मूल्य नपाउँदा काटिसकेको उखु बारीमै कुहिने चिन्ता

बिक्रीका लागि उखु काट्दै विकास बस्तीका किसान । तस्बीरः जीवन बिष्ट

A+ A A-

पुनर्वास नगरपालिका–१० की माया राना लामो समयदेखि व्यावसायिक रूपमा उखु खेतीमा संलग्न छन् । उनले याे वर्ष पनि करिब १० कट्ठामा उखु खेती गरेका छन् । बिक्रीका लागि उनले दुई साताअघि नै उखु काटिसके ।

तोकिएको मूल्य नपाएपछि वर्षभरि गरेको दुःख बालुवामा पानीसरह हुने चिन्ताले सताउन थालेकाे माया राना बताउँछन् । ‘सरकारले मूल्य तोके पनि हामीलाई चिनी मिलले तोकिएको मूल्य दिएका छैनन्,’ उनले भने, ‘उखु बिक्रीका लागि पटक–पटक यहाँका मिलमा गएँ तर तोकिएकै मूल्यमा उखु खरिद गर्न कोही पनि मिल मालिक तयार छैनन् ।’

मिलले खरिद गर्न नमानेपछि काटेको उखुलाई उखुकै पातले छोपेर राखेका छन् । उनी मात्र होइन, यहाँका अधिकांश किसान अहिले उखु बिक्रीका लागि दिनहुँ स्थानीय मिल मालिकहाँ धाउँछन् । भागेश्वर सुगर एन्ड क्यामिकल इन्डस्ट्री प्रालिमा आफैं पुगेर उखु खरिदका लागि अनुरोध गर्दा पनि मिल मालिकले सरकारले तोकेको मूल्यमा खरिद गर्न नसक्ने भन्दै फर्काएको पुनर्वास नगरपालिका–१०, विकास बस्तीकी सानुमाया राना बताउँछिन् ।

‘भर्षभरिको खर्च जोहो गर्ने उखुबाट आउने आम्दानी नै हो । मिल मालिकले सरकारले तोकेको मूल्यमा खरिद गर्न मानेका छैनन् । यति धेरै दुःख गरेर कौडीकाे भाउमा पनि दिन सकिँदैन । अब काटेको उखु बारीमै कुहिने हो कि भन्ने चिन्ता छ’, उनले भनिन्, ‘श्रीमान् घरमा हुनुहुन्न । उखु बेचेरै ऋण तिर्ने र घरखर्च चलाउने सोच थियो । तर, मूल्य पाइरहेका छैनौं ।’

कञ्चनपुरमा उखुको व्यावसायिक खेती हुन्छ । यहाँको करिब १० हजार विगाह क्षेत्रफलमा वर्षौंदेखि उखु खेती हुँदै आएको छ ।

सरकारले उखुको न्यूनतम मूल्य प्रतिक्विन्टल ५ सय ३६ रुपैयाँ ५६ पैसा निर्धारण गरेको छ । तर, किसानहरूसँग स्थानीय मिलले ४ सय १ रुपैयाँमा उखु खरिद गरिरहेका छन् ।

विचौलियाका कारण आफूहरू मारमा परेको अर्का किसान घनश्याम रानाले गुनासो गरे । मिलले तौल पूर्जीसमेत आफूहरूलाई नदिएको उनको भनाइ छ ।

हरेक वर्ष सरकारले मूल्य तोक्छ । तर, त्यो मूल्य उखु किसानले कहिल्यै पाउँदैनन् । सुरुमा मिल सञ्चालकसँग किसानले बार्गेनिङ गरे पनि अन्त्यमा बारीमै उखु कुहिने डरले मिलले भनेअनुसारको मूल्यमा बेच्न यहाँका किसान बाध्य हुँदै आएका छन् । ‘अब त हामी उखु खेतीबाट विस्थापित हुने अवस्थामा पुगिसक्यौं,’ उनले प्रश्न गरे, हाम्रो मिहिनेतकाे उचित मूल्य कहिले पाउँछौं सरकार ?’

कञ्चनपुरमा रहेका भागेश्वर उखु मिल र महाकाली उखु मिलले सरकारले तोकेअनुसारको मूल्य नदिइरहेको किसानको गुनासो छ । किसानको उखु सस्तोमा खरिद गरेर महँगोमा बेच्न थुप्रै विचौलिया सक्रिय रहेको भागेश्वर उखु उत्पादक किसान हकहित संरक्षण समितिका अध्यक्ष रमेश थापा बताउँछन् ।

उनले भने, ‘अब किसानको उखु सरकारले तोकेकै मूल्यमा मिलले किन्नुपर्छ । हामीले पहल गरिरहेका छौं । माग सम्बोधन नभए थप आन्दोलन गर्छौं ।’

यता भागेश्वर सुगर एन्ड क्यामिकल इन्डस्ट्रीका प्रशासन अधिकृत डम्बर खड्का भने किसान र आफूहरूबीच बिचौलीया संलग्न नभएको दाबी गर्छन् ।

‘समन्वय अभावमा समस्या देखिएको होला, किसानको समस्या पनि हामीले बुझेका छौं,’ उनले भने, ‘हामीले कुनै विचौलियााई रसिद पुर्जी बाँडेका छैनौं ।’ मिलले समयमा खरिद नगर्दा काटिसकेको उखु कहाँ राख्ने भन्नेमा किसान अन्योलमा छन् । त्यसैमा विचौलियाका कारण सस्तोमा उखु बेच्न बाध्य छन् ।

विकास बस्तीका सयौं किसानले पुनर्वास-१०, पकरियामा उखु खेती गर्दै आएका छन् । पकरिया क्षेत्रमा मात्रै करिब ३ सय ५० विगाह क्षेत्रमा उखुखेती भइरहेको छ । दशकौंंदेखि उखुखेती गरिरहेका किसानहरूले सुरुदेखि नै आफ्नो मिहिनेतको प्रतिफल पाउन सकिरहेका छैनन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ ३, २०७६ १२:०३