जनार्दनसँग सूचना थियो– आफूविरुद्ध अख्तियार लगाउने प्रचण्ड याेजना

नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र उपमहासचिव जनार्दन शर्माबीच तिक्तता बढ्दै गएको छ । केही महिनादेखि अध्यक्ष प्रचण्ड र उपमहासचिव शर्माबीच ‘शीतयुद्ध’ चलिरहेको थियो । अध्यक्ष प्रचण्डले शर्मामाथि दबाब बढाउन जिम्मेवारी खोस्नेदेखि शर्मानिकटका नेताहरूलाई समेत जिम्मेवारीबाट हटाउने खेल खेलेका थिए । त्यति मात्र नभई शर्मा एमालेमा जाँदै छन् भनेर प्रचारसमेत गराएका थिए ।

त्यसपछि बढ्दो तिक्तताकै क्रममा जारी स्थायी कमिटी बैठकमा अध्यक्ष प्रचण्डले नेतृत्व छोड्नुपर्ने अथवा प्रचण्डले चाहेको व्यक्तिलाई नेतृत्व हस्तान्तरण गर्नुपर्ने मागसहित १४ पृष्ठको लिखित प्रस्ताव पेस गरेका छन् । शर्माले लिखित प्रस्तावमा अध्यक्ष प्रचण्डमाथि गम्भीर आरोपसमेत लगाएका छन् । त्यसले प्रचण्ड र शर्माको सम्बन्धमा गहिरो खाडल भइसकेको संकेत मिल्छ । प्रचण्ड र शर्माबीच यसरी दूरी बढ्ने परिघटना कसरी बन्यो भन्नेचाहिँ चासोको विषय बनेको छ ।

शर्मालाई अख्तियारमा लगाउन चाहन्थे प्रचण्ड ?

शर्माले पार्टी फुटाउन खोजे र एमाले जान खोजे भन्ने प्रचारको खण्डनका लागि खर्चेको दुई लिखित सन्दर्भमा एउटा वाक्य लेखेका छन्, ‘प्रतिशोध साँध्न पार्टीभित्र राज्यशक्तिको प्रयोग गर्न खोजेको बारे प्रश्न ।’ प्रचण्डमाथि शर्माले उठाएका १३ वटा प्रश्नमध्ये चौथो बुँदामा शर्माले यो प्रसंग उठाएका छन् । प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भई बालुवाटार गएपछिको सन्दर्भमा शर्माले लेखेको यो प्रसंग भने निकै गम्भीर छ । माओवादी स्रोतहरूका अनुसार प्रचण्डले राज्यशक्तिका स्रोत प्रयोग गरेर शर्मामाथि प्रश्न उठाउन खोजेपछि अर्थपूर्ण रूपमा शर्माले यो बुँदा लेखेका हुन् ।

माओवादी स्रोतका अनुसार, शर्माले राज्यशक्तिको दुरुपयाेग गरी प्रतिशोध साँध्न खोजेको भनेर उल्लेख गर्नुको कारणचाहिँ प्रधानमन्त्री हुँदा प्रचण्डले शर्माविरुद्ध अख्तियार दुरुपयाेग अनुसन्धान आयोगलाई प्रयोग गर्न खोजेको सन्दर्भसँग जोडिएको छ । स्रोतका अनुसार प्रचण्डले त्यतिबेला अख्यितारका अधिकारीलाई बालुवाटारमा बोलाएर शर्माविरुद्ध अनुसन्धान गर्न अघोषित सन्देश दिएका थिए ।

माओवादी स्रोतले भन्यो, ‘त्यतिबेला प्रचण्डले अख्तियारका अधिकारीलाई शर्माविरुद्ध अख्तियारमा केही उजुरी छन् कि छैनन् भनेर चासो राखेका थिए । त्यसको अर्थ कुनै न कुनै उजुरीमा शर्मालाई अख्तियारले प्रश्न उठाइदेओस् भन्ने प्रचण्डको चाहना थियो ।’ शर्माले त्यही सूचना प्राप्त गरेका थिए । उक्त सूचनापछि प्रचण्डमाथि शर्माले राज्यशक्तिको प्रयोग गरेर प्रतिशोध साँध्न लागेको आरोप लगाएका हुन् ।

