सिलाइ सेन्टरमै बन्न थाले गुणस्तरहीन मास्क, सरकार बेखबर

A+ A A-

नेपालमा कोरोनाको त्रास बढेसँगै बजारमा सर्जिकल मास्क र स्यानिटाइजरको अभाव देखिएको छ । मागअनुसार आपूर्ति नहुँदा उपभोक्ताले चरम अभाव खेपिरहेका छन् ।

बजारमा मास्कको माग बढेपछि अहिले विभिन्न संस्था र व्यक्तिले मास्क बनाउन थालेका छन् ।

व्यवसायी दीपक मलहोत्राले पनि मास्क उत्पादन सुरू गर्दै छन् । त्यति मात्र नभएर अहिले स–साना व्यवसाय गर्दै आएका तथा कपडा सिलाइ गरी व्यवसाय गर्नेहरूले पनि मास्क बनाउन थालेका छन् ।

सर्जिकल मास्कको अभाव भएसँगै सर्जिकल मास्कजस्तै देखिने मास्कहरू बजारमा अहिले छ्यापछ्याप्ती भेटिन थालेका हुन् । यस्ता मास्कहरू हेर्दा उस्तै देखिए पनि गुणस्तर भने सर्जिकल मास्कको जस्तो नहुने विज्ञहरू बताउँछन् ।

कपडाको मास्कले कोरोनाको संक्रमणबाट बच्न सकिँदैन । बच्नका लागि सर्जिकल मास्क नै चाहिन्छ । त्यसैले पनि बजारमा आममानिस सर्जिकल मास्क खोज्दै हिँडेको देख्न सकिन्छ ।

कहिले प्रयोग नगर्नेले पनि खोजीखोजी मास्क स्टकमा राख्ने गरेकाले दिनदिनै सर्जिकल मास्कको अभाव बढिरहेको छ । त्यसो त अभाव हुने देखिएसँगै बजारमा कालोबजारी पनि बढेको छ ।

सर्जिकल मास्क मान्यताप्राप्त कम्पनी तथा व्यक्तिले मात्रै बनाउनुपर्नेमा जसले पनि बनाउन थालेका छन् । यसमा उपभोक्ता झुक्किने गरेका छन् ।

कपनका केही झोला बनाउने व्यवसायीहरूले पनि मास्क बनाउन थालेका छन् । त्यसो त बुटवलमा सिलाइकटाइ गर्दै आएका महिलाहहरूले पनि मास्क बनाउन थालेको सामाचारले निकै प्रशंसा बटुलेको थियो ।

प्रसंसा पनि पाइने, बजारमा मूल्य पनि पाइने, देशको सेवा पनि हुने भन्दै मास्क बनाउन अहिले व्यवसायीहरू तँछाडमछाड गरिरहेका छन् । मास्कलाई मुखावरण मात्रै मान्ने हो भन्ने यसरी उत्पादित मास्क ठीकै हुन्छ तर कोरोनाको त्रास फैलिरहेको समयमा किटाणु रोक्ने औषधिजन्य सर्जिकल मास्क हो भन्दै उत्पादन गर्दै बजारमा बेच्नुचाहिँ गलत नै हो ।

सर्जिकल मास्क र अहिले नेपालमा जथाभावी उत्पादन गरिएका मास्क झट्ट हेर्दा उस्तै देखिन्छन् । ग्राहकले सजिलै छुट्याउन सक्दैनन् ।

यसरी अभावमा स्वदेशमै उत्पादन थाल्नु राम्रो कुरा हो । साना तथा ठूला व्यवसायीमा भविष्यमा नेपालमा पर्ने अभावको आभास हुनु पनि नराम्रो पक्ष होइन तर अभाव भयो र बनाउन सकिन्छ भन्दैमा गुणस्तरमा ख्याल नै नगरी बनाउनुचाहिँ जायज नभएको उपभोक्तावादीहरू बताउँछन् ।

जथाभावी सर्जिकल भन्दै गुणस्तरहीन मास्क उत्पादन भइरहेकोे र हेर्दा सर्जिकलजस्तै देखिने मास्कहरू भाइरस प्रोटेक्टिभ नभएको बताउँछन् चिकित्सक राजेन्द्र कोजू ।

