कोरोना भाइरस : ‘भगवान् भरोसा’मा नेपाल

A+ A A-

कोरोना भाइरस कोविड १९ का कारण मानवीय क्षति बढेपछि उत्तरी छिमेकी चीनले संक्रमितहरूका लागि एक हजार शय्याको विश्वकै पहिलो अस्पताल बनायो, त्यो पनि २ दिनमै । चीनको हुवाङगाङ शहरमा उक्त अस्पताल नबनेको हुन्थ्यो भने चीनले अहिलेभन्दा धेरै गुणा क्षति बेहोर्नुपर्ने थियो ।

यति मात्रै होइन, चीनले संक्रमितलाई औषधि बाँड्नेदेखि खानपिन गराउनेसम्मको काम रोबोटबाट गराइरहेको छ । सचेतना फैलाउन गाउँ शहरमा ड्रोन उडाइरहेको छ ।

उसले सभागृह, खेल भवनलाई अस्पतालमा परिणत गरिदिएको छ । हजारौँ चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मी अति जोखिम क्षेत्रमा खटिएका छन् ।
भाइरसबाट जोगिन र रोकथामका लागि आमचिनियाँले घर फर्किने र मुलुकभित्र घुम्ने योजना पनि रद्द गरे । उनीहरूले भाइरस र रोगको प्रतिरोध गर्न निर्धारित यात्रा मात्रै रद्द गरेनन्, भाइरसको फैलावट हुन नदिन सरकारलाई सहयोग गर्दै घरभित्रै बसेका छन् ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण फैलने क्रम झनै तीव्र बनेपछि विश्वव्यापी सतर्कता बढाइएको छ ।

निकै कम मात्र स्वास्थ्य आपतकाल घोषणा गर्ने अमेरिका र अस्ट्रेलियाले पछिल्ला दुई हप्ता चीन भ्रमण गरेका विदेशी नागरिकलाई अमेरिका प्रवेशमा रोक लगाएका छन् । अहिलेसम्म कोरोना भाइरसको संक्रमण नदेखिएको अमेरिकाको सान फ्रान्सिस्कोमा संकटकाल घोषणा गरिएको छ ।

रुस, जापान, पाकिस्तान र इटलीले यसअघि नै यस्तै यात्रा प्रतिबन्ध लगाइसकेका छन् । विश्वका धेरैजसो देशहरुले आफ्ना नाकामा स्वास्थ्य जाँच सुरु गरेका छन् ।

दक्षिण कोरियाले आफ्ना सबै नागरिकको परीक्षण गर्ने प्रक्रिया सुरु गरिसकेको छ ।

दक्षिणी छिमेकी भारत, बंगलादेश, भुटानलगायतका मुलुक भाइरस फैलिन नदिन योजना बनाइरहेका छन् ।

अहिलेसम्म ४० देशमा

चीनबाट संसारभर फैलिँदै गएको कोरोना भाइरस ४० भन्दा बढी देशमा फैलिइसकेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले जारी गरेको पछिल्लो विवरणअनुसार संसारभर भाइरसका कारण ८२ हजार २ सय ९४ जना संक्रमित भएका छन् । चीनमा मात्रै यसको संक्रमण ७८ हजार ६ सय ३० जनामा देखिएको छ । चीनमा अहिलेसम्म कोरोना भाइरसले २ हजार ७ सय ४७ जनाको ज्यान लिइसकेको छ ।

अन्य देशमा पनि कोरोना भाइरसका कारण सयौँ मानिसले ज्यान गुमाएका छन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका प्रमुख टेड्रस एडानमले भनेका छन्, ‘कोरोना भाइरस महामारीको रूप लिने स्तरमा पुगिसकेको छ ।’

कोरोना भाइरसको संक्रमण डिसेम्बर २०१९ मा चीनको वुहान शहरमा देखिएको थियो । ‘दिन दुई गुना रात चौगुना’ यो भाइरसको संक्रमण फैलिइरहेको छ ।

कोरोना भाइरसलाई अहिलेसम्म वैश्विक खतरा अर्थात् ‘प्यानडेमिक’ (महामारी) घोषित गरिएको छैन । तर, चाँडै यसले संसारमा महामारीको रूप लिन सक्ने आशंका गरिएको छ ।

नेपालमा ‘भगवान् भरोसा’

दक्षिण र मध्य एसियामा कोरोना छिरिसकेको छ । अहिलेकै गतिमा फैलियो भने नेपालमा चाँडै कोरोना छिर्दैन भन्न सक्ने स्थिति छैन ।

नेपालजस्तो मुलुकमा कोरोना भाइरस फैलियो भने स्थिति कस्तो होला ? यसको जवाफ निकै जटिल छ । नेपाल अहिलेसम्म ‘भगवान् भरोसा’मै छ । यस्तो लागिरहेको छ, नेपालमा कोरोना छिर्‍यो भने परिणाम पनि ‘भगवानकै भरोसा’ मा निर्भर हुनेछ ।

चीनजस्तै रातारात हस्पिटल बनाउन सक्ने क्षमता नेपालसँग छैन । सरकारले चीनबाट ८० जना विद्यार्थी नेपाल ल्याएर क्वारेन्टाइनमा राख्नुबाहेक अन्य योजना बनाएको छैन ।

यहाँसम्म कि संसदमा समेत यस सम्बन्धमा छलफल भएको छैन । संसद बैठक आरोप–प्रत्यारोपमै सीमित छ ।

