विप्लवले रोजेको 'अप्ठ्यारो' बाटो

A+ A A-

मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा–माओवादी (क्रान्तिकार)बाट अलग भएर नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ले पार्टी स्थापना गरेको ५ वर्ष पुगेको छ । पार्टी स्थापना दिवसमा सो पार्टीले देशका विभिन्न स्थानमा कार्यक्रम गरिरहँदा अहिले सो पार्टी प्रतिबन्धित अवस्थामा छ ।

विप्लवको पहिचान विद्रोही नेताका रूपमा छ । राज्यका आँखामा विप्लव र उनको पार्टी अघोषित ‘आतंककारी’ हुन् ।

तत्कालीन नेकपा (माओवादी)ले २०५२ सालमा जनयुद्ध सुरु गर्नुअघिदेखि नै विप्लव तत्कालीन मशाल हुँदै नेकपा (माओवादी)मा क्रियाशील थिए ।

उनले ५ वर्षअघि ८ मंसिर २०७१ मा आफ्नै नेतृत्वमा नेकपा (माओवादी) बनाए र रोल्पामा २०७३ फागुनमा भएको पार्टीको आठौँ महाधिवेशनबाट पार्टीको नाम परिवर्तन गरेर नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी बनाए ।

त्यसअघि २०६९ भदौमा बौद्धमा राष्ट्रिय भेलाको आयोजना गरेर मोहन वैद्य नेतृत्वमा नेकपा–माओवादी गठन गर्दाका प्रमुख योजनाकारमध्ये विप्लव एक हुन् । वैद्य नेतृत्वको पार्टीमा उनी करिब २ वर्ष सचिव बने ।

२०६४ सालमा भएको संविधानसभाको पहिलो निर्वाचन जित्ने योजनामा पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड), मोहन वैद्य (किरण), डा. बाबुराम भट्टराई, रामहादुर थापा (बादल) जस्ता वरिष्ठ नेताहरूसँग निर्वाचन सफल बनाउन खटिएका विप्लव २०७० सालको दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा वैद्य र बादलसँगै निर्वाचन बहिस्कारको रणनीति कोर्दै थिए ।

५ वर्षयता उनको मोहन वैद्य र रामबहादुर थापाको भन्दा भिन्न बाटो छ । बादल यतिबेला गृहमन्त्री छन् भने विप्लव नेतृत्वको नेकपा प्रतिबन्धित छ । २०५२ सालको जनयुद्धको खाका कोर्ने सबैजसो नेता अहिले सरकार र संसदीय राजनीतिमा रहेका बेला विप्लव भने क्रान्तिमा धोका र गद्दारी भएको निष्कर्षमा पुगेर सशस्त्र ‘विद्रोह’बाट ‘परिवर्तन’को खाका कोर्नमा व्यस्त छन् ।

विप्लवको पृष्ठभूमि

विप्लवको जन्म ११ फागुन, २०२४ मा रोल्पाको इरिवाङमा भएको हो । २०४३ सालमा रोल्पा सदरमुकाम लिवाङको बालकल्याण माविबाट उनले एसएलसी गरे । काठमाडौं आएर कानुन पढ्न नेपाल ल क्याम्पस भर्ना भए । त्यहीँबाट सक्रिय राजनीति सुरु गरेका विप्लव त्यसपछि औपचारिक अध्ययनलाई त्यहीँ बिट मारेर सर्वहारा वर्गीय सत्ता स्थापना गर्न भन्दै जनयुद्धमा होमिए ।

त्यसअघि उनी २०४३ सालमा विद्यार्थी संगठनको जिल्ला अध्यक्ष, २०४८ मा केन्द्रीय सदस्य हुँदै माओवादीले जनयुद्ध सुरु गर्दा केन्द्रीय उपाध्यक्ष तथा नेकपा (माओवादी) ललितपुर जिल्ला सचिव थिए ।

