१० पुस २०७९ मा प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ साइत पर्खेर तीन दिनपछि १३ पुसमा खुमलटारबाट सरकारी निवास बालुवाटार सरे । माओवादी केन्द्रका अध्यक्षले ‘साइत कुर्नु’ मा पत्नीभावनाले काम गरेको थियो ।
जीवनका ५४ वसन्त दुःख-सुखमा साथ दिएकी सहयोद्धा, जीवनसाथी सीता पार्किन्सनजस्तो लक्षण भएको गम्भीर प्रकारको रोग ‘प्रोग्रेसिभ सुपरान्युक्लियर पाल्सी (पीएसपी) का कारण दुई वर्षदेखि थला परेकी थिइन् ।
२०७९ को चुनावी सहयात्री कांग्रेसलाई छोडेर प्रचण्ड एमालेसँग मिल्न जानुको एक कारण सीताजडित चाहना पनि थियो । उनी आफ्नो जीवनको अन्तिम क्षणमा पति प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनेको हेर्न चाहन्थिन् । प्रचण्डको पनि चाहना थियो- एकपल्ट फेरि सीतासँगै बालुवाटार छिर्ने ।
३० पुस २०७९ मा सम्पादकहरूसँग बालुवाटारमा स्वयम् प्रचण्डले भनेका थिए, ‘मेडमलाई एकपल्ट फेरि श्रीमान् प्रधानमन्त्री भएको हेर्न मन रहेछ ।’ उनले आलोपालोमा पनि आफू दोस्रोपल्टका लागि प्रधानमन्त्री पर्खिन नसक्ने अवस्थामा रहेको बताएका थिए । आफू प्रधानमन्त्री बनेको पहिलो खबर उनी सीतालाई नै दिन चाहन्थे ।
१३ पुसमा झमक्कै रात पारेर प्रचण्ड परिवार बालुवाटार पस्दा सीता अर्धचेत थिइन् । बालुवाटार सरेर पनि सीताले आफ्ना श्रीमान् प्रधानमन्त्री भएको थाहा पाइनन् । सरकारी निवासमा उनलाई छ्ट्टै कोठामा नर्सको निगरानीमा राखिएको थियो । उनी पूर्ण होसमा थिइनन् । बोल्न सक्दिनथिन् । हातखुट्टा चल्दैनथे । रोगले थलिँदा पनि उनी छटपटाउन नसक्ने अवस्थामा थिइन् । आफैं खान नसक्ने भएकाले उनलाई पाइपबाट खाना खुवाउने गरिएको थियो । पत्नीको अवस्था हेर्न र ढाडस दिन बेलाबेला प्रचण्ड त्यो कोठामा पसिरहन्थे । प्रधानमन्त्रीका रूपमा व्यस्त तालिकाका बीच पनि उनी सीतासँग समय बिताउने गर्थे ।
असाध्यै गाह्रो भएपछि २७ असार २०८० मा बिहान सीतालाई नर्भिक अन्तर्राष्ट्रिय अस्पतालमा भर्ना गरियो । तर हृदयाघातसमेत भएपछि चिकित्सकले उनलाई बचाउन सकेनन् । अचेत अवस्थामा बालुवाटारबाट निकालिएकी सीता त्यसपछि पार्टी कार्यालयहुँदै त्यसै-त्यसै आर्यघाटमा बिलाइन् ।
अर्धचेत नै भए पनि त्यो बेला बालुवाटार सर्दा प्रचण्डसँग पत्नी सीता थिइन् । तर, प्रधानमन्त्री भएको १९ महिनापछि बालुवाटारबाट खुमलटार फर्किँदा प्रचण्डसँग सीता छैनन् । एक दिनअघि मात्र वार्षिकी सकेर उनी फर्किएका छन् । संसदमा विश्वासको मत प्राप्त गर्न नसकेका प्रचण्ड सिधै शीतलनिवासमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पाैडेलसँग बिदाइ भेट गरेर छोरी गंगासँग खुमलटारतिर लागे । सँगै बालुवाटार पसेकी सीता बितेको ठीक एक वर्ष एक दिनमा प्रचण्ड खुमलटारस्थित घर फर्किँए ।
