६४ वर्षमा जागेको केउराको उत्साह

A+ A A-

सुदूरपश्चिम र कर्णाली प्रदेशका ग्रामीण भेगका महिलाहरू घरको चुह्लाचौकामा सीमित हुन्छन् । उनीहरूले केही गर्ने सक्दैनन् भन्ने गुनासो आइरहेका बेला डडेल्धुराकी एक महिलाले भने समाजमा उदाहरणीय काम गरेकी छन् ।

डडेल्धुराको परशुराम नगरपालिका– १२ गाईबाँधेकी केउरा धामी उमेरले ६४ वर्षकी भइन् । यो वृद्धावस्थामा पनि धामीले डेरी सञ्चालन गरेर राम्रो आम्दानी गरिरहेकी छन् ।

गाईबाँधेका गाउँबाट उनले दैनिक अढाई सय लिटरजति दूध सङ्कलन गर्छिन् । पशुपालक किसानबाट सङ्कलित दूध चिलिम भ्याट (चिस्यान) मेसिनमा राखी प्रत्येक ४–४ दिनमा दुग्ध विकास संस्थान अत्तरिया पठाउने गर्छिन् ।

यसअघि कैलालीकै धनगढीमा रहेको खप्तड डेरीले दूध लैजाने गरेको थियो । अहिले सरकारी संस्थान दुग्ध विकास संस्थानले दूध लैजान थालेपछि सजिलो भएको उनले बताइन् ।

यसरी सुरु गरिन् डेरी

५ वर्षअघि जिल्ला पशु सेवा कार्यालय डडेल्धुराले भित्री मधेसका किसानलाई इलाम भ्रमणमा लग्यो । त्यहाँ महिलाले पालन गरेको जर्सी गाई र डेरी सञ्चालन गरेको देखेपछि आफ्नो ठाउँमा आफूले पनि गाई पालन गरी डेरी सञ्चालन गरेको उनले बताइन् ।

‘इलामको पशुपतिनगर भ्रमणमा गयौँ । डेरी चलेको देखेँ, डेरीमा महिलाहरूले दूध ल्याई सङ्कलन भएको देखेँ’, उनले भन्नि, ‘त्यो दिनदेखि मलाई कसरी डेरी चल्ला भन्ने उत्साह जाग्यो । पशु सेवा कार्यालयका कर्माचारीले अझै उत्साह दिए ।’

त्यतिबेला भरतपुरका जगतबन्धु नेपाली नामका हाकिम थिए । उनले ‘दिदी, तपाईंले जोगबुडामा जर्सी गाई पालन गर्ने कार्यक्रम गरे हुन्थ्यो नि’ भने । ‘मैले एकछिन कसरी गर्ने भन्ने सोचेँ’, उनले भनिन् ।

सुरुमा देख्नेवित्तिकै यो काम गर्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लागेको थियो उनलाई । नभन्दै ‘ढुंगो खोज्दा देउता’भेटिए’ जस्तै भयो । पछि ‘सक्छु सर, कार्यक्रम दिएपछि’ भनिन् उनले ।

‘पहिले समुदायमा पाँचवटा गाई ल्याएँ । गाउँतिरका किसान पनि आए । उतिबेला हाम्रो समूह ठिकै चलेको थियो । बैठक राखे । सबैले लौ गरौँ भने’, उनले भनिन्, ‘पाँचवटा गाई ल्याउन म चितवन पनि गएँ । गाई ल्याएँ । जर्सी गाईले दूध पनि दिन थाल्यो ।’

दूध बेच्न समस्या

गाउँका स्थानीयहरूले जर्सी गाईको दूध खानुहुन्न, यो त खच्चर हो, गधा हो भनेर दूध नकिनेको उनले दुखेसो पोखिन् ।

‘कसैले दूध नकिनेपछि अब के गर्ने ? बजारतिर नजाने भयो’, उनले भनिन्, ‘त्यसपछि पशु सेवाका हाकिमलाई नै गाईको दूध त प्रशस्त भयो, हामीले बिक्री गर्न सक्दैनौँ समस्या भयो भनेँ ।’

‘त्यसो भए डेरीको सुरुवात गरौँ’ भनेर हाकिमले सुझाव दिएको उनले बताइन् । उनले थपिन्, ‘त्यसो भए हुन्छ । लौ त भने । गाउँमा बैठक बोलाए । डेरी सञ्चालन गर्न खर्च पनि चाहिने । गाउँका कसैले पनि गर्न चाहेनन् । मैले आफैँले लौ म आफैँ गर्छु भनेँ ।’

त्यतिबेला पशु सेवा कार्यालयले नै २ लाख २५ हजार रुपैयाँ चिस्यान मेसिनमा सहयोग ग¥यो । ढुवानी उनी आफैँले गरिन् । एउटा चिस्यान मेसिन ल्याइन् । ‘अहिले मर्सिकोरले १ लाख २५ हजार र मैले १ लाख २५ हजार रुपैयाँ हालेर अर्काे चिस्यान मेसिन राखेकी छु’, उनले भनिन् ।

घर खर्च कटाएर महिनामा २० हजार आम्दानी

गर्मीयाममा दूधबाट बनेको आइसक्रिम पनि बेच्ने गरेकी धामीले महिनामा सबै खर्च कटाएर २० हजार रुपैयाँजति आम्दानी हुने गरेको बताइन् ।

अहिले उनले दूध सङ्कलनसँगै दही र ग्राहक पाए घ्यूसमेत खरिद गरी बिक्री गर्ने गरेकी छन् । गर्मीयाममा दुग्घ विकास संस्थानले दूधबाट बनाउने आइसक्रिम पनि बिक्री गर्ने गरेको उनी बताउँछिन् ।

यसै वर्षको १ असोजदेखि दुग्ध विकास संस्थानलाई दूध दिने गरेको उनले बताइन् । ‘चार दिनमा पाँच सयदेखि सात सय लिटर दूध दुग्ध विकास संस्थानमा पठाउने गरेकी छु’, उनले भन्नि, ‘अहिले ठिकै भएको छ । मलाई देखेर अहिले स्थानीयहरूले पनि गाई पालन गर्न सुरु गरेका छन् ।’

सुुरुसुरुमा निकै समस्या थियो । मेसिनबारे जानकारी पनि नहुने । कसरी चलाउने भन्ने जानकारी थिएन । दूधका परिकार पनि बनाउन नआउँदा समस्या थियो । तर, अहिले सबै सहज भएको उनले बताइन् ।

जोगबुडा क्षेत्रमा मर्सिकोरको आर्थिक विकासमार्फत् विपद् जोखिम न्यूनीकरण एमरेड परियोजनाले हाल निकै सघाइरहेको उनको भनाइ छ । रङ्गुन खोला किनार तथा बगर बनाएको वस्तीमा घाँस रोप्ने, घाँसको बिउ दिने भएकाले सहज भएको उनको भनाइ छ । एमरेडले नै दुग्ध विकास संस्थानसँग सहकार्य गरी दूध लैजान थालेको उनले सुनाइन् ।

एकीकृत विकास समाज आईडीएस डडेल्धुराद्वारा सञ्चालित आर्थिक विकासमार्फत् विपद् जोखिम न्यूनीकरण एमरेड परियोजनाले जोगबुडाको परशुराम र आलितालका कटान, बाढी पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा बाँध लगाउनेदेखि घाँस, डाले घाँसको बिउ वितरणसँगै दूध बिक्री वितरणमा समन्वय गर्दै आएको परियोजना संयोजक गणेशबहादुर थापा मगरले बताए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ ११, २०७६ ०७:३७