‘भुजा’बाट आत्मनिर्भर गन्गाई समुदायका महिला

A+ A A-

मोरङको जहदा गाउँपालिका– ६ का गनगाई समुदायका महिलाहरू भुजा व्यवसाय गरेर आत्मनिर्भर बनेका छन् । वर्षौंदेखि उनीहरूले भुजा बनाउने कामलाई पेसाकै रूपमा अँगालेका छन् ।

तर, राज्यले प्रोत्साहन नगर्दा र माटाको भाँडोसँगै दाउराको अभाव हुँदा पेसा नै सङ्कटमा पर्न थालेको उनीहरूको गुनासो छ ।

२०६८ सालको जनगणनाअनुसार झापा र मोरङमा करिब ३७ हजार गनगाई समुदायका मानिस बसोवास गर्छन् । भुजा बनाउने मुख्य पेसा भएको गनगाई आदिवासी जनजातिभित्र सूचीकृत भएको जाति हो ।

उनीहरू घरको कामसँगै भुजा बिक्री गरेर आत्मनिर्भर बनिरहेका छन् । उनीहरूले भुजाको आम्दानीबाटै परिवारको जीविकोपार्जनसँगै छोराछोरीसमेत पढाइरहेका छन् ।

जहदा गाउँपालिका– ६ की लाता सरदार एक दशकदेखि भुजा व्यवसायमा आबद्ध भएको बताउँछिन् । भुजा व्यवसाय गरेर घरपरिवारको आर्थिक भार टार्नुका साथै छोराछोरीलाई बोर्डिङ स्कुलमा पढाइरहेको सरदारको भनाइ छ ।

‘भुजा बनाएरै हाम्रो घर परिवार राम्रोसँग चलेको छ । यसैबाट छोराछोरीलाई राम्रो स्कुलमा पढाएका छौँ’, उनले भनिन्, ‘भुजाका लागि बेग्लै चामल चाहिन्छ । तर, दाउराको अभाव भएकाले हामीलाई समस्या पर्दै गएको छ ।’

सोही ठाउँकी एकल महिला प्रमिलादेवी गनगाईले भुजा व्यवसाय सुरु गरेको २ दशकभन्दा बढी भइसकेको छ । श्रीमानको मृत्युपछि आर्थिक सहाराको खोजीमा भौँतारिरहेकी प्रमिलाले माइतीमै बसेर भुजा व्यवसाय गरेर आर्थिक स्रोत जुटाउन थालिन् ।

उनी भारतको सुन्दरीमठबाट चामल ल्याउँछिन् र भुजा बनाउँछिन् । भिजाएको चामल माटोको भाँडोमा भुटेर तातो बालुवा हालेपछि भुजा तयार हुन्छ । त्यसका लागि चामल र बालुवाको तापक्रम निश्चित हुनुपर्ने उनले बताइन् ।

‘नेपालमा भुजा बनाउनले चामल पाइँदैन । पाइए पनि निकै महँगो पर्छ । त्यसैले भारतको सुन्दरीमठबाट चामल ल्याएर भुजा बनाउने गरेकी छु’, उनले भनिन्, ‘खाँदा सजिलो लाग्छ तर भुजा बनाउन मिहिनेत एकदमै बढी छ ।’

आफूले बनाएको भुजाको बोरा बिहानै टाउकोमा बोकेर बजार जाने गर्छिन् उनी । उनीहरूको मुख्य बजार भनेको विराटनगर नै हो । विराटनगर आएपछि घरघर पुगेर भुजा बेच्ने गर्छन् । उनको आम्दानीको स्रोत भनेकै भुजा व्यापार हो ।

भुजा बिक्री गरेरै छोरालाई १२ कक्षामा पढाउँदै छन् उनी । छोरीलाई ल्याब असिस्टेन्ट पढाएर राम्रै खर्च गरेर विवाहसमेत गरिदिएको उनले बताइन् । बुबा र आमाको आर्थिक भारसमेत प्रमिलाले नै बहन गर्ने गरेकी छन् ।

त्यस्तै, साढे ३ दशकदेखि भुजा व्यवसायलाई निरन्तरता दिँदै आएकी स्थानीय दुर्गादेवी मण्डलले व्यवसाय गरेदेखि आफ्नो इच्छा तथा आवश्यकता पूरा गर्न श्रीमानसँग पैसा माग्नु नपरेको बताउँछिन् । उनले भुजा बनाउनका लागि दाउरा र माटोको भाँडोको अभाव हुँदा समस्या भएको बताइन् ।

गर्मीमा आगोमा बसेर भुजा बनाउन कठिन हुने गरेको गन्गाईको अनुभव छ । ‘जति भुजा बनाए पनि बजारका लागि हामीलाई समस्या छैन । मिलको भुजा भन्दा पनि घरमै बनाएको लोकल भुजा भएपछि त झन एकैछिनमा बिक्छ । हाम्रो समाजका भुजा व्यवसाय परापूर्व समयदेखि चल्दै आएको छ’, उनले भनिन्, ‘हाम्रो आय स्रोतमध्ये भुजा पनि एक हो ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २७, २०७६ १०:४९