उनी भन्छन् ‘सर्जिकल मास्क बनाउने विधि नै छुट्टै हुन्छ, जसले पनि मास्क बनाउन संभव नै छैन र कलर मात्र उस्तै भएर हुँदैन । सर्जिकल मास्कले किटाणु रोक्ने काम गर्छ । यो सामान्य तरिकाले जसले पनि बनाउन सक्दैन । मेडिकलबाट सर्टिफाइड कम्पनीले मात्र बनाउन पाउँछ ।’

डा.कोजूका अनुसार स–साना व्यवसायीहरूले सर्जिकल मास्कजस्तै मास्क बनाए पनि त्यसले धुलो मात्रै छेक्ने काम गर्छ ।

कसरी बन्छ मास्क ?

यस्तो मास्क ननवुभेन फेब्रिकबाट बन्ने गर्दछ । त्यसबाहेक पोली कार्बोनेट, पोलिस्टाइनिन, पोलिइथिलिन र पोलिस्टरबाट पनि मास्क बनाइन्छ ।

सर्जिकल मास्क कच्चा सामग्री काटेर तयार गरिन्छ । यसमा पगालिएको प्लास्टिकलाई कन्वेयरबाट बाहिर निकालिन्छ । निकालिसकेपछि यसलाई एउटा वेबमा बाहिर राखिन्छ र पगालिएको प्लास्टिकलाई चिस्याइन्छ ।

मास्क बनाउन प्रयोग गरिने ननवुभेन फेब्रिक, पोलिकार्बोनेट, पोलिस्ट्रेन र पोलिस्टरलगायतका कपडालाई मेल्टब्लन प्रविधिको माध्यमबाट मास्कका लागि तयार गरिन्छ ।

यसरी बनाइएको मास्कमा सूक्ष्मभन्दा सूक्ष्म किटाणु प्रवेशमा रोक लागाउन सक्ने क्षमता हुन्छ । त्यसैले पनि यसलाई सर्जिकल मास्क भन्ने गरिन्छ । विभिन्न रासायनिक पदार्थ मिसाएर बनाइएको सर्जिकल मास्क धोएर पुनः प्रयोग गर्न सकिँदैन ।

यसरी प्रक्रियागत रूपमा बन्ने सर्जिकल मास्कको अभाव हुन नदिने भन्दै अहिले नेपालमा जथाभावी रूपमा मास्क उत्पादन भइरहेको छ । तर यसप्रति न त औषधि विभागको ध्यान जान सकेको छ, न अनुगमन टोलीको नै ।

खुल्लमखुल्ला रूपमा व्यवसायीहरूले पनि सर्जिकल मास्कजस्तै मास्क उत्पादन गरिरहँदा पनि रोक्न कुनै पहल चालिएको छैन । बजारमा मास्क महँगो मूल्यमा बेचेको भन्दै अनुगमन टोलीले अहिलेसम्म उपत्यकामा मात्रै १२ वटा औषधि पसललाई २ लाखभन्दा बढी जरिमाना गरिसकेको छ ।

तर हेर्दा उस्तै देखिने डुब्लिकेट मास्क बेचबिखनप्रति भने ध्यान पुर्‍याउन सकेको छैन । साना उद्यम गरेका व्यवसायीहरूले मास्कको माग बढेको देखेर उत्पादन गर्न थाल्नु गलत होइन तर त्यस्ता उत्पादनकर्तालाई सर्जिकल मास्क भन्दै सामान्य मास्क बेच्न मिल्दैन भन्ने सचेतना फैलाउन सरकार चुकेको देखिन्छ ।

सर्जिकल मास्क के हो र यो कसरी बनाइन्छ भन्नेसमेत थाहा नभएकाहरूले अहिले झोला बनाउने कपडा तथा अन्य कपडाहरूबाट सर्जिकलजस्तै देखिने गरी मास्क बनाउँदा उपभोक्ताहरूमा पर्ने नकारात्मक असरको जिम्मेवारी कसले लिने ? उपभोक्तावादीहरू प्रश्न गरिरहेका छन्।

उनीहरूका अनुसार यसले ग्राहकको गुणस्तरयुक्त वस्तु प्रयोग गर्न पाउने अधिकार नै हनन भइरहेको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २७, २०७६ १८:३२