कसले पूरा गरिदेला १०३ वर्षीय रामबहादुरकाे ४० वर्षपछि घर जाने रहर ?

A+ A A-

मुखभरी चाउरी परेको छ । एक हातमा लट्ठी र अर्को हातमा गाउँगाउँ चहारेर साँझ–बिहान छाक टार्नका लागि बनाएको खानेकुरा । बागलुङको मैकोत घर बताउने रामबहादुर थापामगर सेनामा जागिरे थिए । मैकोत घर भएका कारणले उनलाई सबैले ‘मैपते’ भनेर पनि चिन्ने गरेका छन् ।

जागिरको सिलसिलामा उनी डडेल्धुराको दहमा सरुवा भए । साथीहरूले ‘सेनाको जागिर गर्नुभन्दा त खेती किसानी गरेर घरमै बसीबसी खान पाइन्छ । सेनाको जागिर गरेपछि बिदा पनि मिल्दैन, घर पनि जान पाइँदैन । यस्तो जागिर कसले गर्छ ?’ भनेर कुरा गर्दा आफूलाई पनि जागिर छाड्ने मन लाग्यो ।

कुरो २०३५ सालतिरको थियो । पुसको महिना, चारैतिर हिउँ परिरहेको । सेनाको व्यारेक दहबाट एक किलोमिटर भातकाँडातिर बिहान चार बजेतिर दौडनुपर्थ्यो । साथीहरू दौडेर भातकाँडातिर लागे, थापा भने डडेल्धुरा सदरमुकामतिर ।

नेपाली सेनामा जागिरे थापाको त्यतिखेर डडेल्धुरा सदरमुकाममा अधिकांशसँग चिनजान थियो । डडेल्धुरा सदरमुकाममा एक जना ठालुको मदिरा पसल थियो । उनै ठालुसँग बेली विस्तार गर्दा उनले सेनाको जागिर नछोड भनेर ब्यारेक फर्कन अनुरोध गरे तर थापाले भने ब्यारेक नफर्किने अठोट लिए र अन्ततः फर्किएनन् ।

सेनाले समात्ने पो हो कि भन्ने डरले उनलाई पोल्न थाल्यो । त्यसपछि उनी डडेल्धुराबाट बैतडीतिर लागे । बैतडीको पाटनमा करिब तीन वर्षजति सिँचाइमा काम गरे । सेनाबाट भागेकाहरूलाई खोजिरहेको खबर सुनेपछि उनी त्यहाँबाट मेलखर्कतिर लागे ।

मेलखर्कमा पनि चार–पाँच वर्ष बसेपछि उनलाई ‘अब सेनाले मलाई चिन्दैन’ भन्ने लाग्यो र खुलेआम अन्य मानिस सरह हिँडडुल गर्न थाले । कसैले सोधिहाले पनि ‘म कहाँ सेना हुँ र ! म त किसान हुँ’ भन्न सक्छु भन्ने आँट लिएर उनी अरू मानिसहरू सरह जीविकोपार्जन गर्न थाले ।

त्यसपछि उनी डडेल्धुराको हालको अमरगढी– २ को बूढीघटाल नजिक एक स्थानीयको खालि घरमा बस्न थाले । दिनभर अरूकहाँ गएर काम गर्दै उनले आफ्नो जीविकोपार्जन गरे । कहिले अरूको बाख्रा चराउने र अर्काको घरमा खाना पकाउने, ढुंगा फुटाउने काम गरे । सोही सिलसिलामा एक जनाले अमरगढी– ३ डोटी घटालको पथरोडा भन्ने ठाउँमा बस्न आग्रह गरेपछि थापा पनि उतै लागे ।

वृद्ध अवस्थामा खान–लाउनै समस्या

अहिले उनको उमेर १०३ वर्ष पुगेको छ । शरीरमा शक्ति र तागत हुन्जेलसम्म काम गरेर खान सकिन्छ, नत्र सकिन्न । अहिले उनलाई पनि यस्तै भएको छ । जीवनभर अरूकहाँ काम गरेर पेट पालेका उनलाई आजभोलि पेट पाल्न निकै समस्या छ ।

वृद्ध अवस्था भएकाले खानेकुरा जोहो गर्नै धौधौ भएको गुनासो उनले गरे । ‘घरमा आफ्नो भन्ने कोही छैनन् । पानी ल्याउन पनि घरबाट ३०–३५ मिनेट लाग्छ । बिरामी परेपछि पनि खाना पकाएर दिनेसम्म कोही छैनन्’, गहभरी आँसु बनाउँदै उनले भने, ‘मर्ने बेला एकचोटि आफ्नै जिल्ला बागलुङ गएर आफ्ना आफन्त भेट्ने ठूलो इच्छा छ ।’ उनलाई आफ्नो यस्तो इच्छा यो बुढेसकालमा कसले पूरा गरिदेला भन्ने चिन्ता छ ।

स्थानीयले नागरिकता बनाइदिए

आफू नेपाली नागरिक हुँ भन्ने पहिचान पनि थिएन उनीसँग । उमेर बढ्दै गएको थियो । काम गरेर खान सक्ने क्षमता दिनप्रति दिन घट्दै गइरहेको थियो । एक दिन पसलमा चिया खाइरहेका बेला उनको नागरिकता बनाइदिने कुरा चल्यो ।

