‘बिग मर्जर’मा बौद्धिक घोचपेच

A+ A A-

शुक्रबार (२० मंसिर) विहान साढे ८ बजे ग्लोबल आईएमई र जनता बैंकबीच मर्जरपछिको एकीकृत कारोबारको शुभारम्भ कार्यक्रम थियो । पत्रकारलाई साढे ८ बजेकै निम्ता पठाइएको थियो ।

प्रमुख अतिथि अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडा थिए । कार्यक्रममा नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर डा. चिरञ्जीवी नेपाल पनि सहभागी हुने तय थियो । तर, पठाइएको निम्ता कार्डमा गभर्नर आउने उल्लेख थिएन । को–को सहभागी हुँदैछन् भनेर कार्यक्रमको निम्ता पठाइरहनु पनि आवश्यक थिएन होला ।

अधिकांश सहभागी साढे ८ बजे नै ग्लोबल आईएमई बैंकको कर्पाेरेट कार्यालय कमलादी पुगेका थिए । अर्थमन्त्री डा. खतिवडा भने ९ बजेर १८ मिनेट जादा कार्यक्रम हलमा प्रवेश गरे ।

अर्थमन्त्री कार्यक्रमस्थलमा पुग्नुअघि नै गभर्नर डा. नेपाल, डेपुटी गभर्नर चिन्तामणि सिवाकोटी, नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष शेखर गोल्छा, नेपाल उद्योग परिसंघका कार्यवाहक अध्यक्ष विष्णुकुमार अग्रवाल, चेम्बरका अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठ, बैंकर्स परिसंघका अध्यक्ष पवन गोल्यान, बैंकर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र ढुंगानालगायत पुगिसकेका थिए । अन्य सहभागी जस्तै उनीहरू पनि चिनजानका व्यक्तिहरूसँग गफिँदै ‘टाइम पास’ गरिरहेका थिए ।

अर्थमन्त्री पुग्नेबित्तिकै उद्घोषकले प्रमुख अतिथि, विशेष अतिथि, अतिथिसहित ‘उपस्थित महिला तथा सज्जनबृन्द’लाई ‘हैसियत अनुसार’ ड्यासमा र यथास्थानमा आशन ग्रहण गराए ।

जनता बैंक नेपालको संचालक समिति अध्यक्ष केशवबहादुर रायामाझीले स्वागतसँगै मर्जरपछि ग्लोबल आईएमई बैंकका परिसूचक के कस्ता हुनेछन् भन्ने सम्बन्धमा केही तथ्यांक पेश गरे । मर्जर गरेर आफूहरूले राज्यले लिएको नीति कार्यान्वयनमा सहयोग गरेको आशय व्यक्त गरे ।

रायामाझीको स्वागत मन्तव्य सकियो । अर्थमन्त्री डा. खतिवडालाई एकीकृत कारोबारको शुभारम्भ गरिदिन आग्रह गरियो । उनले हल छिर्ने ढोका छेउमा राखिएको ‘इनआगुरेसन कपर बोड’मा लगाइएको पर्दा हटाएर एकीकृत कारोबारको शुभारम्भ गरिदिए ।

शुभकामना मन्तव्य सुरु भयो । बोल्ने पालो बैंकर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र ढुंगानाको आयो ।

ढुंगानाले ग्लोबल आईएमई र जनता बैंकले मर्जर गरेर सरकार र नेपाल राष्ट्र बैंकले लिएको नीति कार्यान्वयनमा सहयोग गरेकोमा बधाइ दिए । ग्लोबल आईएमईले पहिला पनि कमर्ज एण्ड ट्रष्ट बैंकलाई लिएको र अहिले जनता बैंक लिएर ‘विग मर्जर’लाई प्रभावकारी कार्यान्वयन गरेको बताए ।

‘अरु बैंक वित्तीय संस्थाहरू पनि मर्जर प्रक्रियामा होलान्, तपाईंहरूले ५ महिनाको छोटो समयमा नै मर्जर टुंग्याएर उदाहरणीय काम गर्नुभयो,’ ढुंगानाले प्रशंसा गरे ।

अध्यक्ष ढुंगाना यतिमा रोकिएनन् । विग मर्जर नीतिलाई हल्का चिमोटे जस्तो गरी उठान गरेर आफ्नो मन्तव्य सके । ‘ग्लोबल आईएमई बैंकले पहिला पनि एउटा बैंकलाई लिएको थियो, अहिले जनता बैंकलाई लियो, अरु एक दुई वटा बैंकलाई अझै लिए पनि फरक पर्दैन,’ ढुंगानाले यसो भनिरहदा हलमा हासो गुन्जियो ।

