सहकारीमा दाजुबहिनीको ठगी धन्दा, दिदीकै ३० लाख झ्वाम !

A+ A A-

चार वर्षअगाडि चितवनमा रहेको पुर्ख्यौली सम्पत्ति बेचेर श्रीमानसहित काठमाडौँ आएकी थिइन् ३४ वर्षीया चण्डेश्वरी मानन्धर । उनीसँग पुर्ख्यौली सम्पत्ति बेचेर आएको २७ लाख रुपैयाँ थियो । काठमाडौँमा ‘सेटल’ हुन चाहन्थिन् उनी । यसका लागि सानोतिनो जागिर गर्ने र साथमा रहेको २७ लाख रुपैयाँ कुनै ठाउँमा सदुपयोग गर्ने योजना उनले बनाइन् ।

जायजेथा बेचेर आएको सबै पैसा उनले बूढानीलकण्ठमा रहेको न्यू सन्देश बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाको सयदिने निश्चित बचत खातामा जम्मा गरिन् ।

सहकारीले २२ प्रतिशत ब्याज दिने प्रलोभन देखाएको थियो उनलाई । यत्रो ब्याज पाइने भएपछि केही नसोची उनले सहकारीमा पैसा जम्मा गरेकी थिइन् । उक्त सहकारीमाथि चण्डेश्वरीले विश्वास गर्नुको अर्को कारण थियो, आफ्नै छिमेकी सानु ठकुरी जो सहकारीको सञ्चालक थिइन् ।

श्रीमान् साथमै भए पनि चण्डेश्वरीले सहकारीमा पैसा राखेको विषय सुइँको दिएकी थिइनन् । ब्याजसहित एकमुस्ट रकम पाउँदा श्रीमानले आफूलाई धन्यवाद दिने अपेक्षा उनको थियो । अर्थात्, उनी आफ्नो श्रीमानलाई ‘सरप्राइज’ दिन चाहन्थिन् । तर, उनी यस्तो जालोमा पर्दै थिइन् कि उनैलाई थाहा थिएन, आफैँ ‘सरप्राइज’ हुनेवाला छिन् ।

उनी ढुक्क थिइन्, चिनजानकै मान्छे सञ्चालक भएको सहकारीले डुबाउँदैन । हुन पनि बचत गरेको २ पटक त उनले ब्याज पाइन् । त्यसपछि उनीमाथि जे भयो, त्यो उनको कल्पनाभन्दा बाहिरको कुरा थियो ।

सय दिनपछि उनी सहकारीमा आफ्नो निक्षेप दाबी गर्न गइन् । तर, सञ्चालकले आनाकानी गरे । उनको मनमा चिसो पस्यो । उनका लागि त्यो ‘२७ लाख रुपैयाँ’ मात्रै थिएन, उनको श्रीसम्पत्ति वा जायजेथा नै त्यही थियो ।

‘सय दिन पुग्नेबित्तिकै म सहकारीमा गएँ । सञ्चालक सानु ठकुरीले अहिले पैसा उठेको छैन, अलि पछि आउनुस्, तपाईंको निक्षेप पाउनुहुन्छ भन्ने जवाफ दिइन्’, चण्डेश्वरी भन्छिन्, ‘मनमा चिसो पस्यो तर सञ्चालक आफ्नै छिमेकी हुन्, करोडौँको कारोबार गरिरहेकी छन् भनेर मन बुझाएँ र घर फर्किएँ ।’

उनीभित्र शंकाले डेरा जमाउँदै थियो । यद्यपि, पैसा फिर्ता पाउने आशाचाहिँ थियो उनमा । केही दिनपछि फेरि उनी सहकारीमा पुगिन् । यसपटक पनि उनले उही पुरानै जवाफ पाइन्, ‘अर्को पटक आउनुस्, तपाईंको पैसा कहीँ जाँदैन ।’

यति मात्रै कहाँ हो र ? सय दिनका लागि जम्मा गरेको पैसा लिन उनी दुई वर्षसम्म धाइन् । तर, सहकारीले निक्षेप फिर्ता गर्ने छाँटकाँट देखाएन । ब्याजको लोभमा उनको सावाँ नै डुब्यो ।

