शिवरात्रिका विकृतिः गाँजा, भाङ र गल्लीका डोरी

A+ A A-

आज शिवरात्रस । विहानैदेखि सडक गल्ली गल्लीमा बालबालिका डोरी टागेर यात्रुलाई रोक्दै पैसा मागिरहेका छन् । र, पाशुपत क्षेत्र धुवामय छ ।

डोरी टागेर यात्रुसँग पैसा माग्ने बालबालिकाको टोलीलाई कतिपयले केही पैसा दिन्छन् पनि । केहीले दिदैनन् । पैसा नदिने सवारी साधन प्रयोगकर्ताले पेलेरै अगाडि बढ्ने गरेका दृश्य पनि देखिएको छ ।

सडकको दुबै छेउमा उभिएका बालबालिकाले हातमा डोरी फनफनी बेरेका हुन्छन् । कुनै सवारीले पेलेर अगाडि बढ्यो वा बढ्न खोज्यो भने डोरीको दुबै छेउ समात्ने बालबालिका पछारिने गरेका छन् ।

बालाबालिका सडकमा डोरी टागेर बस्ने र सवारीसाधनले पेलेर अगाडि बढ्ने गर्दा ठूला दुर्घटना समेत हुने गरेका छन् ।

कहाँबाट आयो डोरी टाग्ने चलन ?

संस्कृतिविद् दामोदर गौतम संस्कृतिको नाममा विकृति बढ्दै गएको बताउँछन् । डोरी टागेर जवरजस्ती पैसा माग्नु पौराणिक र सामाजिक मान्यता विरोधी कार्य भएको गौतमको भनाइ छ ।

‘पौराणिक रुपमा कुरा गर्ने हो भने शिवभक्तसँग कुनै धन सम्पत्ति हुदैन, रातमा धुनी जगाउन दाउरा लगायत पूजा सामाग्रको जोहो गर्न त्यस्ता आवश्यक सामाग्री माग्ने पौराणिक प्रचलन हो, जवरजस्ती गर्ने हुदै होइन, तर यहाँ त जवरजस्ती पैसा माग्ने चलन चल्यो, यो विकृति हो,’ संस्कृतिविद् गौतमले शिलापत्रसँग भने ।

खान हुन्छ ‘शिवबुटी’ ?

संस्कृतिविद् गौतम ‘शिवबुटी’ भन्दै गाँजा, भाङ र अफिमको सेवन गर्ने प्रचलन गलत रहेको बताउँछन् ।

गौतमका अनुसार सत्ययुगमा देवता र दानव मिलेर समुन्द्र मन्थन गर्दा कालकुट हलाहल विष निस्क्यो । त्यो विषले सबै जलाउन लाग्यो । हलाहल विषको व्यवस्थापन गर्न कसैले सकेन ।

त्यसपछि देव दानव मिलेर सबैभन्दा बलिष्ठ र महावली महादेवलाई विष व्यवस्थापन गरिदिन अनुरोध गरे । सबैको अनुरोधपछि महादेवले सो बिष खाइदिए ।

‘महादेवले पनि कालकुट विष निलेर पेटमा पुर्याउन सक्ने अबस्था थिएन, उहाँले सो बिषलाई आफ्नो घाटीमै राख्नुभयो, तर बिषले महादेवको घाटी जलाएर निलो बनायो, त्यसैले महादेवलाई निलकण्ठ भन्ने पनि चलन छ,’ शिव पुराण, स्कन्दपुराण जस्ता कथा पुराण उदृत गर्दै गौतमले भने ।

कथा पुराणहरुका अनुसार हलाहल बिषको कारण महादेवलाई असह्य पीडा भयो । संसारभर भौतारिए । तर पनि शान्ति मिलेन । विषकै कारण महादेव कैलाशमा पुगेपछि बेहोस भएर ढले ।

