सामाजिक सञ्जालमा नागरिकता बिवाद

A+ A A-

गत २२ साउनमा संसदमा दर्ता भएको नागरिकता सम्बन्धी विधेयकले महिलालाई दोस्रो दर्जाको नागरिक बनाएको भन्दै महिला आन्दोलित छन् । यसलगत्तै महिलाहरु सामाजिक सञ्जालमा नामको अगाडि ‘दोस्रो दर्जाकी’ पनि लेख्न थालेका छन् ।

विधेयक संसोधन गरिनुपर्ने र महिलालाई पनि नागरिकतामा समान अधिकार दिनुपर्ने भन्दै महिला आन्दोलित छन् । सामाजिक सञ्जालमा पनि विधेयकमाथि विभिन्न टिकाटिप्पणी हुन थालेका छन् ।

पत्रकार किशोर नेपालले टिव्टरमा ‘बाको नाम खुलाउन नसक्नेले आमाले छोराछोरी किन जन्माउनु भन्दै’ टिव्ट गरेपछि महिला आक्रोशित भए । टिव्टरमा नेपाल लेख्छन, ‘बाको नाम खुलाउन नसक्ने आमाले छोराछोरी किन जन्माउनु ? आमा एक्लैलले छोराछोरी जन्माउन सक्ने त होईन । सेक्स पार्टनरको नाम बताउन नचाहानोका लागि मेरी स्टोप्सका क्लिनिक देशभरी छरिएका छन् त । नवजात शिशुको लालटमा ‘बिना बाउको छोरो किन लेखाउनु ?’

नेपालको यो टिव्ट विवादित बनेको छ । पत्रकार नेपालले महिलालाई होच्याउने तरिकाले टिव्ट गरेको भन्दै महिला आक्रोशित भएकाछन् । नेपालको टिव्टलार्इं रि–ट्विट गर्दैं ‘दोस्रो दर्जाकी ब्राहणी शोभा शर्मा’ लेख्छिन, ‘खासमा मेरी स्टोप्सका क्लिनिक जाने विचार चैँ उनकी आमाको दिमागमा आएको भए गज्जब हुन्थ्यो भन्ने तपाईहरुलाई लाग्यो कि लागेन ?’

नेपालको टिव्टरमा प्रतिक्रिया जनाउँदै दिपशिखा लेख्छन, ‘जन्मिने आमाको कोखबाट तर आमाको नामबाट नागरिकता जारी गर्न किन हिच्किचाउँछन कपुतहरु ?’ आमाको नामबाट नागरिकता जारी गर्दा प्रमाण खोज्नेले आफ्नै आमासँग प्रमाण खोज्नुपर्ने भन्दै उनी लेख्छन, ‘आमाको नामबाट नागरिकता जारी गर्न प्रमाण खोज्ने कानूनका ठेकेदारहरुले आफु जन्मेको प्रमाण पनि आफ्नै आममासँग खोजुन ।’

यतिले नपुगेर उनले नेपालकै टिव्टमा अर्को प्रतिक्रिया लेखेकाछन । बाबु वा आमा दुईमध्ये एकको नाममा नागरिकता दिनुपर्ने आशय सहित उनी लेख्छन, ‘आजसम्म नागरिकतामा बाउको नाम मात्र लेखाउँदै आएका पितृवादीका मतियारहरुलाई कुनै आपत्ती भएन, आमाको नाममा पनि बाउको नाममा जस्तै नागरिकता जारी गर्ने कानुन बनाउ भन्दा तिमीहरुलाई किन आपत्ती ? बाउको नाम लेखे पनि भो आमाको नाम लेखे पनि भो आमाको नाम लेख्न हिच्किचाउने कपुत किन जन्मे यो धर्तीमा ?’