पार्टी नेतृत्वको कार्यशैलीसँग असहमत हुनेबित्तिकै ‘पार्टी छोडेर गए हुन्छ’ भन्नेदेखि पार्टी फुटाउन थालेको हल्ला प्रधानमन्त्री हुँदा बालुवाटारबाट नै चलाएको शर्माको भनाइ छ ।

प्रचण्डले वर्षमानलाई सुनाएको त्यो झुट

आठौँ महाधिवेशनमा नै शर्मा सके सर्वसम्मत नभए निर्वाचनबाट माओवादी केन्द्रको महासचिव हुन चाहन्थे । अझ प्रचण्डले आफैँ बोलाएर महासचिवको तयारी गर्न भनेको शर्मानिकट नेताहरू बताउँछन् । तर, उक्त समयमा वर्षमान पुन चीनमा उपचाररत थिए ।

पुनलाई देखाएर प्रचण्डले शर्मालाई महासचिव हुनबाट रोके । प्रचण्डकै डिजाइनमा पुनले चीनबाट नै आफू पनि महासचिवमा उठ्ने घोषणा गरेका थिए । त्यो समयमा शर्मा र पुनलाई प्रचण्डले नै महासचिवको प्रस्ताव गरेको दुवै पक्षका नेताहरू बताउँछन् । तर, एकअर्काविरुद्ध भिडाएको भन्दै दुवै नेता केही समय एक भएका थिए ।

महासचिवको तयारीमा रहेका पुन चीनबाट फर्किन सक्ने अवस्था नहुँदै १७ पुस २०७८ मा आठाैँ महाधिवेशन सुरु भयो । अध्यक्ष प्रचण्ड भए पनि महासचिवमा पुन र शर्माले दाबी गर्दै आएका थिए । महासचिवको दाबी गरे पनि चीनमा रहेका पुन फर्किन सक्ने अवस्था नहुँदा शर्मा महाचिवको तयारीमा लागेका थिए ।

पुन लामो समयपछि उपचार गरेर फर्के । त्यो समयसम्म माओवादीले पदाधिकारी चयन गरेको थिएन । उनले चीनबाट फर्किँदा विमानस्थलमा पनि पत्रकारहरूसँग आफ्नो अझै पनि महासचिवमा दाबी रहेको घोषणा गरेका थिए । उपचारबाट फर्केका पुनलाई भेट्न शर्मा उनको घर गए । भेट्न गएका शर्माले चीनमा हुँदा वर्षमान र ओनसरी घर्तीले आफ्नो फोन नउठाएको भन्दै गुनासो गरेको पनि माओवादी नेताहरू बताउँछन् । त्यतिबेला वर्षमान खासै नबोलेको पनि बताइएको छ ।

अन्तिममा ओनसरीले ‘तपाईंले अध्यक्षसँग बिरामी वर्षमानको (स्वास्थ्यकाे) भर छैन, महासचिव मलाई बनाउनू भनेर भनेपछि किन फोन उठाउनु’ भन्दै जवाफ फर्काएकी थिइन् । खासमा चीनमा रहेका पुनलाई अध्यक्ष प्रचण्डले यस्तो कुरा सुनाएका रहेछन् । प्रचण्डले सुनाएपछि शर्माविरुद्ध आगो भएका पुन दम्पतीले फोन नै रिसिभ नगरेको त्यही बिहान खुलेको थियो । शर्मानिकट स्रोतका अनुसार, यो प्रसंग त्यतिमै भने सेलाएन । शर्माले पुन दम्पतीकै सामुन्ने प्रचण्डसँग आफूले कुनबेला त्यस्तो भनेको थिएँ भन्नोस्, किन झुटा बोल्नुभयो भनेर सोध्दा नाजवाफ भएको शर्मानिकट एक नेता बताउँछन् ।