उनका लागि त्यो पैसा सिर्फ पैसा थिएन, घर, खेत, आफ्नो र श्रीमानको जीवन थियो । पैसा डुबाएपछि उनी परिवारबाट बहिष्कृत हुन पुगिन् । उनले पैसा मात्रै गुमाइनन्, परिवार पनि गुमाइन् । सहकारीले पैसा ठगेसँगै परिवारबाट निकालिएकी उनी हाल माइतमा बस्दै आएकी छन् । ‘मलाई न्यू सन्देश बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाले घरको न घाटको बनायो,’ आँखाभरि आँसु पार्दै चण्डेश्वरीले भनिन् ।

०००

चण्डेश्वरी त छिमेकी थिइन्, सहकारी सञ्चालकले नातेदार राधिकाको पैसा समेत छाडेनन् । सहकारी सञ्चालकहरू सानु ठकुरीसँगै राजकुमार ठकुरी र सुरेन्द्र ठकुरीकी नातेदार हुन् राधिका । तीनै जनाकी दिदी हुन् उनी ।

भाइले नै सहकारीमा पैसा बचत गर्न आग्रह गरेपछि केही नसोची उनले ३० लाख रुपैयाँ सहकारीमा जम्मा गरिन् । उनले पनि चण्डेश्वरीले जस्तै सय दिने निक्षेपमा पैसा राखिन् । लोभ उही थियो, २२ प्रतिशत ब्याज ।

‘आफ्नै भाइ हुन् भनेर आफ्नो २० लाख र छोरीको १० लाख रुपैयाँ जम्मा गरें। ब्याज त टाढाको कुरा भयो, साँवा पनि डुबाइदियो’, राधिका गुनासो गरिरहेकी छन् ।

छोरीले बारम्बार आफ्नो पैसा डुब्यो भन्दा मन कुँडिन्छ उनको । भाइले पैसा खाइदियो भन्दै श्रीमानले गरेका पेचिला शब्दहरूले दिनरात पोल्छ उनलाई । ‘पैसा त गयो, परिवारले पनि साथ छोड्ला भन्ने चिन्ता छ मलाई’, उनी भन्छिन् ।

सहकारीमा खाई नखाई जम्मा गरेको रकम फिर्ता नपाउँदा मर्नु न बाँच्नु भएको बताउँछिन् सोही स्थानकी रञ्जिता शाही ठकुरी ।

सामान्य सिलाइ बुनाइ गरेर परिवार धान्दै आएकी रञ्जिताको ११ लाख रुपैयाँ सहकारीले खाइदियो । यसरी सहकारीबाट लुटिने अपाङ्गदेखि वृद्ध तथा एकल महिलासम्म छन् । एक महिलाले त ठगिएको थाहा पाएसँगै आत्महत्या नै गरेकी थिइन् ।

कारबाही के हुँदै छ ?

गत वैशाखमा उक्त सहकारीबाट ठगिएको भन्दै ६६ जनाले प्रहरीमा उजुरी दिएका थिए । सोही उजुरीका आधारमा सहकारीका सञ्चालकहरू सानु ठकुरी, राजकुमार ठकुरी र सुरेन्द्र ठकुरीलाई पक्राउ गरी प्रहरीले हिरासतमा लिएको छ ।

उनीहरुविरुद्ध बैंकिङ कसुर मुद्दा चलिरहेको महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौँका प्रवक्ता प्रहरी नायव उपरीक्षक होवीन्द्र बोगटीले जानकारी दिए । ‘तीनै जना प्रहरीको हिरासतमा छन्, मुद्दा अदालतमा पुगिसकेको छ । अबको प्रक्रिया अदालतको फैसलापछि मात्रै हुन्छ,’ उनले भने ।

काठमाडौँ जिल्ला अदालतमा गत कात्तिकमा नै मुद्दा दर्ता गरिए पनि सुनुवाइ प्रक्रिया र प्रगतिको विषयमा बेखबर रहेको पीडितले बताएका छन् ।

