त्यसपछि कमलले सारङ्गी रेटिरहे

A+ A A-

सारङ्गीको धून सुनेपछि मग्न नहुने को होला ? सारङ्गीको धूनले कतिका आँसु खसाल्छ, कतिका मन बहकाउँछ ।

विगतमा आधुनिक बाद्यवादन नहुँदा नेपाली समाजमा वा गाउँघरमा दुःख बिसाउने साथी पनि सारङ्गी थियो । गन्धर्व (गाइने दाइ)हरू गाउँगाउँमा पुगेर मुग्लान र नेपाली परिवेशका कथा गीतमार्फत् सुनाउने गर्थे ।

नेपाली मौलिक गीतमा सारङ्गीको धून नहुने कुरै भएन । आधुनिक, पप सबै गीतमा सारङ्गीको स्थान बेग्लै हुन्छ । हामी सारङ्गी भन्नासाथ झकलमान गन्धर्वको नाम याद गर्छौं । नेपालमा अहिले सारङ्गीवादकको संख्या धेरै छ तर पेसा बनाएर सारङ्गी बोक्नेको संख्या भने अत्यन्त न्यून छ ।

तिनै थोरै सारङ्गीलाई पेसाको माध्यम बनाउनेमध्ये पर्छन्, बाग्लुङ धम्जाका कमलकुमार विक ।

उनी जन्मिँदै बुबाले सारङ्गी बनाउने काम गर्थे । बाल्यकालमै सारङ्गीसँग राम्रो सङ्गत भयो । जब सारङ्गीको धूनले मन छुन थाल्यो, तब जीवनभर सारङ्गीलाई सारथि बनाउने निर्णय गरे उनले ।

कमलले १३–१४ वर्षको उमेरमा सारङ्गी बजाउने मात्र होइन, बनाउनसमेत सिके । आफ्ना बुबाले बजाएको सारङ्गी हेर्दै सारङ्गी बजाउन सिके । स्कुले जीवनमा उनले विद्यालयका कार्यक्रममा सारङ्गी झोलामा बोकेर हिँड्न थाले । गाउँका देउसी–भैलो जस्ता कार्यक्रममा सारङ्गी बोकेर सहभागी हुन थाले उनी ।

उनी १८–१९ वर्षको हुँदा गाउँमा दशैँकोे मेला भयो । मेलामा गायक विष्णु खत्री, राजन ठकुरी, रामजी नेपाली जस्ता कलारकारसँग भेट भयो । विष्णु खत्रीले कमललाई आफ्नो गीतमा सारङ्गी बजाउन लगाए ।

कमलको सारङ्गीको धूनले उक्त कार्यक्रममा सबै कलाकारको मन प्रभावित पार्‍यो । विष्णु खत्रीले कमललाई काठमाडौं आएर सारङ्गी बजाउँदा राम्रो हुने सल्लाह दिए । कमलले गीतमा सारङ्गीको धून बजाउँदा पैसा कमाइ हुन्छ भन्ने थाहा पाए ।

त्यसपछि कमल २०६३ सालमा झोलामा सारङ्गी बोकेर काठमाडौं आए । सुरुमा उनी काठमाडौं आएर बसपार्कको होटलमा १५ दिनजति बसे । काठमाडौंमा भएका आफ्ना इष्टमित्रलाई फोन गरेर आफूलाई काम खोजिदिन भने तर कसैले कमललाई वास्ता गरेनन् ।

दोहोरी साँझमा ‘म सारङ्गी बजाउँछु, मलाई काम मिल्छ ?’ भन्दै काठमाडौंका दोहोरी साँझ चहार्न थाले । त्यतिबेला दोहोरीमा सारङ्गीवादक राख्ने चलन थिएन । कमलले काम पाएनन् । त्यसपछि कमललाई सारङ्गी बजाएर गरी खान नसक्नेजस्तो लाग्यो ।
पछि गाउँका दाजु हीरा विश्वकर्माको सल्लाहमा सुनधाराको वासुकी होटलमा बस्न थाले । कमल सुनधाराको होटलमा बस्दै गर्दा बबरमहलमा बीबी अनुरागीको प्रिज्म रेकर्डिङ स्टुडियो रहेको थाहा भयो ।

कमल करिब डेढ महिना बिहान प्रिज्म रेकर्डिङ स्टुडियोमा जाने र बेलुका होटलमा आएर बस्ने गर्न थाले । त्यो डेढ महिनाको अवधिमा उनले केही कलाकारलाई चिने ।

