अझै सुध्रिएन बैंकिङ सुरक्षा, नियामक निकायलाई नै छैन चिन्ता

A+ A A-

कुनै बेला चौतर्फी चासोको रूपमा रहेको नेपालको वित्तीय सुरक्षाको प्रविधिक पाटो अहिले विस्तारै सेलाउँदै गएको छ ।

गत भदौमा विदेशी ह्याकरले नेपाली बैंक ह्याक गरेपछि चर्चामा आएको प्राविधिक सुरक्षाको विषय घटना सेलाएसँगै हराउँदै गएको हो । विदेशी ह्याकरको नजर नेपाली बैंकमा परेको थाहा पाएकै ४ महिना वितिसक्दा पनि नियामक निकायले ठोस कदम चालेको छैन ।

बैंकिङ पहुँच बढे पनि सुरक्षामा भने बैकिङ क्षेत्र र सरकार दुवै फितला देखिन्छन् । चालू आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा मात्र झन्डै आधा दर्जन पटक बैंक ह्याक गरी रकम चोरी भएको छ भने थुप्रै पटक प्रयासका घटना पनि जगजाहेरै छन् ।

यसरी पटक पटक विदेशी ह्याकरको निशाना बन्दै आएका नेपाली बैंकले चोरीका घटनाबाट सिक्नुपर्ने हो तर अवस्था भने अझै उस्तै छ ।

नियामक निकाय नेपाल इलेक्ट्रोनिक्स पेमेन्ट सिस्टम भने यसरी हुने ह्याकिङ प्रविधिको विस्तारसँगै बढ्ने बताउँछ । विकसित मुलुकमा यस्ता घटना थुप्रै हुने गरेको भन्दै यसलाई ठूलो मान्नुपर्ने पक्षमा सरोकारवाला निकाय देखिँदैनन् ।

नेप्सका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत प्रवीन क्षेत्री भन्छन्, ‘हामी बैंक ह्याकिङ बढ्यो भन्छौँ, प्रविधि विकास भइरहेको अवस्थामा यस्ता कार्यहरू पनि सँगसँगै बढ्छन् । यसलाई ठूलो रूपमा लिनुहुँदैन ।’

अमेरिका, बेलायत जस्ता देशमा दैनिकजसो यस्ता बैंकिङ ठगीका घटनाहरू भइरहका बताउँदै उनी भन्छन्, ‘प्रविधिलाई अद्यावधिक गर्दै लैजानुपर्‍यो । यो ठूलो कुरा होइन ।’

हाम्रो जस्तो विकासोन्मुख देशको बैंकबाट अर्बौं रुपैयाँ चोरी हुनु भनेको अर्थतन्त्रलाई नै धरासायी बनाउन खोज्नु भएकाले यस्ता घटनाबाट पाठ सिक्नुपर्ने तर अहिलेसम्म ह्याकिङ रोक्नका लागि विशेष कदमहरू खासै चालिएको नदेखिएको सरोकारवालाको भनाइ छ ।

हुनत, चालू आर्थिक वर्षको सुरुवातबाटै बैंकिङ कसुरका घटना बढेपछि नेप्सले एटीएम प्रणालीलाई थप सुरक्षित गर्नका लागि नेटवर्क ट्राफिक मनिटरिङ सिस्टम प्रयोगमा ल्यायो । यसले एटीएम बुथमा पटक पटक स्विप तथा शंकास्पद गतिविधिलाई निगरानी गर्छ ।

यो सफ्टवेयर यसभन्दा अगाडि पनि प्रयोग भइसकेको र पछिल्लो समय थप ‘अपडेट’ गरिएको नेप्सले जनाएको छ । यसपछि बाँकी थप कुनै कदम चालिएको पाइँदैन ।

यो सिस्टम ल्याएपछि पनि निरन्तर स्विफ्ट ह्याक तथा बैंकिङ चोरीका प्रयास भए, जस्ले गर्दा अझै पनि नेपालका अधिकांश सर्वसाधारणको खातामा रहेको पैसामा खतरा बाँकी नै रहेको छ । तर पनि सरकार, अनुसन्धानकर्ता तथा नियामक निकाय भने यसलाई सामान्य घटना भन्दै बसेका छन् ।

नेपालले प्रविधिको विकासमा फड्को मारेको पाइन्छ । हातले पैसाको कारोबार गर्ने अधिकांश नेपालीको हातमा अहिले डेविट, क्रेडिट जस्ता भिसा कार्ड छन् ।

करिब ८० प्रतिशत जनता बैंकिङ पहुँचमा छन् भने त्यसका आधा हिस्साले भिसा कार्डको प्रयोग गर्ने गरेका छन् । एटीएमको प्रयोग गर्ने मात्रै नेपालमा १ करोड छन् भने इन्टरनेट बैंकिङका प्रयोगकर्ता ९ लाख २८ हजार ७ सय ९ पुगेका छन् ।

बुधबार मौद्रिक नीति कार्यान्वयनको अवस्था र समसामयिक आर्थिक तथा वित्तीय अवस्था विषयक कार्यक्रममा राष्ट्र बैंकका गभर्नर चिरञ्जीवी नेपालले नेपालमा पछिल्लो समय साइबर सेक्युरिटी सबैभन्दा ठूलो चुनौती भएको अभिव्यक्ति दिएका छन् ।

उनले भने, ‘राष्ट्र बैंकको पहिलो प्राथमिकता भनेको साइबर हमलाबाट नेपालको वित्तीय क्षेत्र कसरी जोगाउन सकिन्छ भन्ने हो ।’

गभर्नर नेपालको आशय राष्ट्र बैंक पूर्ण प्राथमिकताका साथ साइबर हमलासम्बन्धी सुरक्षालाई अगाडि बढाउने भन्ने हो । तर, ह्याकिङ भएको महिनौँ वितिसक्दा पनि सर्वसाधारणले थाहा पाउने गरी कुनै कदम चाल्न सकेको छैन । साइबर सेक्युरिटीअन्तर्गत नै पर्ने बैंक ह्याकिङका घटनाबाट किन पाठ सिक्दैन ?

घटना क्रमिक रूपमा भइरहेको छ तर जनताले अभास गर्ने गरी कुनै पनि किसिमका गतिविधि राष्ट्र बैंकको तर्फबाट नचालिएको सर्वसाधारणको गुनासो कायम छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, माघ २३, २०७६ १५:२८