प्रचण्ड र विप्लवको एउटा स्वभाव मिल्छ– बहिर्मुखी । यही स्वभावका कारण यी दुवै नेता छिट्टै मान्छेलाई ‘कन्भिन्स’ गर्न सक्छन् भन्ने गरिन्छ । पार्टीभित्र ‘क्षमतावान् युवा नेता’को पहिचान बनाएका विप्लव २०५५ सालमा पार्टी केन्द्रीय सदस्य बने । त्यसपछि निरन्तर उनले पार्टीको माथिल्लो तहमा रहेर राजनीति गर्दै आए । पछिल्लो समय पनि उनी आफ्नो पार्टीको नेतृत्वमै रहेका छन् ।

जनयुद्धका क्रममा २०५४ सालमा विप्लव सरुवा भएर कर्णाली पुगे । २०५५ सालमा केन्द्रीय सदस्य, २०५९ मा पोलिटब्यूरो सदस्य बने र पछि सचिवालय सदस्य भए । शान्ति प्रक्रिया सुरु हुँदा धेरैले प्रचण्डको उत्तराधिकारीका रूपमा विप्लवलाई लिने गर्थे ।

अनि मोडियो बाटो

उनी अध्ययनशील र कार्यकर्तामा छिट्टै घूलमिल हुन सक्ने खुबी भएका नेता हुन् । पहिलो संविधानसभाबाट नेकपा (माओवादी) देशकै ठूलो पार्टी बन्दा पनि उनले लाभको कुनै पद लिएनन् ।

पार्टीभित्र त्यसैबेलादेखि कार्यदिशालाई लिएर गम्भीर मतभेद सिर्जना भयो । प्रचण्ड र मोहन वैद्यको नेतृत्वमा अलगअलग प्रशिक्षणहरू चल्न थाले । त्यसबेला विप्लव वैद्यको लाइनमा थिए ।

वैद्य नेतृत्वमा पार्टी बनेपछि उनले जनयुद्धको निरन्तरतामा पार्टीको कार्यदिशा बनाउनुपर्नेमा जोड दिन थालेपछि पुनः वैद्य र बादलसँग अलग हुने अवस्था सिर्जना भयो । त्यसबेला वैद्य, बादल र विप्लवबीच तत्काल जनविद्रोह गर्ने कि आन्दोलन मात्रै गर्ने भन्नेमा विवाद थियो ।

विप्लवले वैकल्पिक सत्ता, जनसंविधानको खाका र समानान्तर सरकार गठन गर्नुपर्ने मत निरन्तर अघि सारेपछि घुमाउरो पारामा उनीहरूबीच टकराव सुरु भएको थियो । उनी त्यसबेलादेखि नै उपत्यका छाडेर क्रान्तिमा जानुपर्ने र आधार इलाका निर्माण गर्नुपर्ने पक्षमा थिए ।

त्यसै समयमा अहिलेका गृहमन्त्री रामबहादुर थापा ‘बादल’ले चितवनको पार्टी कार्यालय विवादमा विज्ञप्ति नै निकालेर केन्द्रीय सदस्य अनिल शर्मालाई अनिश्चितकालीन निलम्बन गरेपछि चर्काचर्की सुरु भयो । त्यसलाई विप्लवले ‘अनुशासनहीनहरूले अनुशासनको कारबाही गरेको’ टिप्पणी गरे ।

शर्मामाथि कारबाहीको त्यो घटना २०७१ भदौको हो । त्यसपछि पार्टीभित्र दुई लाइन संघर्ष उत्कर्षमा पुगेका बेला पटकपटक केन्द्रीय समितिको बैठक बस्यो । तर, विप्लवले उठाउँदै आएका मुद्दामा मोहन वैद्य ‘किरण’ र रामबहादुर थापा ‘बादल’ सहमत नभएपछि उनले केन्द्रीय समितिको बैठक बसिरहेकै बेला ‘दाइहरू (किरण र बादल)ले अघि बढ्ने हिम्मत गर्नुभएन’ भन्दै निस्किएर कपिलवस्तुको शिवगढीमा राष्ट्रिय सम्मेलन गरेर नेकपा (माओवादी) पुनर्गठन गरेको घोषणा गरे ।

