अक्षरको तमसुक

A+ A A-

नेपाली साहित्य कृतिका दृष्टिले दिनदिनै धनी हुँदै छ । नयाँ, पुराना लेखक, साहित्यकारका विभिन्न विधाका रचनाले साहित्यको भण्डार धनी हुँदै गएको छ । यसै क्रममा हालै मात्र थपिएको एक कृति हो– ‘अक्षरभरि अक्षता ।’

कृतिकार हुन्, सुपरिचित साहित्यकार प्रकट पँगेनी ‘शिव’ । मेघराज आचार्य प्रकाशक रहेको २०७६ असारमा प्रकाशित यस सङ्ग्रहमा प्रकटका २९ कविता सङ्गृहीत छन् ।

प्रकट नेपाली साहित्यमा सुपरिचित नाम हो । मोफसलमा बसेर निरन्तर साहित्य साधना गरिरहेका उनले पुस्तकाकारमा गीत र गजलसङ्ग्रहहरू प्रकाशित गरिसकेका छन् ।

नेपाली गीत, गजल, मुक्तक तथा कविताका क्षेत्रमा स्थापित उनका गीतमा परिवेश र प्रेम, अनि गजलमा प्रेमिल एवम् शृङ्गारिक भाव रहेको हुन्छ । उनका कवितामा मूलतः गाउँ, समाज अनि सामाजिक परिवेश बोल्छ ।

प्रस्तुत सङ्ग्रहमा सङ्गृहीत कविता पढ्दा गाउँमै पुगेजस्तो, हिमाल, पहाड र ग्रामीण परिवेशको तस्बीर हेरेजस्तो महसुस हुन्छ ।

ग्रामीण परिवेश, गाउँले जीवन अनि त्यहाँको दैनन्दिनका गतिविधि आँखामा आउँछन् । त्यसमा पनि मूलतः पहाडी परिवेश र वातावरण झल्किन्छ ।

यस सङ्ग्रहमा मूलतः पर्यटकीय नगरी पोखरा सेरोफेरोको परिवेश समेटिएको छ । कतिपय ठाउँमा त्यसै भेगमा बोलिने शब्दहरूको नै प्रयोग गरिएको छ । यसैले कविता पढ्दा पोखरा र वरपरका सुन्दर हिमाल, पहाड, ताल, गाउँवस्ती, चौतारी, गोठ, गाईवस्तु, खेतबारी आदि आँखामा आउँछन् ।

तर, यसभित्र समग्र नेपाली समाज तथा सामाजिक परिवेश र यथार्थ बोलिरहेको छ । कविताहरू खासगरी गाउँघरको परिवेश, बदलिँदो समाज आदिसँगै सिङ्गो नेपाल बोल्छन् । समग्रमा सङ्ग्रहभित्रका कविताहरू एक से एक र बेजोड लाग्छन् ।

कविता साहित्यको सबैभन्दा प्राचीन र लोकप्रिय विधा हो । भाषाको विशिष्ट, ओजपूर्ण एवम् लयात्मक प्रयोग हुने यस विधामा समाजका यावत् विषयहरू अभिव्यक्त हुन्छन् ।

कवितामा थोरै शब्दमा धेरै कुरा बोलिन्छ । कवितामा प्रकृति, समाज अनि वास्तविकता बोल्छ, बोल्नुपर्छ । मान्छेका अनुभूति, पीडा र व्यथाहरू पनि बोलिन्छन् कवितामा । यसैले पनि होला कवितालाई मानिससँग सबैभन्दा नजिकको विधा मानिन्छ ।

सामाजिक विकासमा र समाजमा चेतना अभिवृद्धि एवम् अधिकार प्राप्तिमा समेत कविताको विशेष भूमिका रहेको चेतनामूलक कविताको लोकप्रियताबाट बुझ्न सकिन्छ ।