उनलाई एउटा कुरामा भने दुःख लागेको रहेछ । त्यसैले उनले भने– ‘बैंकर्स एसोसिएसनको अध्यक्षको नाताले भन्नुपर्दा एउटा सदस्य घट्यो, यसमा मलाई दुःख लागेको छ ।’

त्यसपछि बोल्ने पालो पवन गोल्यानको आयो । उनी बैंक सञ्चालक समिति अध्यक्षहरूको संस्था बैंकर्स परिसंघका अध्यक्ष हुन् भने एनएमबी बैंक सञ्चालक समितिका अध्यक्ष पनि ।

उनले मर्जरपछि एकीकृत कारोबार सुरु भएकोमा बधाइ दिए । बैंकर्स परिसंघ किन स्थापना गरियो भन्ने प्रष्टिकरणमा अलि धेरै समय खर्चिए । र, विग मर्जरको विषयमा ‘पोक’ गर्न भने छुटाएनन् ।

‘डरलाग्दो पुँजी राखेर ठूलो बैंक बनाउनुभएको छ, बैंकका अध्यक्ष चन्द्र ढकालजीलाई सफलताको शुभकामना,’ गोल्यानले यसो भन्दै गर्दा हलमा फेरि हासोको फोहोरा छुट्यो ।

नेपाल उद्योग परिसंघका कार्यवाहक अध्यक्ष विष्णुकुमार अग्रवालले संस्था ठूलो भएपछि संस्थागत सुशासनको जोखिम बढी हुने भन्दै त्यसमा सजग रहन सुझाए ।

चेम्बर अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठले अलि लामो समय लिए । उनले धेरै बैंक वित्तीय संस्था हुँदा प्रतिस्पर्धाको कारण ब्याज कम हुन्छ भन्ने आफूलाई लागेको भए पनि यथार्थ त्यस्तो नभएको बताए । र, अहिले मर्जरबाट बैंक ठूलो हुँदा पनि ब्याज कम नभएको गुनासो गरे ।

‘बैंकको ब्याज चर्काे छ, ठूलो बैंक बनाएपछि संचालन खर्च घट्छ र व्याज सस्तो पर्छ भनियो, बैंक धेरै हुँदा पनि ब्याज सस्तो भएन, ठूला बैंक भएर संख्या कम हुँदा पनि सस्तो भएन, ब्याज सस्तो नहुने हो भने मर्ज गरेर ठूलो बैंक किन बनाएको भन्ने मैले बुझेको छैन,’ अध्यक्ष श्रेष्ठले भने ।

उनले बैंकको मात्रै नाफा बढ्ने अवस्थाको साटो उद्योग प्रतिष्ठानको पनि नाफा वृद्धि हुने परिस्थिति निर्माण गर्न अर्थमन्त्रीसँग आग्रह गरे ।

बोल्ने पालो नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष शेखर गोल्छाको आयो । उनले पनि बैंकको ब्याज धेरै भएकोमा गुनासो गरे । बैंक ठूलो हुनु राम्रो कुरा भएको भन्दै उनले ठूलो बैंकले सस्तो ब्याजमा ऋण देला भन्ने आफ्नो अपेक्षा रहेको सुनाए ।

ग्लोबल आईएमई बैंकका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकाल नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका उपाध्यक्ष पनि हुन् । शुभकामना मन्तव्य सकिन लाग्दै गर्दा बोल्ने पालो गभर्नर डा. नेपालको आयो । उनी चालू आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीति निर्माणको बेलादेखि नै विग मर्जर गराउने रणनीतिमा थिए ।

राष्ट्र बैंकले मर्जर र प्राप्तिका लागि गरेको सहजीकरण स्वरुप ग्लोबल आईएमई र जनता बैंकबीच मर्जर भएकोमा डा. नेपाल खुशी देखिन्थे । यो मर्जर अरु बैंकको लागि पनि सन्देश भएको उनले सुनाए ।

‘यो मर्जर अरु बैंकका लागि पनि सन्देश हो, ठूला बैंकहरू मर्जरमा जान उत्साहित हुनुस्, हामीले हावाको तालमा मर्जरको कुरा गरेको होइन, राष्ट्र बैंकले अध्ययन गरेर नै मर्जरको नीति ल्याएको हो,’ डा. नेपालले भने ।

अनि उनले आफूलाई ‘लाज लाग्ने’ प्रसंगमा थोरै समय खर्चिए ।

‘बैंकिङ क्षेत्रको नियामक निकायको प्रमुखका रूपमा यो कुरा भन्न मलाई लाज पनि लाग्छ, बैंकका कर्मचारीले कसलाई चेक दिने भन्ने पनि थाहा पाउँदैनन्, कस्तो मान्छे राख्नुभएको छ तपाइहरुले ? कर्मचारीको क्षमता वृद्धिमा काम गर्नु पर्दैन,’ गभर्नर डा. नेपालले भने । उनलाई लाज लाग्ने विषय यही रहेछ ।

