मिथिलामा मकर संक्रान्तिः गाउँलेलाई खिचडी भोज

A+ A A-

जनकपुरको प्रसिद्ध धार्मिकस्थल गंगासागरमा नुहाउनेहरूको आज बिहानैदेखि भीड लागेको छ । बाक्लो कुहिरो र अत्यधिक जाडोका बाबजुद पनि गंगासागरमा सयौं व्यक्ति नुहाउन जम्मा भएका छन् ।

मकर संक्रान्तिका बेला गंगासागरमा नुहाउँदा विशिष्ट फल प्राप्त हुने जनविश्वास छ । संक्रान्तिका दिन प्रयाग र गंगासागरमा गरिने स्नानलाई महास्नान भनिन्छ ।

जनकपुरधामको गंगासागरको पनि त्रेतायुगसँगको इतिहास रहेकाले यो क्षेत्रका व्यक्ति कुनै विशिष्ट कार्य हुँदा गंगासागरमा नुहाउने गरेको जानकी मन्दिरका उत्तराधिकारी महन्थ रामरोशन दास वैष्णवले बताए ।

भविष्य पुराण, विष्णुवचन तथा धर्मसिन्धु नामक ग्रन्थमा यस दिन स्नान गरी घिउ, तिलको लड्डु, वस्त्र, पानीको भाँडासहितको सिदा दान गरेमा विशेष फल प्राप्त हुने र उक्त पदार्थ आफूले पनि खाएमा शरीर पोषिलो हुने उल्लेख छ । मीठो खाने, राम्रो लगाउने र भलो सुन्ने भन्ने यस पर्वमा गुरु, पुरोहित र ब्राह्मण आ–आफ्ना यजमानकहाँ गई मैना सुनाउँछन् ।

संक्रान्तिका दिन स्नान गरी तिलको आगो ताप्नाले वर्षभरिको पाप पखालिन्छ भन्ने मान्यता पनि रहेको धार्मिक जानकार दिगम्बर झा दीनमणिले बताए । ज्योतिष शास्त्रानुसार सौरमासको हिसाबले माघे संक्रान्तिदेखि सूर्य धनु राशिबाट मकर राशिमा प्रवेश गर्ने हुनाले यसलाई मकर संक्रान्ति पनि भनिएको हो ।

सामान्यतया सूर्यले सबै राशिलाई प्रभावित गरे तापनि सूर्यको कर्कट राशि (साउने संक्रान्ति) र मकर राशि (माघे संक्रान्ति) प्रवेशलाई धार्मिक दृष्टिले महत्त्वपूर्ण मानिन्छ ।

तिला संक्रान्ति

देशका अन्य ठाउँमा यो पर्वलाई जे नाउँ दिए पनि मिथिलामा तिला संक्रान्ति पर्वका रूपमा मनाउँछन् । यस पर्वमा परिवारका अग्रज र आमाबाबुले आफ्ना सन्ततिलाई सख्खर र तिल खुवाई उनीहरूबाट बुढेसकालमा सेवा गर्नुपर्ने वचन लिने गर्छन् ।

सन्तानले सेवा गर्ने र हरेक आदेश पालना गर्ने भनेर वचन दिएपछि तिल र शख्खरको मिश्रण प्रसादका रूपमा अभिभावकले दिने गर्छन् र सोही अवसरमा सन्तानहरूले ढोगेर आशिर्वाद प्राप्त गर्छन् ।

मिथिलामा यस दिन खिचडी, तिल र चिउराका लड्डुलगायतका परिकार बनाएर खाने चलन छ । यसका लागि घरघरमा एक हप्ता पहिलेदेखि नै तयारी हुँदै आएको थियो । यी परिकार पूजापाठ गरी सर्वप्रथम घरका देवदेवतालाई चढाइन्छ ।

गाउँलेलाई खिचडी भोज

यस पर्वको अवसरमा घरघरमा खिचडी बनाउँछन् नै । तर, जनकपुरका केही स्थानमा खिचडी भोज हुने गर्छ । गंगासागरमा सेभ हिस्टोरिकल जनकपुरधामले खिचडी भोज आयोजना गर्ने गरेको छ । सो स्थलमा सयौं व्यक्तिलाई निमन्त्रणा दिई खिचडी खान बोलाइन्छ ।

मिथिलाको प्रमुख भोजन खिचडीबारे अन्य समुदायमा पनि जानकारी दिन यस प्रकारको कार्यक्रम गर्ने गरिएको सेभ हिस्टोरिकल जनकपुरका कोषाध्यक्ष राकुमार महासेठले बताए ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ १, २०७६ १३:००