आमाका नाममा नागरिकता दिन नसक्ने तर आमाको महिमा गान गर्दै लेखिएका गीत र साहित्यले दिमाग कोक्याएको भन्दै साहित्यकार सीमा आभास लेख्छिन, ‘पिके प्रधानमन्त्री भईसके, सिके प्रधानमन्त्रीको लाईनमा आए । नारीजातिले नागरिकताको लडाई लड्नुछ । यो देशको राष्ट्रियता कि त मान्छे मारेर सत्तामा जानेको रहे कि तथानाम मनपरी बोल्नेको रहेछ । धत ! आमाका ति सयोँ गीत, साहित्य, कलाले दिमाग कोक्याईरहेको छ, मस्तिष्क ।

नागरिकता वितरण गर्ने चिज होईन अधिकारको कुरा हो भन्दै दुर्गा कार्की टिव्टरमा लेख्छिन, ‘नागरिकता वितरण गर्ने चिज होईन, यो त नागरिकको अधिकार हो ।’ कार्की प्रश्न गर्दैै अगाडी लेख्छिन, ‘को नागरिक ? यदि म नागरिक हु भने मेरा बच्चालाई मेरो नामबाट नागरिकता दिने मेरो अधिकार खै ? कानून कार्यान्वयन, अनुगमन र यसको गलत प्रयोग रोक्ने जिम्मा राज्यको हो । मेरा केटाकेटी अनागरिक बनाउने राष्ट्रियता मैलाई बुझाउने तपैँ को ?’

सन्तानमाथि आमाको अधिकार हुँदैन भने कसैको अधिकार हुँदैन भन्दै साहित्यकार गनेस पौडेल टिव्टरमा लेख्छन, ‘सन्तामाथि पहिलो अधिकार आमाको हो । सन्तानको नागरिक हुने अधिकारमा आमाको नाम चल्दैन भने कसैको चल्न जरुरी छैन ।’

आमालाई पनि बाबु जत्तिकै अधिकार मागेको हो भन्दै ‘दोस्रो दर्जाकी लुना भट्टराई’ टिव्टरमा लेख्छिन, ‘आमाको नामबाट नागरिकता देउ भनेको, बाबाुको नामबाट नदिने भनेको हेईन, आमाको एकल पहिचान पनि बाबुको जत्तिकै मान्य हुनुपर्छ भनेको हौ है सर, म्याडम ।’

हरेक आमाले सन्तानलाई आफ्नै नामबाट नागरिकता दिलाउने प्रयास गर्नुपर्ने तर्क दिदै साहित्यकार सरिता तिवारी फेसबुकमा लेख्छिन, ‘नयाँ जुगका आमाहरु ! सके स्कुलमा नाम लेखाउने बलैदेखि नभए आमा नागरिक बन्न योग्य उमेर पुगेपछि हामी हरेक आमाले हाम्रा सन्तानलाई हाम्रै नामबाट नागरिकता दिलाउन पहल गरौँ । लौ कसो हुँदो रहेछ ! हेरौँ त ।’

मधेसीको डर देखाउँदै महिलामाथि नागरिकताले अन्याय गरेको तर्क प्रस्तुत गर्छन राजनीतिक विश्लेषक, विजयकान्त कर्ण ।

कर्ण फेसबुकमा लेख्छन– संसदमा नागरिकता विधेयकमाथि भईरहेको छलफलले नेपालको शासक जातीलाई र आफुलाई शोषित, पीडित जनताको पक्षमा उभिने भन्ने तथाकथित बामपन्थीहरुलाई सम्पूर्ण रुपमा नागों बनाएको छ । मधेसीविरोधी कानून पास गर्नका लागि आफ्नै दिदी, बहिनी आमा र छोरीसँग अन्याय गर्न उद्धत रहेका राष्ट्रवादीहरुले आफूलाई बढी नेपाली र मधेसीलाई तेस्रो श्रेणी र गैरनेपाली बुझ्ने अहिलेसम्मको शासकीय व्यवहार अनुकुल प्रयत्नशील कसरतमा लागेकाछन् ।......यसलाई भनिएको छ ः विनाशकालले विपरित बुद्धि ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, फागुन २७, २०७५ २१:५२