त्यसपछि शर्मा र पुन एक भएका थिए । पुन र शर्मा मिलेपछि प्रचण्ड र उपाध्यक्ष कृष्णबहादुर महरा मिलेर माओवादीबाट विद्रोह गरेर गएका नेत्रविक्रम चन्द विप्लवलाई महासचिव बनाउने तयारी फेल भएको थियो । त्यसको झल्को कीर्तिपुरमा भएको विद्यार्थीको कार्यक्रममा प्रचण्ड र शर्माबीच चलेको दोहाेरीबाट प्रस्ट हुन्छ । २० असार २०८० मा क्रान्तिकारी स्ववियु काउन्सिलको भेलामा प्रचण्डले विप्लवको प्रशंसा गरेका थिए । उनले भनेका थिए, ‘पूर्वमाओवादीहरू सबै एकतामा आउने आधार तयार भएका छन् । हामी आफूलाई रैथाने माओवादी ठान्छौँ । हामी बरु पार्टी डिफेन्स गर्न र नेतृत्वको पक्षमा कस्सिएर बोल्न डराएका जस्ता छौँ,’ प्रचण्डले भने, ‘तर हेर्नुभयो भने विप्लवजीहरू कस्सिएर बोल्न थाल्नुभएको छ, पार्टीको पक्षमा, नेतृत्वको पक्षमा । यो हाम्रा लागि खुसीको कुरा भयो ।’

२२ भदौ २०७९ प्रज्ञा भवनमा भएको विद्यार्थीको कार्यक्रममा पनि प्रचण्ड र शर्माबीच घोचपेच भएको थियो । उक्त कार्यक्रममा पहिला बोलेका शर्माले नेतृत्व सही ढंगले चल्न नसकेको भन्दै प्रचण्डको आलोचना गरेका थिए । उनले नीति र नेतृत्व सही रूपमा चल्नुपर्ने आफ्नो माग रहेको बताएका थिए । शर्माले आफूले नीति र नेतृत्वलाई सधैँ रक्षा गर्दै आएको र त्यो आफ्नो दायित्व पनि भएको बताएका थिए । उनले भनेका थिए, ‘म नीति र नेतृत्वलाई सधैँ रक्षा गर्दै आएको छु, मेरो दायित्व पनि हो, तर, नीति र नेतृत्व सही ढंगले अघि बढ्नुपर्छ भन्ने मेरो माग छ ।’

शर्माको भनाइप्रति असन्तुष्ट प्रचण्डले पनि त्यही कार्यक्रममा आफूले पनि शर्मालाई रक्षा गर्न र हुर्काउन भूमिका खेलेको बताए । प्रचण्डले भनेका थिए, ‘जनार्दनजीले जाँदाजाँदै भन्नुभयो नीति र नेतृत्वको रक्षाको कुरा । म तपाईंहरूलाई भन्न चाहन्छु– जनार्दनलाई रक्षा गर्न र हुर्काउन प्रचण्डको मुख्य भूमिका हो भन्ने कुरा पनि सबैले बुझ्न जरुरी छ ।’ प्रचण्डविरुद्ध शर्मा खरो तरिकाले उत्रनुमा प्रचण्डले शर्माविरुद्ध अभियान नै चलाएको माओवादीका नेताहरू बताउँछन् ।

शर्माको अर्काे प्रस्ताव

माओवादी केन्द्रको स्थायी कमिटी बैठकमा उपमहासचिव जनार्दन शर्माले पार्टी सञ्चालनको मूल्यमान्यता, विधान र पद्धतिको धज्जी उडाएकाे आराेप लगाएका छन् । उनले बैठकमा पेस गरेकाे राजनीतिक प्रस्तावमा नेतृत्वकै असक्षमताका कारण एकातिर प्रणाली स्थापित हुन नसकेकाे र अर्काेतिर संगठन पनि बलियाे हुन नसकेकाे उल्लेख छ ।

संगठनको स्वरुप र कमिटीहरू कुन बेला कस्तो बन्छन् भन्ने कुराकाे कुनै ठेगान नै नभएकाे शर्माले प्रस्तावमा उल्लेख गरेका छन् । माओवादी नेतृत्वले शान्ति प्रक्रियामा आएपछि पनि युद्धकालीन सोचले काम गरेको आरोप पनि शर्माले लगाएका छन् । उनले भनेका छन्, ‘राष्ट्रिय सहमतिमा ओर्लिंदा त्यसमा सहभागी समूह र शक्तिलाई पार्टीमा कसरी संगठित र रुपान्तरित गर्ने भन्ने अहम् प्रश्न थियो । त्यसका लागि सोच, योजनालगायतका युद्धकालीन कमान्ड प्रणालीलाई लोकतान्त्रिक संगठनात्मक प्रणालीमा रुपान्तरण आवश्यक थियो । तर, संगठनात्मक संरचना र नेतृत्व प्रणालीमा युद्धकालीन सोचकै निरन्तरता रह्यो ।’