२ वर्ष सहकारीबाट झुल्याइएका पीडित विगत ९ महिनादेखि अदालतको ढोकामा निक्षेप फिर्ताको आदेश कुरिरहेका छन् । उनीहरूका अनुसार अदालती प्रक्रिया लम्बिँदा सञ्चालकका परिवारले धम्की दिन थालेका छन् ।

सहकारी सञ्चालकको पृष्ठभूमि

न्यू सन्देश बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाकी अध्यक्ष सानु, सञ्चालकहरू राजकुमार र सुरेन्द्र दाजुबहिनी हुन् । खराब कर्जाका कारण निक्षेप फिर्ता दिन नसकेपछि उनीहरू अहिले प्रहरी हिरासतमा छन् ।

सहकारी गरिब भए पनि सञ्चालक भने मालामाल छन् । राजकुमार र सुरेन्द्रको बूढानीलकण्ठस्थित मिलन चोकमा गगनचुम्बी घर छ । ग्यारेज, मिनरल वाटरजस्ता विभिन्न व्यवसायसमेत छन् । सञ्चालक ठकुरी परिवारसँग गाडी र विभिन्न स्थानमा जग्गा पनि प्रशस्तै रहेको स्थानीय पीडितहरू बताउँछन् ।

अहिले नेपालमा ३५ हजारभन्दा धेरै सहकारी छन् । सहकार्यद्वारा समृद्धिका निम्ति स्थापित कतिपय सहकारी पछिल्लो समय ठगी मुद्दामा मुछिने गरेका छन् । फितलो नियमन र संस्थागत सुशासनको अभावमा सहकारी संस्था समस्याग्रस्त हुने र सर्वसाधारणको सम्पत्ति डुब्ने घटना बढ्दो छ । कतिपय सहकारीले चाहिँ नियतवश सर्वसाधारणको निक्षेप कुम्ल्याएर फरार हुने प्रवृत्ति छ ।

गत वर्षसम्म मुलुकभरबाट ८३ वटा सहकारी संस्था फरार रहेको सरकारी तथ्यांक छ । ती संस्थामा सर्वसाधारणको कति रकम डुबेको छ भन्ने यकिन तथ्यांक छैन । पीडितहरूको अर्बौं रुपैयाँ फसेको छ । फरार सहकारीमध्ये बहुसंख्यक बचत तथा ऋणसम्बन्धी छन् ।

तीमध्ये केही बहुउद्देश्यीय सहकारी भए पनि ती संस्थाले बचत तथा ऋणकै कारोबार गर्दै आएको जनाइएको छ । फरार सहकारीमध्ये सबैभन्दा धेरै काठमाडौँ र ललितपुर जिल्लाका छन् । यसअघि सहकारीको नियमन सहकारी विभागमार्फत हुने व्यवस्था थियो । मुलुक संघीयतामा गएपछि अधिकांश सहकारी संस्था स्थानीय तहलाई सुम्पिइएको छ ।

सरकारले समस्याग्रस्त सहकारी व्यवस्थापनका लागि पनि ‘समस्याग्रस्त सहकारी व्यवस्थापन समिति’ गठन गरेको छ । तर, समितिको सक्रियता भने देख्न पाएका छैनन् आम सर्वसाधारणले । मुलुकमा स्थायी सरकार आएसँगै देशैभरि विकासका काम भइरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा मुलुकको वित्तीय अवस्था पनि चलायमान छ । दिनप्रतिदिन जनता वित्तीय कारोबारमा संलग्न भइरहेका छन् ।

वित्तीय कारोबारमा जनसहभागिता बढ्नु सकारात्मक पक्ष भए पनि च्याउसरी उम्रिएका सहकारीको प्रभावकारी नियमन हुन नसक्दा चण्डेश्वरी, राधिका र रञ्जिताजस्ता सहकारीपीडितको संख्या बढिरहेको जानकारहरू बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ १९, २०७६ १८:१४