-1720790651.jpg)
२१ साउन २०७३ मा दोस्रोपल्ट प्रधानमन्त्री बनेर प्रचण्ड बालुवाटार सर्दा सरकारी निवासको चाबी बुझेकी सीता लाजिम्पाटस्थित तत्कालीन डेराघर फर्किँदा प्रचण्डसँगै थिइन् । त्यसअघि ३१ साउन २०६५ मा प्रधानमन्त्री बन्दा पनि प्रचण्ड र सीता सँगै बालुवाटार छिरेर ११ जेठ २०६६ मा साथै निस्केका थिए । प्रचण्डको पहिलो प्रधानमन्त्रीय कालमा सीता करिब पूर्ण स्वस्थ थिइन् । दोस्रो कार्यकालमा उनमा रुने, भक्कानिने र एकोहोरिने समस्या सुरु भइसकेको थियो । तेस्रोपल्ट प्रधानमन्त्रीका रूपमा प्रचण्डले शपथ लिँदा सीता ओछ्यानमा ढलिसकेकी थिइन् ।
त्यसैले प्रचण्डले रोजे २८ असार
आफ्नो तेस्रो कार्यकालमा एमाले र कांग्रेस मिलेसँगै धरापमा परेको सरकार छोड्नुअघि विश्वासको मत परीक्षण गर्न त्यसैले पनि प्रचण्डले २८ असारको मिति रोजेका हुन् । २७ असार २०८० मा बितेकी सीताको सम्झनामा बालुवाटारबाट सर्नुअघि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले प्रथम स्मृतिसभा सम्पन्न गरे । ‘स्मृतिमा सीता दाहाल’ नामक पुस्तक विमोचन गरे । १७ असार साँझ नै आफ्नो सरकार ढल्दैछ भन्ने थाहा पाएका उनले खुमलटार सर्नुअघि बालुवाटारमै सीताको वार्षिक कार्यक्रम गर्ने योजनाका साथ विश्वासको मत लिने मिति एक दिन पछाडि सारेका थिए ।
पति प्रधानमन्त्री भएको थाहै पाइनन्
२१ साउन २०७३ मा दोस्रोपल्ट प्रधानमन्त्री भएपछि प्रचण्ड परिवारसहित सरकारी निवास बालुवाटार सरेका थिए । पहिलोपल्ट देशकी ‘प्रथम महिला’का रूपमा निकै हाँसीखुसी बालुवाटार छिरेकी सीता त्यो बेला भने सन्तुष्ट थिइनन् । भन्थिन्, ‘यहाँ मलाई के नभएको, के नभएकोजस्तो अप्ठेरो लाग्छ । यहाँ मन खुसी नै छैन ।’
प्रचण्ड तेस्रोपल्ट प्रधानमन्त्री बनेको वर्ष दिनअघिदेखि उनले मान्छेसमेत चिन्न छोडेकी थिइन् । यति अचेतन कि आफ्ना पति प्रचण्ड तेस्रोपल्ट प्रधानमन्त्री भएको कुरासमेत थाहा पाउन सकिनन् उनले । केही थाहा नपाउँदै उनी यो संसारबाट बिदा भइन् । सत्ता गुमाएर प्रचण्ड घर फर्किंदा सान्त्वनका लागि सीता रहिनन् ।
सीताको साथ
बित्नुअघि प्रचण्डपत्नी सीता माओवादी केन्द्रको सल्लाहकार थिइन् । बाचुञ्जेल राजनीतिक र पारिवारिक जीवनमा प्रचण्डका लागि सीता महत्त्वपूर्ण खम्बा रहिन् । छोरी र छोरा गुमाउनुअघि एक पति, एक पार्टी अध्यक्षका रूपमा प्रचण्डलाई सीताको महत्त्वपूर्ण साथ, सहयोग रह्यो ।
