर्थिक विकासमा टेवा पुग्ने देखिन्छ ।

चैनपुर ताक्लाकोट र कैलालीको गौरीफण्टा नाकालाई आयातनिर्यात नाकाका रूपमा स्तरोन्नति गर्ने हो भने यस क्षेत्रको विकासमा कायापलट मात्र हुँदैन, यहाँ निर्यातमूलक उद्योगहरूको ओइरो नै लाग्ने देखिन्छ । यसका लागि राज्यले धेरै लगानी र परिश्रम पनि गर्नु पर्दैन । दुवै नाकाको स्तरोन्नतिका लागि विकास एजेण्डामा समावेश गर्न सके यहाँको विकासले मुहार फेर्ने निश्चित छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २८, २०७६ १३:१४