सास्तीमा ‘कालो सुन’ उत्पादक

A+ A A-

भारत र पाकिस्तानको सम्बन्ध विग्रिएपछि त्यसको मार पूर्वी पहाडी जिल्लाका अलैंची किसानहरुलाई परेको छ । भारतको बाटो हुदै पाकिस्तान तर्फ निकासी हुने अलैची दुई देशविचको सम्बन्ध बिग्रिएसंगै त्यसतर्फ निर्यात हुन छाडेको हो ।

तेस्रो मुलुक निर्यात बन्द भएपछि पूर्वी पहाडी जिल्लामा उत्पादन भएको अलैची बिक्न छाडेको किसानहरुले बताएका छन् । कालो सुन भनेर चिनिने अलैंची पाकिस्तान निर्यात हुन छाडेपछि अलैचीको मूल्यपनि धेरै घटेको नेपाल अलैंची व्यवसायी महासंघका केन्द्रीय उपाध्यक्ष सुमन श्रेष्ठ जानकारी दिए ।

अलैचीको राम्रो मूल्य पाउन नेपालले पाकिस्तान संगको व्यापारलाई प्रभावकारी बनाउन किसानहरुले माग गरेका छन । सधैं भारतको बजारमा निर्भर रहदा अलैंचीको निर्यात तेस्रो मुलुकको बजार सम्म पुग्न सकेको छैन ।

नेपालमा उत्पादित अलैचीको बजार अहिले भारतीय बजारमा निर्भर छ । उत्पादनको तुलनामा निर्यात कम भएपछि विगतमा प्रतिमत १ लाख २० हजार सम्म भएको अलैचीको मूल्य अहिले २५ हजार हाराहारी छ । नेपाल अलैंची व्यवसायी महासंघका अनुसार ग्रेडिङ गरिएको अलैंचीको मूल्य २५ हजार भएपनि सालाखाला मूल्य २४ हजार मात्र छ ।

अलैचीको राम्रो मूल्य पाउन नेपालले पाकिस्तान संगको व्यापारलाई प्रभावकारी बनाउन किसानहरुले माग गरेका छन । चीनतर्फबाट पाकिस्तानसँग अलैंची व्यापार बढाउन सरकारले पहल गर्नु पर्ने उनीहरुको सुझाव छ ।सधैं भारतको बजारमा निर्भर रहदा अलैंचीको निर्यात तेस्रो मुलुकको बजार सम्म पुग्न सकेको छैन ।

पछिल्लो समय सबैभन्दा धेरै अलैंची बंङ्गलादेशमा प्रयोग हुने गरेपनि नेपाली उत्पादन त्यहासम्म पुग्न सकेको छैन । आयुर्वेदिक औषधि निर्माणका लागि बंङ्गलादेशले अलैंची प्रयोग गर्ने गरेकाले त्यसतर्फपनि निर्यात गर्न सकिने उपाध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । उनका अनुसार सोझै बंगलादेश निर्यात गर्न सके अलैंचीको मूल्य बृद्धि हुनेछ ।

तेस्रो मुलुकसंग अलैचीको व्यापार संभाव्यता अध्ययन गर्न व्यवसायीहरुको टोली हालै बंगलादेश, चीन र भारतको भ्रमणमा गएको थियो । सरकारले तीनवटै मुलुकमा अलैंची निर्यातको लागि पहल गरे बजारको संभावना छ ।

पूर्वी नेपालमा प्रतिवर्ष लगभग २५ हजार मेट्रिक टन अलैंची उत्पादन हुन्छ । बिश्वमा उत्पादन हुने कुल अलैंची मध्ये करिव ३३ प्रतिसत नेपालमा उत्पादन हुन्छ । तर उपयुक्त बजारीकरण नहुँदा किसानहरुले उपयुक्त मूल्य पाउन सकेका छैनन् ।

केहि वर्ष पहिले मूल्य आकासिएपछि अलैंची खेतीतर्फ आकर्षित भएका किसानहरु मूल्य घट्दै गएपछि चिन्तित बनेको अलैची व्यवसायी महासंघ संखुवासभाका सदस्य कुमार श्रेष्ठले बताए । पछिल्लो ४ वर्षयता अलैचीको भाउ निरन्तर घटेपछि किसानहरुले बैकल्पिक खेतीका बारेमा छलफल गर्न थालेको उनले जानकारी दिए ।

तेस्रो मुलुकसंग अलैचीको व्यापार संभाव्यता अध्ययन गर्न व्यवसायीहरुको टोली हालै बंगलादेश, चीन र भारतको भ्रमणमा गएको थियो । भ्रमण दलमा सहभागी महासंघका उपाध्यक्ष श्रेष्ठले सरकारले तीनवटै मुलुकमा अलैंची निर्यातको लागि पहल गरे बजारको संभावना रहेको बताए ।

मसलाको रुपमा मात्र प्रयोग हुँदै आएको अलैंची आयुर्वेदिक औषधिका रूपमा प्रयोगका लागि पनि चीनले अध्ययन सुरु गरेकोले भविश्यमा बजार पाउने आशा पलाएको श्रेष्ठको भनाई छ । त्यस्तै भारतले आफ्नो मुलुकबाट पाकिस्तानतर्फ अलैंची लैजान नदिएकाले चीनतर्फबाट पाकिस्तान पठाउन र अन्य मुलुकमा समेत बजारीकरण गरेमा नेपाली अलैचीले राम्रो बजार पाउने उनको भनाई छ ।

पछिल्लो समय भारतमा अलैंची उत्पादन बढेको र त्यहाँ उत्पादित अलैंची विक्री नहुन्जेल भारतले नेपालको अलैची माग नगरेको पनि व्यवसायीको भनाइ छ । यसवर्ष उत्पादित अलैंची गत असार देखि हालसम्म करिब २० प्रतिशत मात्र निकासी भएको बताइएको छ । करिव ८० प्रतिसत अलैंची निर्यात हुन नसकेको र सो उत्पादन नेपालमा खपत हुन नसक्दा किसानहरु थप मारमा परेका हुन ।

नेपालमा उत्पादित ९८ प्रतिशत अलैची विदेश निर्यात हुने गरेको पाइन्छ । २ प्रतिशत मात्र स्वदेशमा खपत हुनेगरेको तंथ्याक छ । विश्व बजारले धुँवा रहित अलैंचीको माग गरेपनि नेपाली किसानले भने ९० प्रतिसत अलैंची धुँवायुक्त उत्पादन हुने गरेको छ । जसले गर्दा पनि बजार घटेको विश्लेषकहरुको भनाई छ । धुँवायुक्त नेपालको अलैंची क्यारेनटाईनले समेत नलिने भएकाले प्रशोधन प्रक्रिया तत्काल सुधार गर्नुपर्नेमा उनीहरुको सुझाव छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ ११, २०७५ १५:०१