मन्त्रीपरिषदमा यो विषयलाई एजेण्डाका रूपमा प्रवेश गराइएको छैन ।

सत्तारूढ पार्टीभित्र कोरोना भाइरसको सम्भावित जोखिमको विषयले प्रवेश पाएको छैन । देशको सम्भावित जोखिमभन्दा नेकपा सत्ता, भागबन्डा र गुट उपगुटको रोइलोमा अलमलिएको छ ।

आफ्ना नेतामाथि भ्रष्टाचार आरोप लागेपछि संसद अवरुद्ध गरेको विपक्षी नेपाली कांग्रेसले समेत संसदमा संस्थागत आवाज उठाएको छैन ।
स्वास्थ्यमन्त्री भानुभक्त ढकाल यस विषयमा मन्त्रालयले आन्तरिक योजना बनाइरहेको बताउँछन् । ‘हामी चुप लागेर बसेका छैनौँ, आन्तरिक योजना बनाइरहेका छौँ, उनी भन्छन् ।

मन्त्री ढकालकै उपस्थितिमा हरेक दिन कोरोनाको अवस्थाबारे उच्चतहको बैठक बसेर छलफल हुने गरेको मन्त्रालयका सहप्रवक्ता सागर दाहाल बताउँछन् ।

उनका अनुसार मन्त्रालयले भाइरस पत्ता लगाउने संयन्त्रकाे विकास गर्न, संक्रमण रोकथाम गर्न, अस्पतालहरूको क्षमता अभिवृद्धि गर्न, आममानिसलाई सजग गराउन सचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने योजना बनाएर काम गरिरहेको छ ।

सम्भावित जोखिम

राजधानी काठमाडौंमा मात्रै ५० लाखभन्दा बढी जनसंख्या छ । कुनै एक व्यक्तिमा कोरोनाको संक्रमण भए काठमाडौंले ठूलो संकटको सामना गर्नुपर्ने चेतावनी विज्ञहरूले दिँदै आएका छन् । काठमाडौंमा कोरोना फैलिए सहजै यो देशैभरि फैलिनेछ । किनकि, यहाँ ७७ जिल्लाकै नागरिकको बसोबास छ ।

सुरक्षासँग मात्रै सम्बन्धित छैन

कोरोना भाइरसको संक्रमण नेपालमा देखियो भने यसको असर जनस्वास्थ्य मात्रै पर्दैन, मुलुकको आर्थिक अवस्थितिमा पनि पर्ने विज्ञहरू बताउँछन् । किनकि, नेपालमा कोरोना देखिनेबित्तिकै छिमेकी मुलुकसहित अन्य देशले घोषित/अघोषित नाकाबन्दी गर्न सक्छन् । नेपालसँगको सञ्चार टुटाउन सक्छन् । यसो भए नेपालको आर्थिक क्षेत्रमा ठूलो समस्या आइ पर्न सक्ने अर्थशास्त्री डा. चन्द्रमणि अधिकारी बताउँछन् । ‘कोरोना भाइरसले मानवीयसँगै मुलुकको आर्थिक भविष्यसमेत संकटमा पार्न सक्छ’, उनले भने, ‘यसप्रति सरकारले बेलैमा सतर्कता अपनाउनुपर्छ ।’

तर, अर्थ मन्त्रालय, राष्ट्रिय योजना आयोगलगायतका निकायको ध्यान यतातिर गएको पाइँदैन ।

कम क्षमता

नेपालसँग अस्पताल शय्या एकदमै न्यून छ । अर्थात्, एकै पटक धेरैमा संक्रमण देखियो भने भर्ना गरेर राख्न अस्पताल शय्याको अभाव छ ।

जनस्वास्थ्यविज्ञ प्रा. डा. शरद वन्त भन्छन्, ‘कोरोनाको संक्रमण नेपालसम्म नआउला भन्न सक्ने स्थिति छैन । पूर्वाधार र क्षमताका हिसाबले हामी निकै कमजोर छौँ । ठूलो स्केलमा भाइरस परीक्षण गर्नुपर्ने स्थिति आयो भने हामीसँग सामाग्री छैन ।’

उनका अनुसार अहिले नेपालले सीमित व्यक्तिको मात्रै परीक्षण गर्न सक्छ ।

के गर्ने ?

जनस्वास्थ्यविज्ञ डा. वन्त कोरोनाको सम्भावित जोखिमको सामना गर्न योजना बनाउने प्राथमिक कार्यभार सरकारको भए पनि सबैले आ–आफ्नो ठाउँबाट पहल गर्नुपर्ने बताउँछन् । ‘अब ढिला गर्न हुँदैन । सरकारले भएका स्रोतलाई एकट्ठा गर्न थाल्नुपर्छ । हामीलाई अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको आवश्यकता पर्न सक्छ । यही बेला हो, त्यो माग्नुपर्छ’, उनी भन्छन्, ‘नागरिकले पनि सरकारलाई सघाउनुपर्छ, जसरी चिनियाँले आफ्नो सरकारलाई सघाएका छन् ।’

विश्व स्वास्थ्य संगठनले भनेको छ, ‘देशहरूले कोरोना भाइरसको संक्रमण रोक्नका लागि आवश्यक कदम चाल्न आवश्यक छ । अन्यथा अलग–अलग देशमा यात्रा र व्यापारमा हस्तक्षेप गर्नुपर्ने स्थिति आउन सक्छ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, फागुन १६, २०७६ १६:३९