गुमनाम लेखक जो पैसाका लागि लेख्छन्

A+ A A-

पछिल्ला केही वर्ष नेपाली किताब बजारमा दिनप्रतिदिन नयाँनयाँ किताब प्रकाशन भइरहेका छन् । कोही साहित्यका पुस्तक निकालिरहेका छन् त कोही आफ्नो संस्मरण र आत्मकथाका किताब निकालिरहेका छन् ।

तपाईंलाई लाग्न सक्छ, लेखकले यी किताब मेहनत गरेर लेखेपछि निकालेका होलान् । तर वास्तविकता यसभन्दा ठीक विपरित छ । यसरी उच्चपदस्थ व्यक्तिहरू तथा सेलिब्रेटीहरूले निकाल्ने अधिकांश पुस्तक लेख्ने मान्छे भने अर्कै हुन्छ । आफू गुमनाम बसेर यसरी अर्काका लागि लेखिदिने घाेष्ट राइटरहरू नेपालमा बढिरहेका छन् ।

पछिल्ला केही वर्षदेखि नेपाली साहित्य बजारमा घोष्ट राइटिङको चर्चा पनि बढेको देखिन्छ । मानिसहरू बजारमा ‘यो त घोष्ट राइटिङ’ गरेर निकालिएको पुस्तक हो भनेर गफ गरिहेका भेटिन्छन् । तर घोष्ट राइटिङ के हो ? र, यो कसरी गरिन्छ भन्ने जिज्ञासा धेरैलाई लाग्न सक्छ ।

आखिर घोष्ट राइटिङ के हो त ? प्राध्यापक एवं समिक्षक राम लोहनी भन्छन्, ‘आफू लेखकको रुपमा नदेखिएर आर्थिक उपार्जनको लागि अर्को कुनै व्यक्तिको नाममा वा आफ्नै छद्म नाममा पुस्तक लेख्ने र सृजना गर्ने कामलाई घोष्ट राइटिङ भनिन्छ ।’

लोहनीका अनुसार लेखकको प्रतिछायाँ वा छायाँ (घोष्ट) भएर लेख्ने लेखक नै घोष्ट राइटर हो । अमेरिका र यूरोपेली समाजमा घोष्ट राइटिङ नयाँ कुरा नभएपनि नेपालको लागि यो नयाँ कुरा रहेको उनको मत छ ।

तर ‘घोष्ट राइटिङ नेपाल’का अध्यक्ष कमल ढकालका अनुसार नेपालमा घोष्ट राइटिङको सुरुवात भएको एक दशकभन्दा बढी भइसकेको छ । नेपालमा संस्था नै खोलेर आधिकारिक रुपमा घोष्ट राइटिङलाई स्थापित गर्ने संस्था घोष्ट राइटिङ नेपाल रहेको दाबी गर्छन् ढकाल । भन्छन्, ‘घोष्ट राइटिङ नेपाल र योसँग जोडिएका संस्थाले सृजनशील लेखन र पठन संकृतिको विकासमा नयाँ आयाम थपेको महसुस गरेका छौं ।’

काठमाडाैंकाे थापागाउँमा रहेकाे घाेष्ट राइटिङ नेपाल र कुञ्ज थिएटरकाे कार्यालय ।

उनले २०६६ सालमा दर्ता गरेर स्थापना गरेको ‘लेखन कुञ्ज’ र ‘घोष्ट राइटिङ नेपाल’ काठमाडौंकोे वानेश्वरनजिकै रहेको सिडिओ टोलमा छ । उक्त घोष्ट राइटिङ नेपाल र लेखन कुञ्ज दुई रोपनी क्षेत्रमा फैलिएको छ । जहाँ बाँसबाट बनेका तर आधुनिक सुविधा भएका साना–ठूला ७ वटा कटेजजस्ता घर छन् । ती घरहरूका लागि मात्रै डेढ करोड रूपैयाँ खर्च गरिएको अध्यक्ष ढकाल बताउँछन् ।

घोष्ट राइटिङ नेपाल परिसरमा आधुनिक नाटकघर, आधुनिक पुस्तकालय, क्याफे, अध्ययन–अध्यापन कक्ष र सेलिब्रेटी कक्षहरू छन् । यी सबैमा नेपाली कलाका सम्पूर्ण क्रियाकलाप अभ्यास गरिन्छन् ।