गीत कसरी बन्दोरहेछ भन्ने थाहा पाए । गीतमा कसरी सारङ्गी बजाउने भन्ने जान्न थाले । कमलले स्टुडियोमा सारङ्गी बजाएको हेर्थे र होटलमा आएर सारङ्गी बजाउन कोसिस गर्न थाले ।

कमल स्टुडियोमा जाँदाजाँदै गीत सङ्गीतका संघसंस्थामा आबद्ध भए । त्यहाँ कमलको धेरै कलाकारसँग चिनजान भयो ।

त्यसपछि कमलले दोहोरी साँझमा काम पाए । काम पाएपछि गाउँका २ जना साथीलाई काठमाडौं बोलाए र तीन जना कोठा खोजेर बस्न थाले ।

उनले समय मिलाएर सारङ्गी बजाउने प्रशिक्षण लिन थाले । काठमाडौं आएको २ वर्षपछि कलमलाई बीबी अनुरागीले आफ्नो पञ्चेबाजाको गीतमा सारङ्गी बजाउन लगाए । कमलले राम्रोसँग सारङ्गी बजाए पनि ।

‘उक्त गीतमा पहिलो पटक सारङ्गी बजाएर ३ सय रुपैयाँ कमाएँ’, कमल भन्छन्, ‘त्यसपछि थाहा भयो, सारङ्गी बजाएर पैसा कमाइनेरहेछ ।’

उनलाई अग्रज कलाकारले खोज्न थाले । त्यसपछि उनले आफैँ पनि गीत बनाउन थाले । विस्तारै कमलले गीतमा सारङ्गी बजाउने काम पाउन थाले ।

कमलले अहिलेसम्म करिब ५ हजार गीतमा सारङ्गी रेटिसकेका छन् । उनले अहिले दिनमा १० वटासम्म गीतमा सारङ्गीको धून थप्ने गरेको बताउँछन् ।

उनी नेपालमा बन्ने लोक, पप, आधुनिक, ब्याटल जुनसुकै गीतमा सारङ्गी बजाउँदै आएका छन् । करिब २० भन्दा धेरै रेकर्डिङ स्टुडियोमा सारङ्गी बजाउन उनी पुगिरहेका हुन्छन् । उनी आफूले बजाएको सारङ्गीको धूनको एउटा गीतबाट एक हजारदेखि १५ सय रुपैयाँसम्म लिने गरेका छन् ।

कमलले दर्जनभन्दा धेरै गीत आफैँले सिर्जना गरेका छन् । उनी गायनसँगै गीत लेखन पनि गर्दै आएका छन् ।

साथीलाई सारङ्गी उपहार

कमलले अहिले आफैँले बनाएको सारङ्गी प्रयोग गर्ने गरेका छन् । कहिलेकाहीँ साथीभाइलाई सारङ्गी बनाएर दिने पनि गर्छन् उनी ।
कमल नेपाली बजारमा सारङ्गीको मूल्य १२ हजारदेखि १८ हजार रुपैयाँसम्म पर्ने बताउँछन् । तर, आफू व्यावसायिक रूपमा भने सारङ्गी नबनाउने बताउँछन् ।

नेपाली बाजाको संरक्षणमा जोड

कमलले नेपाली बाजाहरूको संक्षणमा जोड दिने गरेका छन् । धेरैजसो विदेशी बाजा गीत सङ्गीतमा प्रयोग हुँदै आए पनि नेपाली बाजाहरूलाई विशेष महत्त्व दिनुपर्ने उनी बताउँछन् ।

‘सारङ्गी संसार’ नामको युट्युब च्यानलबाट सारङ्गीका मीठामीठा धूनहरू आफ्ना श्रोताहरूलाई सुनाउने गर्छन् उनी । कमलले ‘हाम्रा अहिलेका बालबच्चाहरूले जसरी गितार बोकेर हिँड्ने गर्छन्, त्यसरी नै आगामी दिनमा उनीहरूले सारङ्गीलगायत नेपाली बाजा बोक्न थाले भने राम्रोे हुन्छ’, उनी भन्छन् ।

कमलले आफ्नो प्रेरणाको रूपमा झलकमान गन्धर्व, जंगबहादुर गन्धर्व, श्याम नेपाली, धर्म गन्धर्वलाई सधैँ सम्झने गर्छन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस २६, २०७६ ०८:४३