५८ वर्षदेखि निरन्तर ‘सीताराम’

A+ A A-

‘सीता राम, सीता राम, सीता राम– जय सीता राम’को आलाप जप्न साधुसन्त व्यस्त छन् । ५८ वर्षदेखि जानकी मन्दिरमा आजन्म अखण्ड श्री सीताराम महायज्ञ भइरहेको सुन्दा कतिलाई अचम्म लाग्न सक्छ ।

विश्वभरका हिन्दूको आस्थाको केन्द्र हो, जानकी मन्दिर । यहाँ दर्शनार्थीहरू भीड लागेको हुन्छ, मन्दिर दर्शनपछि एक पटक भजनमा पनि दर्शनार्थीहरू सहभागी हुन्छन् ।

जनकपुरधाममा ५८ वर्षदेखि निरन्तर सीताराम अखण्ड संकीर्तन हुँदै आइरहेको छ । विश्व शान्तिका लागि हुँदै आइरहेको यस संकीर्तनमा अखण्ड सीताराम २४ घण्टा जाप भइरहेको हुन्छ ।

सुरुसुरुमा जनकपुरधामवासीले चन्दा उठाएर सीताराम जाप गर्ने गर्थे तर अहिले जानकी मन्दिर आफैँले सो संकीर्तन सञ्चालन गर्दै आइरहेको छ ।

जनकपुरधामको प्रसिद्ध धार्मिक स्थल जानकी मन्दिरमा भइरहेको सो अखण्ड कीर्तनमा मन्दिरमा पुग्नेहरू पनि सहभागी हुने गर्छन् । लोकबाजा ढोलक, झाइल, करताल, हारमोनियमको धूनले जानकी मन्दिर गुञ्जिरहेको हुन्छ ।

विशिष्ट व्यक्तिहरू पनि केहीबेर भजनमा सहभागी भएर जाने गर्छन् । भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी जनकपुरधाम आउँदा आफैँले कराल बाजा बजाएर भजनमा सरिक भएका थिए ।

जानकी मन्दिरका उत्तराधिकारी महन्थ रामरोशन दास वैष्णवका अनुसार सीताराम संकीर्तन महायज्ञमा २२ जनाको टोली छ ।

१ वैशाख २०१८ बाट सुरु भएको २४ घण्टे सीताराम संकीर्तन महायज्ञ जानकी मन्दिरको एउटा आकर्षण बनेको छ । मन्दिरका तत्कालीन महन्थ रामशरण दासको अगुवाइमा अखण्ड महायज्ञ सुरु भएको थियो ।

कीर्तन गर्ने साधुसन्तको भोजन गाउँगाउँबाट मुठ्ठी चामल, दाल सङ्कलन गरेर व्यवस्थापन गरिन्थ्यो ।

२०५३ सालमा रामतपेश्वर दास वैष्णव मन्दिरको महन्थ भए । त्यसपछि मन्दिरकै तर्फबाट कीर्तन मण्डलीको भोजन व्यवस्थापन भयो । ‘कलीयुगमा कुनै ठूलो महायज्ञ हो भने त्यो श्री सीताराम नै हो’, जानकी मन्दिरका महन्थ रामतपेश्वर दास वैष्णवले भने, ‘सीताराम नाम जप सुन्नाले समाजमा धार्मिक सहिष्णुता बढाउँछ ।

धर्मको रक्षासँगै कीर्तनले मानवको आत्मा शुद्धि हुन्छ । विभिन्न पाप, क्षयबाट मुक्ति पाउने धार्मिक विश्वाससहित अखण्ड महायज्ञको वर्षौंअघि सुरुवात गरिएको थियो, जुन अहिले पनि निरन्तर छ ।’

सीतारामको सैन कक्ष नजिकै कीर्तन हुन्छ, जहाँ सवा लाख शालिग्राम र ३० हजार शिवलिङ्ग स्थापना गरिएको छ ।

पूजा गर्न मन्दिर पुग्नेहरू केही समय भजनमा पनि सहभागी हुन्छन् । त्यु स्थलमा पनि दर्शनार्थीहरूको भीड लाग्ने गर्छ । संकीर्तनमा सहभागी पुजारी मानेश्वर चौधरीका अनुसार सीताराम गर्दा भगवानसँग नजिक भएको महसुस हुन्छ ।

