मातृ चटारो भर्सेज बालापन

A+ A A-

साँझ ७ बजेको हुँदो हो, म हतार–हतार १७ महिनाको छोरालाई तेल लगाइदिँदै थिएँ, बाबु नाड्डै भागेर ओछ्यानको पर पुग्दै कुनापट्टि फर्केर बस्यो । ‘आऊ न ढिलो भैसक्यो’, तेलैतेल लागेको हातले छोरो तानेर आफूतिर ल्याउदै मैले भनें। छेउमा बसेर टिभी हेरिरहनु भएको पल्लो घरको दाइले भन्नुभयो, ‘बच्चालाई उसकै मनमर्जी गर्न देऊ न ।’

‘हतार छ आफूलाई, जैले यस्तै हो यो’ जवाफको लागि फर्काए मैले ।

तेल लगाइसके । बाबु फेरि लुगा लगाउनु अगावै भागेर टेबुल मुन्तिर गएर चुपचाप बस्यो । सायद लुके भन्ठादै होला । ऊ खाना खुवाउने बेलामा, लुगा फेर्ने बेलामा अक्सर यस्तै गर्छ ।

जे गर्दा नि खेल्दै गर्नुपर्ने, निदाउनुअघि पनि उसलाई ओछ्यानमा खुब गफिनुपर्छ उसकै भाषा, शैली र लयमा । खुब चल्लुपर्छ, नाक चिमट्ने, कान कोट्याइदिने, आखाँमा औंला पसाउने गर्दागर्दै निदाउनुपर्छ उसलाई । त्यस्तै गर्न नदिए झन् छिटो निदाइदिंदैन । आफूलाई भएको चटारो अनुसार ऊ के निदाइदिन्थ्यो र ?

‘बच्चालाई उसकै मनमर्जी गर्न देऊ न ।’

आज पनि उस्तै हतारमा थिए म । खाना पाक्दै गर्दा छिटोछिटो उसलाई तेल लगाइ भ्याउनुथ्यो । खाना खुवाएर, सुताएर ड्युटी सुरु गर्नुको चटारो थ्यो मलाई । दैनिक पत्रिकाको जागिरे म । दिउँसोभन्दा राति खट्नुपर्ने मेरो ड्युटी छ ।

पत्रिकाको डिजाइनलगायत सबैकुरा फाइनल गरेर प्रेसमा पठाएपछी आधारात ढल्कदै गर्दा ड्युटी सकिन्छ मेरो । छोरो सुताएर काम सुरु गर्छु, काम सक्दै गर्दा आधारात ढल्कदै गर्छ । आफ्नो बाबासँग सुतिरहेको छोरो यसबीचमा २/३ पटकसम्म निन्द्राबाट जाग्छ र मामु... मामु... भन्छ । बाबाको शरीरमा छामछाम छुमछुम गर्दै खान खोज्छ । बाबाले हो.. हो.. भन्दै थुमथुमाएपछि सुउ‘सुउ‘ गर्दै निदाउँछ ।

आज नि उसै गरि ड्युटी भ्याए, बाबू २ पटक जागेर बाबाको हो‘ हो‘ पछि निदायो । ड्युटी सकेर पनि मलाई ओछ्यानमा जान मन पटक्कै लागेन । झन्डै ५ घन्टादेखी लगातार त्यौ वाक्यका हर शब्दशब्द उफ्री रहे मगजमा ।

‘बच्चालाई उसकै मनमर्जी गर्न देऊ न ।’

हो, हामी बालबालिकाको अधिकारका सवालमा ठूलै गफ दिन्छौं, परिआए लामै भाषण पनि ठोक्छौ । तर, दैनिक जीवनमा लागू हुन्छन् त ती कुरा ? एउटा नवजात शिशु जन्मदा कत्ति निस्कपट निर्दोष हुन्छन् । बिस्तारै बिस्तारै हामी हाम्रै इच्छा र आकांक्षा अनुसारको बनाउछौं उसलाई, उसका सारा मनमर्जी कता हराउँछन् कता । उसका धेरैजसो हक–अधिकार खोसिन्छन् हामीबाटै जान अन्जान बाध्याता र विवशतामा ।

सानैबाट संस्कार सिकाउने नाममा होस् वा ज्ञानी बनाउने नाममा हामीले बच्चालाई आफू अनुकूल बनाउँदै लैजान्छौं र त उसले आफ्नो निश्चलता, चल्चलता, निस्कपटता पनि बिर्सदै जान्छ ।

बालबालिकाहरू जे गर्दा खुसी हुन्छन् अक्सर हामी त्यहीं दिक्क हुन्छौं । भान्साको भाडाकुडा भुइँमा बजार्न पाए बालबालिका खुसी, हामी दिक्क । ढोकाछेउको चप्पल अनेत्र लगेर तांती लगाउन पाए उनीहरू खुसी, हामी दिक्क । खानेकुरा असरल्ल छर्न पाउँदा उनीहरू खुसी, हामी दिक्क ।

हामीलाई जहिले कामको चटारो हुन्छ, बालचञ्चलतामा रमाएर बस्ने कुन आमालाई मन नहुँदो हो र ?

जमेको पानीमा थ्यापथ्यापाउदै खेल्न पाए उनीहरू खुसी,हामी दिक्क । आइरन गरेर पट्याएर राखेको लुगा छर्न पाए उनीहरूको खुसीको सीमै हुन्न, अनि हाम्रो हैरानी र दिक्कले सीमा नाघ्छ र रिसाउछौं पनि । हामीलाई जहिले कामको चटारो हुन्छ, बालचञ्चलतामा रमाएर बस्ने कुन आमालाई मन नहुँदो हो र ?