माओवादी केन्द्रका सचिव दिनानाथ शर्माका अनुसार, पार्टी कामका सिलसिलामा पञ्चायतकाल र माओवादी द्वन्द्वका बेला ‘भूमिगत जीवन’ बिताएकी सीताले अभिभावकका रूपमा पार्टीभित्रका चुनौती, सङ्कट, विवाद समाधानका निम्ति समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गरेकी थिइन् । 'जनयुद्धमा सीता दाहाल हामी सबैको अभिभावकजस्तै थिइन्, समस्या र विवादको विवेकपूर्ण समाधानमा अध्यक्ष कमरेडलाई सुझाव, सल्लाह दिने गर्थिन् । पार्टीभित्रका अन्तरसंघर्षलाई समाधान गर्न सघाउने गर्थिन्,' शर्मा भन्छन् । ‘जनयुद्ध’मा सीताको सक्रियतापूर्ण योगदान थियो । धेरैपल्ट प्रचण्डलाई उनले घातक र हानिपूर्ण निर्णय लिनबाट रोकेकी थिइन् ।
एक राजनीतिक सहयोद्धा, एक पत्नी, एक आमाका रूपमा सीताले खेलेको भूमिका ऐतिहासिक र चीरस्मरणीय रहेको शर्मा बताउँछन् । तर, १० वर्षसम्म भएको सशस्त्र युद्धमा उनले जति मानसिक कष्ट सहिन्, त्योभन्दा ज्यादा शान्ति प्रक्रियामा आएपछि खेपिन् । राजनीतिमा पति प्रचण्डको छलाङ देखेकी उनले एक आमाका रूपमा सन्तान वियोगको पीडा भोगिन् ।
प्रचण्ड दम्पतीले स्तन क्यान्सरका कारण १३ चैत २०७० मा ४० वर्षकी जेठी छोरी ज्ञानु गुमाए । चार वर्षपछि ३ मंसिर २०७४ मा उनीहरूका एक्लो छोरा ३५ वर्षे प्रकाशको निधन भयो । सोही वर्ष चैतमा सीताका माइला भाइ महाप्रसाद पौडेल पनि बिते । ४ वर्षको अवधिमा आफ्नो परिवारमा परेको वज्रपातलाई प्रचण्डले त सहे तर एक आमाका रूपमा, एक दिदीका रूपमा सीताले सहन सकिनन् ।
त्यो बेला प्रचण्ड सपरिवार लाजिम्पाटमा बस्थे । पत्नी सीतालाई छोराको यादले झन् धेरै सताउने ठानेर प्रचण्डले त्यो घर नै छोडिदिएका थिए । तर, पुत्रवियोगको चोटले सीतालाई छोडेन ।
पारिवारिक स्रोतका अनुसार, ज्ञानु बितेपछि नै सीतालाई मानसिक समस्या सुरु भइसकेको थियो । छोरीको प्रसङ्ग निस्कँदा उनी एक्कासि भक्कानिन्थिन्, मूर्च्छित हुन्थिन् ।
छोरीपछि छोरावियोगको शोकमा रोग पनि मिसिएसँगै उनको स्वास्थ्य अवस्था थप नाजुक हुँदै गयो । स्मरण शक्ति क्षीण हुँदै जाने, रिङ्गटा लाग्ने र हिँड्दा-हिँड्दै लड्नेजस्ता समस्या थपिए उनलाई । अमेरिका, सिंगापुर, दुबई, भारतसम्म लगेर उनको उपचार गरियो-आयुर्वेददेखि आधुनिक चिकित्सासम्म सबै ठाउँ पुपुर्याइयो । मनको शान्तिका लागि प्रचण्डले योगगुरु रामदेवको सुझावअनुसार सीतालाई हरिद्वार पुर्याए । म्याग्दीको कुण्डमा नुहाउन पनि लगे । ०७७ सालमा भारतको मुम्बई लगेर उपचारको प्रयास गरिएको थियो । त्यसअघि २०७५ मा सिंगापुरको माउन्ट एलिजावेथ अस्पताल लगियो । त्यही वर्ष चैतमा अमेरिकाको जोन्स हप्किन्स अस्पतालमा भर्ना गरियो । तर, केही लागेन ।