अब उनी ब्याजदरको विषयमा छिरे । बैंक र उद्योग व्यवसाय गर्ने व्यक्तिहरू एकै हुने तर फोरमपिच्छे फरक फरक कुरा गर्ने गरेको उनलाई लागेको रहेछ ।

‘राष्ट्र बैंकलाई सबै कुरा थाहा हुन्छ, तपाईंहरूकै बैंक छ, तपाईंहरू नै बैंकको ब्याज चर्काे भयो भनेर भन्नुहुन्छ, नियमकले गल्ती गरेको छ भने भन्न पाइन्छ, तर खुलेआम गलत कुरा त भन्नु भएन नि,’ डा. नेपालले भने ।

उनी यतिमा रोकिएनन् । बैंकको ब्याज धेरै भयो भनेर गुनासो गर्ने चेम्बर अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठको नामै लिएर केही भन्न लागे ।

‘बैंकको ब्याज चर्काे भयो भन्नुहुन्छ, राजेशजी ! तपाईंको साग्रिला बैंक होइन ?’ गभर्नरले यसो भन्दै गर्दा मञ्चमा बसिरहेका राजेशकाजी श्रेष्ठ ‘होइन’ भन्ने संकेतको हात हल्लाउँदै थिए । र, गभर्नरले फेरि भने– ‘पहिला थियो, अहिले छैन होला ।’ हलमा फेरि हाँसोको माहाैल बन्यो ।

गभर्नरपछि मन्तव्य राख्न आएका अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाले बैंक ठूलो हुँदा आफूलाई खुशी लाग्ने बताए । र, उनले विदेशका ठूला बैंकको भवन किन ठूला हुन्छन् भन्ने सम्बन्धमा आफ्नो बुझाइ ‘सेयर’ गरे ।

‘विदेशका ठूला बैंकको भवन निकै ठूला हुन्छन्, भवन ठूलो भएपछि जनताको विश्वास बढ्छ होला, बैंक भाग्दैन भन्ने पर्छ होला, यत्रो सम्पत्ति छ भन्ने लाग्छ होला, त्यसैले ठूला बैंकले ठूलो भवन बनाउँछन् होला,’ अर्थमन्त्री डा. खतिवडाले आफ्नो बुझाइ सुनाए ।

ग्लोबल आईएमई र जनता बैंकबीचको मर्जरले आफूलाई खुशी बनाएको अर्थमन्त्रीको आशय थियो । उनले मर्जरको सुरुवात आफू गभर्नर हुँदा नै गरेको भन्दै यसको सबै जस आफैंले लिने प्रयास गरे । गभर्नर डा. नेपाल पनि बिग मर्जरमा आफ्नो ‘कपि राइट’ लाग्ने गरी प्रस्तुत हुने गरेका छन् ।

अर्थमन्त्री डा. खतिवडाले मर्जरलाई बाध्यकारी बनाइने संकेत गरे । उनले आफू गभर्नर हुनुभन्दा केही अगाडि विश्व बैंकले दिएको प्रतिवेदनको उदाहरण दिँदै अहिले मर्ज नगरे पछि ‘गाह्राे हुन सक्ने’ चेतावनी दिए ।

‘२०६५/६६ सालमा विश्व बैंकले ४५ वटा बैंक वित्तीय संस्था बन्द गर्नैपर्छ भनेर प्रतिवेदन दिएको थियो, प्राथमिक उपचार नगरी अन्य उपचारमा जान हुँदैन भनेर हामीले त्यो बेला स्वेच्छिक मर्जरको नीति ल्यायौं, विश्व बैंकले भनेझै बैंक वित्तीय संस्थाहरू बन्द गरेको भए अहिले यहाँ देखिएका धेरै अनुहार देखिँदैनथ्यो, अहिले पनि मर्जरमा जानुस् भनेर हामी अनुरोध गरिरहेका छौं, यो अनुरोध सुन्नु भएन भने पछि गाह्रो हुन सक्छ,’ डा. खतिवडाले भने ।

डा. खतिवडा चैत पहिलो साता २०६६ मा गभर्नर बनेका थिए ।

अर्थमन्त्री डा. खतिवडाको सांसद पद आगामी चैतमा सकिँदैछ । सांसद पद सकिएपछि मन्त्री बनिरहन पाइँदैन । गभर्नर डा. नेपालको कार्यकाल पनि आगामी चैतमा नै सकिँदैछ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर २०, २०७६ १७:३३