त्यसपछि उनको नेतृत्वको पार्टीले स्थानीय तह, प्रदेश तथा संघीय संसदको निर्वाचन बहिष्कार गर्‍यो । एनसेलका टावरमा बम हमला गर्‍यो भने भ्रष्टाचारमा संलग्नमाथि ‘जनकारबाही’ भन्दै कालो मोसो दल्यो ।

चुनौतीका चाङमा विप्लव

विप्लव नेकपाका कार्यकर्ताले बोकेका हतियारबाट सर्वसाधारणको ज्यानसमेत जान थालेपछि सरकारले २०७५ फागुन २८ गते विप्लव नेकपाका गतिविधिमाथि प्रतिबन्धको घोषणा गर्‍यो । प्रतिबन्धपछि सो पार्टीभित्र ठूलो हलचल आयो ।

२०७५ चैतमा पोलिटब्युरो सदस्य मोहन कार्की पक्राउ परे भने त्यसको एक सातापछि स्थायी समिति सदस्य तथा मध्यकमाण्ड इन्चार्ज हेमन्तप्रकाश वलीसहित ८ जना काभ्रेबाट पक्राउ परे ।

यस क्रममा पोलिटब्यूरो सदस्य भरत बम, केन्द्रीय सदस्य तथा पूर्वराज्यमन्त्री नवीन विश्वकर्मा, मध्यपश्चिम कमाण्ड इन्चार्ज चन्द्रबहादुर चन्द (वीरगंज), राप्ती ब्युरो इन्चार्ज सुवास बाठा, माइला लामा, बन्धु चन्दलगायत पक्राउ परिसकेका छन् ।

पोलिटब्युरो सदस्य पदम राईसहित करिब ६ सयले पार्टी छाडेका छन् । प्रहरीका अनुसार प्रतिबन्ध लागेको ८ महिनामा विप्लवका ८ जना कार्यकर्ता मारिएका छन् । तीर्थराज घिमिरे, कुमार पौडेल र नीरकुमार राई प्रहरी कारबाहीमा मारिएका छन् भने काठमाडौंमा ४, कैलालीमा एक जनाको आफैँले बोकेको बम विस्फोट भएर मृत्यु भएको छ ।

विप्लवको पार्टीका करिब १ हजार १५० नेता, कार्यकर्ता पक्राउ परेका छन् भने देशभरका अदालतमा एक हजार ८८ वटा मुद्दा दर्ता भएका छन् । मुद्दा दायर गरिएकामा ८३४ जना धरौटी र साधारण तारेखमा छुटेका छन् भने १३७ जनालाई पुर्पक्षका लागि थुनामा राखिएको र ८८ जना कारागारमा रहेका छन् ।

विप्लवले गाउँ र शहर दुवैलाई प्राथमिकतामा राखे । मध्यम वर्गलाई साथ लिँदै शहरी जनविद्रोहमार्फत् सत्ता स्थापना गर्ने भन्दै ‘एकीकृत जनक्रान्ति’को कार्यदिशा अघि बढाएका छन् भने सरकारी पक्षले निरन्तर उनी नेतृत्वको पार्टीका नेता, कार्यकर्तामाथि धरपकडको नीति लिएको छ ।

पार्टी प्रतिबन्धमा परेको ८ महिना पुग्दा विप्लव नेकपाको आन्तरिक संरचनामा ठूलो क्षति पुगेको देखिन्छ । तर, राज्यलाई धक्का दिँदै निर्णायक उचाइ हासिल गर्ने उसको प्रयासमा गतिरोध अवश्य आएको छ । राज्य पक्ष बढी कढा भएर प्रस्तुत हुनु तथा नेपाली राजनीतिको वर्षौं लामो हिंसात्मक अवस्थाबाट भर्खर मात्र नेपाली समाज मुक्त हुने क्रममा रहनुुका कारण विप्लवको ‘सशस्त्र’ क्रान्तिमा केही शिथिलता आएको स्थिति छ । यद्यपि, विप्लवको पार्टी राज्यका लागि चुनौती भने बनेको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर ८, २०७६ १६:३२