अनन्त ब्रह्माण्डमा हाम्रो हैसियत, ४ अर्ब माइल टाढाबाट देखिएको पृथ्वी

A+ A A-

अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासा ब्रह्माण्डमा अहिलेसम्मकै टाढा पुगेको मानवनिर्मित यान भोयजर १ सँग फेरि सम्पर्क स्थापित गर्न सफल रह्यो । ४७ वर्षदेखि पृथ्वीमा निरन्तर अन्तरिक्षका महत्त्वपूर्ण जानकारी पठाइरहेको यानमा गत नोभेम्बरमा समस्या आएको थियो ।

नासाको यो यान त्यसपछिका केही महिना सम्पर्कविहीन बन्न पुगेको थियो । तर, नासाका इन्जिनियरहरूले ठीक पारेपछि यसले फेरि धरतीमा महत्त्वपूर्ण जानकारी पठाउन थालेको नासाले जनाएको छ ।

सन् १९७७ मा लञ्च गरिएको भोयजर १ अहिले पृथ्वीभन्दा झण्डै २५ अर्ब किलोमिटर टाढा छ । यसले तय गर्ने यात्रा दूरीबारे कसैले कल्पनासमेत गरेका थिएनन् ।

सौर्यमण्डलका बारेमा थप पत्ता लगाउनका लागि भोयजर १ लञ्च गरिएको थियो । तर, यसले अपेक्षा गरेभन्दा बढी जानकारीहरू पृथ्वीबासीलाई पठाइसकेको छ ।

शनि ग्रहको रिङको बारेमा जानकारी जुटाएको भोयजर १ ले बृहस्तपति गृहको वरिपरि पनि पातलो रिङ रहेको पत्ता लगाएको थियो । त्यसपछि पनि यो अगाडि बढिरहेको छ ।

अनन्त ब्रह्माण्डमा अब यसको यात्राको कुनै गन्तव्य छैन । तर, मानवजातिका लागि यसले अझै केही पत्ता लगाउने अपेक्षा गरिएको छ ।

भोयजर १ ले सन् २०१२ मा हाम्रो सार्यमण्डल पार गरेको थियो । यो इन्टरस्टेलर स्पेस अर्थात ताराको बीचको क्षेत्रमा छ । यति टाढासम्म पुग्ने यो नै मानवनिर्मित पहिलो वस्तु हो ।

पृथ्वी छोडेको ४७ वर्षपछि गत वर्ष यसमा केही गडबडी देखियो । यसपछि भोयजर १ ले जानकारीहरू पठाए पनि त्यसको कुनै अर्थ भएन । नासाका इन्जिनियरले यसमा लगाइएको दशकौं पुरानो चिपले काम गर्न छोडेको पत्ता लगाए । बिग्रिसकेको चिपबिनै पनि भोयजर १ ले सही जानकारी पठाउन सक्ने गरी उनीहरूले नयाँ कोड स्पेसक्राफ्टलाई पठाएका थिए ।

यो उपायले काम गरेपछि भोयजर १ ले ५ महिनापछि जानकारी पठाउन थालेको हो ।

अहिलेसम्मकै टाढाबाट पृथ्वीको तस्वीर

सन् १९९० मा भोयजर १ ले ४ अर्ब ८२ करोड ३२ लाख किलोमिटर टाढादेखि पृथ्वीको यो तस्वीर लिएको थियो । यसलाई हाम्रो ग्रहको ऐतिहासिक र महत्त्वपूर्ण तस्वीर मानिन्छ । यो ‘प्ले ब्लू डट’ तस्वीरमा एउटा सानो थोप्लो देखिएको छ, त्यो नै अन्तरिक्षको विशालतामा हाम्रो घर पृथ्वी हो ।

नासाका पूर्ववैज्ञानिक डा. गेरी हन्ट भन्छन्, ‘ताराहरूको बीचमा हाम्रो पृथ्वी धुलोको मसिनो कणबराबर छ । यसलाई बर्बाद नगरौँ ।’

भोयजर १ फेरि सक्रिय हुनुको अर्थ के हो ?

एक अन्तर्वार्तामा उनले भनेका छन्, ‘हामी असाध्यै पुरानो प्रविधिबाट चलिरहेको अन्तरिक्ष यानसँग काम गरिरहेका छौँ । यो प्रविधिको अधिकांश हिस्सा ६० को दशकको हो । म सोच्ने गर्छु- हे भगवान् यो चिज अझै चलिरहेको छ !’

भोयजर १ अहिले पृथ्वीबाट सबैभन्दा टाढा पुगेको मानवनिर्मित वस्तु हो । यो करिब ४८ हजार २ सय ८० किलोमिटर प्रतिघण्टाको स्पिडले यात्रा गरिरहेको छ । र, हाम्रो ग्रहभन्दा १५ अर्ब माइलभन्दा धेरै टाढा छ ।

भोयजर १ ले पठाएका जानकारी पृथ्वीसम्म आइपुग्न साढे २२ घण्टा लाग्छ । तर सन् २०२५ मा यसको पावर बैंक खाली हुने छ । अर्थात आफूलाई चलाउन चाहिने बिजुली शक्ति यसले बनाउन सक्दैन । त्यसपछि यो आकाश गंगामा अनन्तकालसम्म भौतारिने छ । पृथ्वीसँग यसको सम्पर्क सधैंका लागि टुट्ने छ ।

अर्को कुनै सभ्यता वा एलियनसम्म पुग्न सक्ने विश्वासले नासाका वैज्ञानिकले भोयजर १ मा पृथ्वीबासीको सन्देश र केही तस्वीर पनि राखेका छन् । बच्चाको आवाजमा ‘हेलो फ्रम दि चिल्ड्रेन अफ प्लानेट अर्थ’ भन्ने आवाजसहित केही भाषामा रेकर्ड गरिएका सन्देशसहित तस्वीर छन् ।

ब्रह्माण्डमा अर्बौं तारा, ग्रहहरू छन् । ती सबैमध्ये पृथ्वी एक हो । माथिको तस्वीरले भन्छ, आकाशगंगामा हाम्रो पृथ्वी धुलोको कणबराबर छ । पृथ्वीबाहिर पनि जीवन रहेको तथ्य पत्ता लगाउन वैज्ञानिकहरू वर्षौंदेखि जुटिरहेका छन् । भोयजर १ को मुख्य काम एलियनको खोज नभए पनि अन्य जानकारीका साथ यसले अर्को सभ्यताबारे कुनै पहेंली खोल्नसक्ने अपेक्षा वैज्ञानिकले गरेका छन् ।

यो पनि..