५८ वर्षदेखि सुरु भएको कीर्तन कुनै बेला बन्द भएको छैन । कीर्तनका सहभागीहरूका अनुसार विनाशकारी भूकम्पको बेला पनि कीर्तन चलिरहेको थियो ।

संकीर्तनलाई विभिन्न धार्मिक एवम् सामाजिक संघसंस्थाहरूले प्रोत्साहन दिने कार्यसमेत सुरु गरेको छ । काठमाडौंका केशव सुषमा भजन ज्ञानगुठीले २०६३ सालमा महादेव सम्मानले सीताराम संकीर्तन महायज्ञलाई सम्मानित गरेको छ ।

संकीर्तनले जानकी मन्दिरको गरिमालाई बढाएको मात्र छैन, मन्दिरलाई भक्तिमय बनाइदिएको छ । लोक बाजागाजाको धूनमा भइरहेको महायज्ञले मिथिलाको पहिचान बचाएको छ ।

सत्यको सङ्गम

सीता राम मन्त्र एटा अनौठो मन्त्र रहेको छ, जुन अन्तरिक्ष, समय र शुद्धताको सीमाभन्दा धेरै टाढा रहेको छ । राम सर्वत्र सर्वव्यापी चेतना, हामीभित्र एवम् बाहिर र पौरुष ऊर्जा रहेको छ ।

सीता ब्रह्माण्डकी शक्ति र स्त्री ऊर्जाकी प्रतीक रहेकी छन् । सीता कुण्डलिनी शक्तिकी प्रतीक रहेकी छन् भने राम सत्य एवम् सदाचारका प्रतीक छन् । अतः चेतना छ, जसमा लौकिक सत्ताले स्वयंलाई समाहित गर्ने अनुभव र प्रबोधन दिनका लागि कुण्डलिनी शक्ति समाहित भएको हुन्छ । यो मन्त्रलाई शक्ति र सत्यको सङ्गमको रूपमा समेत लिन सकिन्छ ।

हिन्दु परम्परामा राम ‘मर्यादा पुरुषोत्तम’ सर्वोत्तम व्यक्ति मानिएका छन् र सीता उनकी पत्नी स्त्री जातिको सर्वोत्तम उदाहरण बनेकी छन् । दुवैको उदाहरण सम्पूर्णताको उच्चताका लागि दिएको हुन्छ, जसलाई मानव जातिले प्राप्त गर्न सक्छन् ।

सीतारामको जाप आन्तरिक अग्निलाई प्रज्ज्वलित गर्छ, जसले सबै शारीरिक, मानसिक र कार्मिक अशुद्धिहरूलाई सफा गर्छ । कार्य र प्राप्त गर्ने इच्छाशक्ति र यसो गर्नका लागि उचित मार्गको ज्ञान सीता राम नामको मन्त्र जापले विकसित हुने गर्छ ।

पृथ्वी माताबाट उत्पन्न सीता मूलाधार चक्रको प्रतिनिधित्व गर्छिन् । हाम्रो प्रणालीमा पृथ्वी तत्त्व छन् । उनी मूलाधार चक्रमा विद्यमान कुण्डलिनी शक्ति पनि हुन् । सीता राम मन्त्रको जापबाट धन, स्वास्थ र प्राचुर्य जीवनमा आउँछ ।

सीताराम मन्त्रको नियमित जाप गर्नाले हाम्रो अध्यात्मिक मार्गबाट सम्पर्क बढाउँछ भने ईश्वरप्रतिको लालसासमेत बढाउँछ । सीतारामको जाप गर्नाले अलौकिक आनन्दको प्राप्ति हुने जानकी मन्दिरको संकीर्तनमा सहभागी एक पुजारीले बताए ।

संस्कृतिविद् चन्द्रमोहन झा पडवा भन्छन्, ‘सीताराम मन्त्रको तरङ्गले हामीभित्र मजबुत कवचको निर्माण गर्छ, जसले हामी सबैलाई चारैतर्फबाट हुने नकारात्मकताबाट सुरक्षित बनाउँछ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ १८, २०७६ ०७:४३