गौतमले पुराण उदृत गर्दै दिएको जानकारी अनुसार महादेवले विष घाटीमा बोकेर भौतारिदा ठाउँ ठाउँमा वान्ता गरे । उनको सोही वान्ताको कारण गाँजा, अफिम र धतुरो नाम गरेका वनस्पति उत्पन्न भए ।

महादेव बेहोस भएर लामो समयसम्म कैलाशमा ढेलेपछि शिवपत्नी पार्वतीले गाँजा, अफिम र धतुरोको रस बनाएर खुवाइन् । त्यसपछि महादेवको होस खुल्यो ।

‘बिषलाई बिषले नै काट्छ, आजको विज्ञानले पनि यो कुरा प्रयोग गर्दै आएको छ, त्यसैले गाँजा, अफिम र धतुरोका रस खुवाएर पार्वतीले महादेवलाई जागा गराउनु भएको थियो,’ गौतमले भने ।

आजको दिनमा जो कोहीले पनि गाजा, अफिम र धतुरो जस्ता लागू पदार्थलाई शिवबुटी भन्दै प्रयोग गर्ने गरेकोमा गौतमले आपत्ति जनाए ।

‘पुराणहरुमा महादेवले सधै गाजा, अफिम वा धतुरो खाएको उल्लेख छैन, हलाहल बिषको कारण बेहोस भएको बेलामा बिष काट्न औषधीको रुपमा मात्रै प्रयोग गरिएको हो, हलाहल बिष सेवन गरेको व्यक्तिले गाँजा, अफिम र धतुरो खाए हुन्छ, जो पायो त्यसैले यो खाने चिज होइन,’ गौतमले भने ।

कानुनी रुपमा दण्डनीय

नेपाल प्रहरीका केन्द्रीय प्रवक्ता उत्तमराज सुवेदी गाँजा, अफिम, धतुरो, भाङ जस्ता लागू पदार्थ सेवन कानुनी रुपमा दण्डनीय भएको बताउँछन्।

‘गाँजा, भाङ, धतुरो, अफिम जस्ता लागू पदार्थ सेवन कानुनी रुपमा दण्डनीय कार्य हो, कुनै पर्व वा अन्य बहानामा यसको सेवन गर्न कानुनले छुट दिएको छैन, सेवन गरेको भेटिए कानुन अनुसार कारबाहीको भागिदार बन्नुपर्छ,’ प्रवक्ता सुवेदीले शिलापत्रसँग भने ।

डोरी टाग्न नपठाऔं बालबालिकालाई

संस्कृतिविद गौतम बाटोमा डोरी टागेर जवरजस्ती पैसा असुल गर्ने कार्य कानुनी रुपमा अबैध, सामाजिक रुपमा अनैतिक र शास्त्रीय रुपमा गैरधार्मिक भएकोले यस्तो काम गर्नै नहुने बताउँछन् ।

‘बाटोमा डोरी टागेर पैसा असुल्ने कार्य कुनै पनि रुपमा उचित होइन, त्यसैले आफ्ना बालबालिका कतै डोरी टागेर पैसा त उठाइरहेका छैनन् भनेर अभिभावक सचेत हुन आवश्यक छ,’ गौतमले भने ।

नेपाल प्रहरीका केन्द्रीय प्रवक्ता एसएसपी सुवेदी पनि आफ्ना बालबालिकाले डोरी टागेर अबरोध गरिरहेका छन् कि भनेर अभिभावक सचेत हुनुपर्ने बताउँछन् ।

‘डोरी टाँग्न गएका केही बालबालिका गम्भीर दुर्घटनामा परेका उदाहरण पनि छन्, एकैछिनको रमाइलो वा केही पैसा जम्मा हुने लोभले आफ्ना सन्तानको ज्यानै जान सक्ने जोखिम भएकोले अभिभावकले ध्यान दिन जरुरी छ,’ प्रवक्ता सुवेदीले भने ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २१, २०७५ ०२:२५