घोष्ट राइटिङ नेपालबाट अहिलेसम्म ६१ वटा पुस्तक प्रकाशित भइसकेका छन् । तेस्रोलिङ्गी भूमिका श्रेष्ठदेखि लिएर सरकारका पूर्वसचिव एवं निजी क्षेत्रका उद्योगी–व्यवसायीसम्मको पुस्तक यस संस्थाले प्रकाशित गरेको छ । यसबाहेक सृजनशील लेखनका कक्षाहरू पनि सञ्चालन गरिरहेको छ ।

अहिले कथा, कविता, निबन्ध, नाटकलगायत विधाका सृजनशील लेखन सिक्ने कक्षा सञ्चालन भइरहेको छ । निश्चित शुल्क लिएर चलाइने उक्त कक्षाहरूमा नाम चलेका प्रशासकदेखि विद्यार्थी, कलाकार र व्यावसायीसम्मको सहभागीता रहने गर्छ ।

घोष्ट राइटिङ र नेपाली बजार

नेपाली बजारमा दरबारका उच्चपदस्थ सदस्यले पनि घोष्ट राइटिङको प्रयोग गरेको चर्चा समयसमयमा चल्ने गर्छ । ती उच्च पदस्थ सदस्यले तत्कालीन कवि केदारमान व्यथित, गीतकार कालीप्रसाल रिजाल आदि स्रष्टाको सहयोगमा गीत रचना गरेको चर्चा नेपाली बजारमा पञ्चायतकालदेखि नै चल्ने गथ्र्यो ।

तर यी सबै चर्चा हल्लामात्र भएको बताउँछन् गीतकार राजेन्द्र थापा । भन्छन्, ‘गीत नै कहिले नलेखेका कवि व्यथितलाई उडाउन मात्रै मान्छेहरूले त्यसो भनेका हुन् । अनि कालीप्रसाद रिजालको गीत चाँदनी शाहको भन्दा पछि मात्र रेकर्ड हुन थालेको हो ।’ थापाका अनुसार त्यतिबेलाको समयमा सृजनात्मक कार्यलाई पवित्र कर्म मानिने हुनाले नेपालमा घोष्ट राइटिङ भित्रिएको करिब डेढ दशकमात्र पुगेको छ ।

केही वर्षअघि पत्रकार अशोक सिलवालले चर्चित पत्रकार पुष्करलाल श्रेष्ठबारे लेखेको ‘कलम’ नामक पुस्तकलाई धेरैले घोष्ट राइटिङ माने । तर त्यसरी ‘म–पात्र’को प्रयोग नगरी लेखिएका पुस्तक घोष्ट राइटिङसँग सम्बन्धित नरहेको पत्रकार सिलवाल बताउँछन् । भन्छन्, ‘लेख्न सहायता गरेको मानिसको नाम लुकेको अवस्थामा र आर्थिक उपार्जनको ध्येयले गरिने सृजनशील लेखनको बिक्रीलाई मात्रै घोस्ट राइटिङ भनिन्छ ।’

सिलवालको ‘कलम’ पुस्तकको चर्चा बढेपछि धेरै अग्रज नेपाली पत्रकार र लेखकले आ–आफ्ना जीवनीपरक पुस्तक लेख्ने वा लेखाउने चलन बढेको उनको अनुभव छ ।

अहिले चल्तीका प्रकाशन गृहले प्रकाशन गर्ने सेलीब्रेटीका जीवनी र आत्मवृत्तान्त नाम चलेका पत्रकारहरूले नै लेखिरहेका छन् । बुकहिल प्रकाशनका अध्यक्ष भूपेन्द्र खड्का भन्छन्, ‘प्रकाशन गृहले घोष्ट राइटिङभन्दा पनि सह–लेखक र सम्पादक राखेर पुस्तक लेख्ने गरेको छ । यसरी लेखिएका पुस्तकलाई घोष्ट राइटिङको प्रारम्भिक अभ्यास भन्न सकिन्छ ।’

खड्का आफैं सहलेखक बनेर लेखिएको विश्व साइकल यात्री पुष्कर श्रेष्ठको ‘संसारलाई साँढे पाँच फन्को’ नामक पुस्तकले बजारमा निकै चर्चा बटुलेको थियो । यसरी पत्रकार र भाषाविद्को सहयोग लिएर पुस्तक लेख्ने चलन विश्वभरी नै रहेको खड्का बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक १९, २०७६ १६:४०