सारा हतारको बाबजुद नानीबाबुलाई मुस्किल र बाध्यतावश दिइने थोरै समय कति प्रयाप्त होलान उनीहरूको लागि ? लाग्छ कामकाजी आमाहरूका सन्तान प्राकृतिक रूपमा आफ्ना अधिकारमा प्रयाप्त खेल्दै हुर्कनै पाउन्नन् । आफ्ना आमा/अभिभावकहरूसँग प्रयाप्त रमाउँदै खेल्दै हुर्कन पाए पो उनीहरूको मानसिक विकास पनि त्यही रूपमा विकास हुन्छ ।

आमासँग जति बढी समय बिताउँन पायो, बालबालिकाहरूको मानसिक विकास उति चाँडो हुने र मानसिक तन्दुरुस्त हुने बाल मनोवैज्ञानिकहरूको तर्क छ । स्वस्थ्य विज्ञानको पनि यस्तै तर्क छ ।

एउटा सानो उदाहरण जोड्न मन लाग्योः स्वास्थ्यकर्मी भन्छन् दूधे बालकलाई कन्तिमा १५ देखि २० मिनेट एउटै स्तनपान गराउनु पर्छ, दिनमा कम्तीमा ८ देखि १० पटक स्तनपान गराउनु पर्छ र कम्तीमा २ वर्ष स्तनपान गराउनु पर्छ । के कामकाजी आमाहरूलाई यो संभाव छ होला ? सुत्केरी बिदा सकिना साथ आमा र बालबालिकाको भेटको समय छोटिन सुरु हुन्छ ।

कार्यलयमा शिशु स्याहार कक्षाको अभावदेखि यावत समस्या सर्वविदितै छन् । स्तनपानको बाहना भएपनि बच्चा र आमाको दूरी नजिक रहोस् भन्ने आशय लुकेको छ यहाँ पनि । दिउँसो मात्रै हैन, मैले त रातको समयमा पनि छोरालाई दिन सकिन भनेर कहिले त सारा काम छोडेर बस्न मन लाग्छ, फेरि क्षणभरमै यही मनले मान्दैन । पत्रकारिता आज नदेखिदा भोलि हराउने क्षेत्र । अपडेट भैरहनु पर्ने क्षेत्र ।

आफ्नो व्यस्तताको कारण कहिले सन्तानलाई शिशुस्याहारमा पठाउने उमेर होला भनेर अतालिँदै दिन गन्दै बस्छांै हामी आम व्यस्त अभिभावकहरू । विशेषगरी आमाहरूको चटारोमा कत्ति बालबालिकाको बालापन खोसिएको हुन्छ, कत्ति बालचञ्चलता कुन्ठित हुन्छन् ? खेल्ने कलिला उमेरमा हतार–हतार पठाइने मन्टेश्वरीहरूमा कस्तो फर्क्रन्छ बालापन ?

भोलीको भविष्यको लागि आजको बालबालिकाहरूमा लगानी आवश्यक छ ।

समस्या कार्यालयमा कामकाजी आमाहरूको मात्रै हैन, गृहणी आमाहरूको व्यस्तता पनि बयान गरिसक्नु छैन । जसले गर्दा बालिबालिकाहरूमा मनोवैज्ञानिक असर पर्न सक्छ । उनीहरूको कलिलो दिमागमा तनावले नराम्रो गरी डेरा जमाउँन सक्छ ।

बालबालिकाहरूको तनाव व्यवस्थापनसम्बन्धी विषयमा बेलायतबाट तालिम प्राप्त गरी नेपालमा प्रशिक्षकको रूपमा कार्यरत डिल्लिराम पाण्डेय भन्छन् बालबालिकाहरूलाई पूर्व वाल्यावस्था (२ देखि ३ वर्ष) उमेरको बीचमा नै विद्यालयमा पठाउनतिर लाग्नु पूर्णतः गलत हो ।

जुन उनीहरूको रुचीको विषय नै होइन, उनीहरूका रुचीअनुसारका क्रियाकलापमा भन्दा विद्यालयमा उपलब्ध सामग्री अनुसारका क्रियाकलापमा मात्र जोड दिनु उनीहरूको हितमा छँदैछैन । बालबालिकाहरूलाई प्रकृतिसँग नजिक राखेर प्राकृतिक रूपमा नै हुर्काउनु पर्छ भन्छन् उनी । हामी भने झन् सुनौला हजार दिनभित्र पनि बालिबालिकाहरूलाई उनिहरूको बालापनमा आफ्नो चटारो अनुसार चलाउन खोज्छौ ।

सरकार नारा दिन्छः ‘आजका बालबालिका भनेका भोलिका देशका भविष्य हुन् ।’ हामी पनि यही रटान रट्छौं । तर, खै न सरकारले भोलिको भविष्यको आधार निर्माणमा आज सशक्त योजना ल्यायो न हामीले ।

आफ्ना सन्तानकै भोलिको भविष्याको लागि दिनरात मेहनत गरेको भन्छाैं हामी तर उनीहरूको वर्तामान कसरी गुज्रिरहेको छ ? उनीहरू वर्तमानमा के चाहिरहेका छन् ? हाम्रो प्राथमिकता आज (वर्तमान) मा छ कि भोली (भविष्य) मा ? भोलीको भविष्यको लागि आजको बालबालिकाहरूमा लगानी आवश्यक छ ।

भोलिको ऊर्जावान युवाको लागि आजको बालबालिकाहरू ऊर्जावान बनाउनु जरुरी छ । अभिभावकसँगै र स्थानीय तहदेखिको सरकारले यो मनन् कहिले गर्ला ?

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १८, २०७५ ०१:०६