एकथरीले नागरिकता बनाउन पाउँछ भन्ने अर्को थरीले होइन, कहाँ बनाउन पाइन्छ, मिल्दैन भन्ने । ‘किन बनाउन नमिल्ने ? म नेपाली नागरिक होइन र ? यदि होइन भने म कुन देशको हुँ त्यहीँ पुर्‍याइदेऊ’ भन्दा नागरिकता बनाउन नदिनेहरू चुपचाप बसेको कुरा उनले सम्झिए ।

सोही समयमा सरकारबाट नागरिकता बनाउने टोली डडेल्धुरा आएको खबर सुने उनले । यहाँका स्थानीयले ‘एउटा कागज बनाएर जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा गएर देखाऊ, हुन्छ भने ठीक छ, यदि हुँदैन भने हामीले सक्ने यति नै हो’ भनेर पठाए ।

जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा गएर प्रमुख जिल्ला अधिकारी र नागरिकता बनाउन नेपाल सरकारले पठाएको टोलीसँग कुरा गर्दा ‘हुन्छ तर दश जना स्थानीय लिएर आउनू’ भन्दा उनी तत्काल फर्किएर कागजपत्र बनाइदिने स्थानीयहरूलाई लिएर जिल्ला प्रशासन कार्यालय डडेल्धुरा पुगेर तत्काल नागरिकता बनाए । अहीले नागरिकता बनाएपछि वृद्ध भत्ता आइरहेको छ उनलाई । यसैबाट जीविकोपार्जनमा सहयोग पुगिरहेको उनले बताए ।

पैसा कमाएर त्यसपछि घर जाउँला भन्ने थियो उनलाई । सेनाको जागिर छाडेपछि पैसा नलिएर जाँदा घर परिवार र छिमेकीले समेत के भन्लान् ? भन्ने सोचे । ‘पैसा कमाउन सकिएन र घर पनि जान सकिएन’, उनले भने ।

‘कसैबाट सहयोग पाइनँ’

पानी परेको समयमा उनी बस्ने घर चुहिन्छ । टिनका झ्याल–ढोका छन् । समाजमा उनको डाहा गर्नेहरू पनि धेरै छन् । उनी नभएको मौका पारेर झ्याल–ढोका फालिदिने गर्छन् ।

अमरगढी–३ को कार्यालयले राखेको सर्वपक्षीय भेलामा सकी नसकी फूलको माला उनेर अमरगढी– ३ का अध्यक्ष गोविन्द बोहराको घाँटीमा लगाएर उनले भने, ‘अध्यक्षज्यू, मेरो घरको मर्मत गरिदिनुपर्‍यो ।’

अध्यक्ष बोहराले हुन्छ पनि भनेनन् हुन्न पनि भनेन् । चुपचाप सुन्नु मात्रै भयो । घरको मर्मत होला भन्ने ठूलो आशा बोकेको थिएँ, चक्नाचुर भयो’, उनले भने ।

घर जाने रहर

डडेल्धुरा बसेको चार दशक बढी भयो । उनलाई आफ्नो घर परिवारका बारेमा राम्रोसँग थाहा छ । ‘हामी तीन जना दिदी–भाइ थियौं । बुबाको नाम दिलबहादुर थापामगर र आमाको नाम लक्ष्मीदेवी थापामगर हो’, उनी भन्छन्, ‘मेरी एक बहीनीको मृत्यु भएको थियो ।’

उनको घर बाग्लुङ जिल्लाको विकट ठाउँमा पर्छ । जिल्ला बाग्लुङ भए पनि उनको गाउँबाट रुकुम जिल्लानजिक पर्छ । ‘हाल मेरो घर भएको क्षेत्र रुकुममा पर्छ भन्ने सुनेको छु’, उनले भने, ‘दशैंमा फूलपातीको दिन गाउँमा ठूलो मेला लाग्छ । मैकोत मेरो गाउँ हो ।’

त्यसबेला गाविसको नाम पनि मैकोत थियो । वडा नम्बर– ४ मा उनको घर पर्थ्यो ।

पैसा कमाएर त्यसपछि घर जाऊँला भन्ने थियो उनलाई । सेनाको जागिर छाडेपछि पैसा नलिएर जाँदा घर परिवार र छिमेकीले समेत के भन्लान् ? भन्ने सोचे । ‘पैसा कमाउन सकिएन र घर पनि जान सकिएन’, उनले भने ।

यहाँका स्थानीहरूले पैसा उठाएर घर पुर्‍याइदिन्छु भन्छन् उनलाई तर कसैले पुर्‍याइदिएका छैनन् । उनी आफैं घर जान सक्ने अवस्था छैन । अहिलेका स्थानीय तहका जनप्रतिनिधिहरूले र राजनीतिक दलहरूले सहयोग गरिदिए हुन्थ्यो भन्ने लागेको छ । ‘तर, खोई कसले पो सहयोग गर्ला र ?’, उनी निराश बन्दै भन्छन्, ‘घरमा जान नपाए पनि यहाँबाट वृद्ध आश्रममा गएर बस्न पाए हुन्थ्यो भन्ने इच्छा छ तर म बुढो मानिस कसरी जाऊँ ।’

शिलापत्रसँगको कुराकानीमा उनले अहिले आफ्ना आमाबुबा नभए पनि छिमेकीहरू त होलान् भन्ने आशा व्यक्त गरे । ‘कसैले न कसैले त मलाई चिन्लान्, मेराबारेमा थाहा पाऊलान्, मेरो खबर पुर्‍याइदिनू’ भनेर निराश हुँदै आग्रह गरे उनले ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर १, २०७६ १२:०६