सर्पदंशबाट बच्न प्रदेशभर विशेष अभियान

A+ A A-

सर्पदंशबाट बच्न प्रदेश २ का जिल्लाहरूमा विशेष सतर्कता अपनाउन थालिएको छ । प्रत्येक वर्ष दर्जनौँ व्यक्तिको सर्पको टोकाइबाट अकालमै ज्यान गुमाउनुपर्ने स्थिति नियन्त्रणमा ल्याउन विशेष सतर्कता अपनाउन अभियान थालिएको सामुदायिक सुधार केन्द्र सीआईसी जनकपुरका अध्यक्ष सञ्जय साहले बताए ।

यूएनडीपी र क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिकाको सहयोगमा सीआईसी जनकपुरले धनुषाको क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिकास्थित सखुवा महेन्द्रनगरमा २ करोडको सर्पदंश उपचार अस्पताल निर्माण गरिरहेको छ । सो अस्पतालका लागि यूएनडीपीले १ करोड १९ लाख रुपैयाँ सहयोग गरेको छ भने क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिकाले ९६ लाख रुपैयाँ लगानी गरेको छ ।

२० शय्याको सो अस्पताल मार्च महिनादेखि सञ्चालनमा आउनेछ । अपांगमैत्री र बालमैत्री रहेको सो अस्पतालमा १२ शय्या महिला र ८ शय्या पुरुषका लागि राखिएको छ । नेपाली सेनाका चिकित्सकले सो अस्पतालमा सेवा प्रदान गर्नेछन् ।

गत ५ महिनाको अवधिमा प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरधाममा ५ सय ७५, महोत्तरीको गौरिवास उपचार केन्द्रमा १४ र सिरहाको बन्दीपुर उपचार केन्द्रमा २ सय ९१ जना सर्पदंशका बिरामीले उपचार गराएका छन् ।

सर्पदंश उपचार केन्द्र बर्दिवासका अध्यक्ष कृष्ण देवकोटाले वर्षातको बेला महोत्तरीको बर्दिवासमा एक दिनमा ४० जनासम्म बिरामी आउने गर्छन् । अस्पतालमाभन्दा अहिले पनि झारफुकतर्फ जानेको संख्या बढी रहेको चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरधामका चिकित्सक डा. केडी दास सर्पले टोक्नेबित्तिकै अस्पतालमा आउँदा उपचार गर्न सक्ने तर झारफुकमै बढी समय नष्ट गर्दा बिरामीको अकालमै मृत्यु हुने गरेको बताउँछन् ।

‘करिब ९० प्रतिशत सर्प विषालु हुँदैनन् । बाँकी १० प्रतिशत विषालु सर्पले टोके पनि आफ्नो विष मानिसको शरीरमा छोडेको हुँदैन,’ जनकपुरधाम क्षेत्रका वरिष्ठ चिकित्सक डा. विजयकुमार सिंहले भने । सर्पदंशपछि विषले भन्दा पनि आत्तिएर मानिसको मृत्यु हुने गरेको उनको दाबी छ ।

सर्पदंशपछि विष नै लाग्ने सम्भावना न्यून हुने भएकाले आत्मविश्वास कायम राख्दै तुरुन्त अस्पताल पुग्नुपर्ने सर्पसम्बन्धी जानकार देवनारायण मण्डलले बताए । सर्पकै समस्यालाई लिएर सीआईसी जनकपुरधामले स्वयंसेवकहरूका लागि सर्पदंश न्यूनीकरण तालिम जनकपुरमा गरेको छ ।

तालीममा धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, सिरहा र सप्तरीका १८ जना सहभागी रहेका छन् । धनुषाको सहीदनगर नगरपालिकाका काशिन्द्र महराले सर्प टोकेपछि धामी झाँक्री नभइ अस्पताल जानुपर्ने सन्देश दिन गाउँ–गाउँमा सक्रिय हुने बताए ।

डसेको भागमा सर्पको दाँतको चिन्ह देखिनसक्छ, तर सधैं यो देखिन्छ भन्ने छैन, डसेको भाग दुख्ने, सुन्निने जानकारहरू बताउँछन् । घाउ हुने, रगत बग्न, फोका उठ्ने, नीलडाम बस्ने, नजिकैका लिम्फ ग्रन्थी सुन्निने, गाँठागुठी बढ्ने पनि लक्ष्णहरू देखा पर्छन् ।

पछि गएर डसेको ठाँउमा संक्रमण हुने, पाक्ने र अंग नै कुहिने पनि हुन्छ । यस्तो विशेषगरी भाइपर र गोमनको डसाइमा हुने गरेको वरिष्ठ चिकित्सक डा. सिंहले बताए । सर्पमा अनुसन्धान गरिरहेका देवनारायण मण्डलले जुनसुकै सर्पले टोक्दा पनि अत्यधिक डरका कारणले केही लक्षणहरू जस्तै छिटोछिटो सास फेर्ने, पसिना आउने, चक्कर लाग्ने, हातखुट्टा झमझमाउने, पेट र सम्पूर्ण शरीर दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, मुटुको धड्कन कम हुँदै जाने, रक्तचाप घट्ने, बेहोस हुने आदि देखिन सक्छन् ।

त्यस्तै, सर्पले टोकेको भागबाट विष नफैलियोस् भनेर त्यसभन्दा केहीमाथि जोडसँग कस्ने गरिन्छ त्यसले रक्तसञ्चारमा अवरोध पुगेर उक्त भाग दुख्ने, सुन्निने, नीलो हुने र मर्न पनि सक्ने उनले बताए ।

नेपालमा तथ्यांकअनुसार हरेक वर्ष करिब २० हजार सर्पदंशका घटना हुने र त्यसमा करिब २ सय जनाले ज्यान गुमाउने अनुमान गरिएको छ । तराईका १० जिल्लाका अस्पतालहरूमा गरिएको एक अध्ययनले वर्षमा ४ हजार ७८ जनालाई सर्पले टोकेको, जसमा ३७९ लाई विषालु सर्पले टोकेको पाइएको थियो । जुन करिब ९५ जति हुन आउँछ ।

त्यस्तै, विषालु सर्पको टोकाइपछिको मृत्युदर करिब २१.३५ देखिएको थियो । तर अहिले स्वास्थ्य विभाग अन्तर्गतको इपिडिमियोलोजी महाशाखाका अनुसार सर्पदंशका घटनाबाट मृत्यु हुनेको संख्या १० प्रतिशत छ । मृत्युको प्रमुख कारण अस्पताल ल्याउनमा ढिलाइ, औषधिको अभावजस्ता कारण देखिएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, माघ २८, २०७६ ११:०४