प्रस्तावमा उनले पार्टीभित्रका समस्या शीर्षकमा नाैवटा बुँदा राखेका छन् । उनले ६ नम्बर बुँदामा भनेका छन्, ‘विधि, पद्धतिभित्र सञ्चालित सही आचरणयुक्त पार्टी बनाऔँ र चलाऔँ भन्दा डर मान्नुपर्ने, धक मान्नुपर्ने, लाञ्छित हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना गरियो । अझ थप दुरुत्साहित गर्न राज्यशक्तिकाे समेत दुरुपयोग भएको आभाष भयो ।’

पार्टी निमार्णका लागि अबको कार्यनीति भन्ने शीर्षकमा संविधानले परिकल्पना गरेको समाजवादउन्मुख अर्थव्यवस्था र गन्तव्य परिभाषित गर्नु आजको मुख्य कार्यभार भएको उनले उल्लेख गरेका छन् । साढे चार दशकदेखि राज्यले अख्तियार गर्दै आएको नवउदारवादी अर्थतन्त्रबारे पार्टीको स्पष्ट धारणा आवश्यक रहेको उनकाे भनाइ छ । 'एकातर्फ नवउदारवादी पुँजीवाद लागू गरिरहनु र अर्काेतर्फ समाजवादको पक्षपोषण गरिरहनु कुनै पनि अर्थमा तालमेलयुक्त देखिँदैन । त्यसबारे स्पष्ट हुन जरुरी छ,' शर्माकाे प्रस्ताव छ । अध्यक्ष प्रचण्डको कार्यशैलीप्रति असन्तुष्टि राख्दै आएका शर्माले नेतृत्व हस्तान्तरणको कुरासमेत उठाएका छन् ।

नेतृत्वबारे शीर्षकमा उनले मार्क्स, एंगेल्स र लेनिनका पनि कमीकमजोरी भएको उल्लेख गरेका छन् । स्टालिनका ३० प्रतिशत कमजोरी भएको माओले भनेको पनि उनले उल्लेख गरेका छन् । उनले प्रत्यक्ष रूपमा प्रचण्डले नेतृत्व छोड्नुपर्ने आफ्नो प्रस्तावमा उल्लेख गरेका छन् । उनले भनेका छन्, ‘अध्यक्ष प्रचण्डको हालसम्मको योगदानलाई स्थापित गर्न बाँकी समय उहाँको भूमिकालाई सुनिश्चित गर्न वैचारिक काम र सत्ताको नेतृत्व गर्ने जिम्मेवारीसहित सांगठनिक क्षेत्रको भूमिका उहाँले चाहेको व्यक्तिलाई हस्तान्तरण गर्ने वा प्रचण्डको संरक्षकको भूमिका रही वैचारिक प्राधिकरण र सत्ताको नेतृत्व गर्ने ।’

उनले अहिले भएका २१ जना पदाधिकारीहरू सल्लाहकारको भूमिकामा रहेर विभागीय काम, अनुगमन र मूल्याङ्कन, स्कुलिङ, प्रशिक्षण गर्ने र तेस्रो तहका युवाहरूलाई कार्यकारी सांगठनिक नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने अथवा अहिलेको केन्द्रीय कमिटी भंग गरी प्रचण्डको संयोजकत्वमा महाधिवेशन आयोजक कमिटी बनाई महाधिवेशनमार्फत प्रत्यक्ष निर्वाचनबाट नयाँ नेतृत्व चयन गर्ने गरी मिति तोक्नुपर्ने प्रस्ताव गरेका छन् ।

प्रचण्डमाथि जनार्दनका १३ प्रश्नः एमालेमा जाँदै छ भन्ने किन प्रचार गरियो ?

माओवादी केन्द्रमा प्रचण्ड र जनार्दन शर्मा आमनेसामने : केन्द्रीय कमिटी भंग गर्ने प्रस्ताव

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन २७, २०८१ १६:२०