प्रचण्ड प्रेम
सीताप्रति प्रेम दर्शाउन प्रचण्डले २६ वैशाख २०७६ मा पन्चेबाजासहित धुमधामका साथ विवाहको ५०औँ वर्षगाँठ मनाए । बेहुलाको मालामा सिँगारिएका प्रचण्डले वर्षगाँठ उत्सवमा भनेका थिए, ‘मेरो जीवनको सबल र दुर्बल पक्ष सबैसामु छर्लङ्ग छ । आजको यो उत्सव मेरो आविष्कार होइन, सीताकै योजना र रहर हो । यसलाई छोरीहरूले पनि राम्रै रूपमा लिए । डाक्टरहरूको सल्लाह पनि औषधिसँगै मनोवैज्ञानिक रूपमा प्रेम र हौसला दिनसके छिटो निको हुने भन्ने नै थियो । यस कार्यक्रमले उनलाई भित्रैबाट निकै सकारात्मक ऊर्जा दिएको छ ।’
बिरामी श्रीमतीलाई निको पार्ने प्रयास असफल भइरहेका बेला उनले मनोवैज्ञानिक रूपमा उनलाई राहत दिन कुनै कसर बाँकी राखेनन् । प्रचण्डले सीतालाई अगाध गर्ने प्रेम अगाध थियो ।
पारिवारिक र राजनीतिक जीवनमा सँगसँगै गरेको यात्राले उनीहरूबीचको सम्बन्ध बलियो बनाएको थियो । सीता प्रचण्डकी पत्नी मात्र थिइनन्, उनकी राजनीतिक सहकर्मी, युद्धकी सहयोद्धा पनि थिइन् । १ फागुन २०५२ मा सुरु भएको 'जनयुद्ध' १० वर्षसम्म चल्दा सीता-प्रचण्ड सँगै भूमिगत भएका थिए । युद्धमा उनले पतिलाई सबै तरिकाले साथ दिएकी थिइन् । तीन छोरी र एक छोराकी आमा उनलाई प्रचण्डले छोराछोरी हेर्दै सुरक्षित ठाउँमा बस्न भनेका थिए । तर, उनले आफू पनि युद्धमा जाने र पतिलाई सघाउने अडान लिइन् । सशस्त्र द्वन्द्वमा सीताले प्रचण्डलाई अनवरत साथ दिएकी थिइन् ।
गत वर्ष श्रद्धाञ्जलीसभामा प्रचण्डले भनेका थिए, 'पछिल्ला वर्षहरूमा हामीले एक छोरी र छोरासहित दुई सन्तानको असामयिक र अकल्पनीय मृत्यु व्यहोर्यौँ । शरीरले साथ दिएसम्म यो पीडामा उनी पनि दृढतापूर्वक उभिइन् । बिरामी भएपछि राज्यबाट सुविधा नलिईकन उपलब्ध सबैखाले पद्धतिबाट उपचारको प्रयास गरिरह्यौँ । थला नै परेपछि अन्तिम अवस्था दुःखदायी र कष्टप्रद हुन्छ कि भन्ने चिन्ता थियो । आईसीयू वा भेन्टिलेटरमा पीडादायी मृत्युवरण देख्नुपर्छ कि भन्ने चिन्ता थियो । तर, बाँच्दासम्म अरुलाई पीडा दिन नजानेकी सीताले मृत्यु पनि शान्त रोजिन् ।' यसो भन्दै गर्दा प्रचण्डका गह आँसुले भरिएका थिए ।
विक्रम सम्बत २०१९ सालमा परिवारसहित कास्कीको ढिकुरपोखरीबाट चितवन भरतपुरको शिवनगर बसाइँ सरेका प्रचण्ड र विसं २०११ सालमा कास्कीको हेम्जामा जन्मिएकी सीताबीच वैशाख २०२६ मा मागी विवाह भएको थियो ।
प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असार २८, २०८१ १८:५३
-1720790287-1744805765.jpg)
-1745152825.jpg)