कवितालाई समाज र परिवेश जस्तै समयले पनि निर्देश गर्छ । हिजो जेजस्ता कविता लेखिए, ठ्याक्कै त्यस्तै कविता आज लेखिँदैनन् । यसको मार्ग र दिशा समाज तथा परिवेशले निर्धारण गर्छ ।

शैलीगत दृष्टिले पनि हिजोभन्दा आजका कवितामा ठूलो भिन्नता पाइन्छ, भोलि पनि फरक हुँदै जानेछ । तर, कवितामा हुनुपर्ने गुण अनि कवितात्मकताका दृष्टिले हिजो र आजमा भिन्नता हुनुहुँदैन । त्यसो हुन जाँदा त्यो कवितामाथि नै प्रश्न उठ्न जान्छ ।

समकालीन नेपाली कवितामा पनि समाज बोल्छ, परिवेश बोल्छ । समसामयिक घटनाक्रम बोल्छ । मान्छेका चाहना र अपेक्षा बोल्छन् । समाजसँग निकट रहनु र त्यसभित्रका यथार्थहरूलाई प्रकट गर्नु आजका कविताको विशेषता हो ।

जति सरल र सरस हुन्छ कविता, उति नै प्रिय हुन्छ । धेरै लामा कविता भन्दा छोटा र सन्तुलित आकारका कविता नै मनपर्छन् अहिलेका पाठकलाई । प्रकट यिनै विशेषताले युक्त कविता लेख्ने एक स्थापित कवि हुन् ।

प्रस्तुत सङ्ग्रह यिनै विशेषताले सजिएको छ । यस सङ्ग्रहमा सङ्गृहीत कविता कविताका सम्पूर्ण विशेषताले युक्त छन् । ‘अक्षरभरि अक्षता’भित्रका कविता शैलीगत रूपमा सरलता, सरसतायुक्त र बोधगम्य छन् । हरेक कविताले समाज र सामाजिक परिवेश बोल्नु यसको प्रमुख विशेषता हो ।

कविको भनाइमा यी सिरक ओढेर लेखिएका हिमालका कविता होइनन्, न त शहरमा बसेर लेखिएका गाउँका कविता नै हुन् । अर्थात्, सङ्ग्रहभित्रका कविता हिमाल सामु उभिएर लेखिएका हिमालका कविता हुन्, गाउँमै बसेर लेखिएका गाउँ र गाउँले परिवेशका कविता हुन् ।

चौतारी र खेतबारीमै बसेर लेखिएका चौतारी र खेतबारीका कविता हुन् । अर्थात् सङ्ग्रहभित्रका कविता जीवन र जगतलाई नजिकबाट नियालेर, प्रत्यक्ष अनुभूत गरेर लेखिएका हुन् ।

‘अक्षरभरि अक्षता’मा सङ्कलित कतिपय कविता ‘अक्षर यात्रा’का लेखाइ, भोगाइ, हेराइ र बुझाइका तमसुकहरू हुन् । जीवन र जगतको यथार्थ बोधका लागि ‘अक्षर यात्रा’ एउटा साहित्यिक अभियान हो भनेर कविले यसै पुस्तकमा लेखेका छन् ।

कवितामा प्रयुक्त भाषा अत्यन्त सरल, सरस एवम् बोलिचालीकै छ । बिम्ब र प्रतीकका हकमा पनि प्रकटले आफ्नै शैली अपनाएका छन्, जसको अर्थ बुझ्नका लागि पाठकले धेरै घोत्लिनुपर्दैन ।
समग्रमा ‘अक्षरभरि अक्षता’का पाठकले सजिलै कविताका भाव बुझ्छन् । र, यस सङ्ग्रहको एउटा विशेषताचाहिँ कविता पढ्न थालेपछि रोकिँदै नरोकिई पढिरहुँ र पुस्तक नसकी अन्यत्र नलागुँ अर्थात् एकै बसाइमा सबै कविता पढी सकुँ भन्ने लाग्नु हो ।

वास्तवमा, कतिपय कविता त पटक पटक पढ्दा पनि धीत नमर्ने खालका नै छन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ ४, २०७६ ०८:३६