जीवन गुजार्न माछा मार्ने र मोती खोज्ने तन्नम देश कतार कसरी बन्यो संसारकै धनी ? (भिडियो)

जीवन गुजार्न माछा मार्ने र मोती खोज्ने तन्नम देश कतार कसरी बन्यो संसारकै धनी ? (भिडियो)

A+ A A-

नेपालीहरू वैदेशिक रोजगारीमा जाने आकर्षक देश कतार संसारकै धनी देशमध्ये एक हो । एक शताब्दीपछि फर्किएर हेर्ने हो भने सन् १९२० को दशकमा ११ हजार ५८१ वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफल रहेको यो खाडी राष्ट्र व्यावहारिक हिसाबले बसोबासका लागि योग्य मानिदैनथ्यो ।

यहाँ बस्नेमध्ये धेरैजसो माछा मार्नेहरू र मोती खोजेर व्यापार गर्नेहरू थिए । उनीहरू अरब देशहरूमा घुमिरहन्थे । सन् १९३०–४० को दशकमा जापानले मोतीको ठूलो उत्पादन सुरु गरेपछि यहाँको अर्थव्यवस्था धरमरायो ।

देशको ३० प्रतिशतभन्दा बढी जनसंख्या राम्रो जीवनको खोजीमा यहाँबाट पलायन भयो । त्यसबेला कतारको जनसंख्या करिब २४ हजार थियो । तर, फेरि कतारको अर्थव्यवस्थामा यू–टर्न आयो । कतार संसारको सबैभन्दा ठूलो तेल भण्डारमध्येको एक देश बन्यो ।

२०औँ शताब्दीको मध्यपछि कतार संसारकै समृद्ध देशमा गनिन थाल्यो । आज यहाँ अनगिन्ती गगनचुम्बी भवन छन् । खाडी देश हुनुका बाबजुद कतारले विश्व फुटबलको सर्वोच्च प्रतियोगिता विश्वकपदेखि एसियाकपसम्म आयोजना गरिसकेको छ ।

जतिबेला कतारमा कालो सुन अर्थात् तेलका कुवा भेटिए, त्यसबेलासम्म स्वतन्त्र देश थिएन । सन् १९१६ देखि यहाँ ब्रिटिस राज थियो । सन् १९३९ मा पहिलो तेल भण्डार पश्चिमी तटीय क्षेत्रमा पाइएको थियो ।

दोस्रो विश्वयुद्धका क्रममा तेलको खोजी भएकाले यसबाट फाइदा लिन अझै १० वर्ष पर्खिनुपर्‍यो । तेल भण्डारसँग आकर्षित भएर प्रवासी र लगानीकर्ताहरू बिस्तारै कतार आउन थाले र यहाँको जनसंख्या पनि तीव्र रूपमा वृद्धि हुन थाल्यो ।

सन् १९५० मा २५ हजारभन्दा कम जनसंख्या रहेको यो देशमा सन् १९७० सम्म १ लाख जनसंख्या नाघिसकेको थियो । जुन देश माछा मार्ने र मोती खोज्नेहरूको बसोबासका लागि प्रख्यात थियो, त्यहाँको जीडीपी सन् १९७० सम्म ३०० मिलियन अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुग्यो ।

एक वर्षपछि ब्रिटिस शासन अन्त्य भई कतार एक स्वतन्त्र देश बन्यो । सन् १९७१ मा कतारको पूर्वाेत्तर तट नजिक नर्थ फिल्डमा विशाल प्राकृतिक ग्यास भण्डार भेटियो । त्यसबेला धेरैले यसको महत्त्व बुझेनन् ।

संसारकै सबैभन्दा ठूलो प्राकृतिक ग्यास भण्डार मानिएको यो विश्वमा पत्ता लागेको ग्यास भण्डारको १० प्रतिशत हिस्सा हो । इरान र रुसपछि कतार सबैभन्दा ठूलो प्राकृतिक ग्यास भण्डार भएको देश हो ।

नर्थ फिल्डको क्षेत्रफल करिब ६ हजार वर्गकिलोमिटर छ । जुन कतारको आधा क्षेत्रफलबराबर हो । तर, तेलजस्तै ग्यासले पनि बजार पाउन समय लाग्यो । ८० को दशकपछि ग्यासको उत्पादन प्रक्रिया अघि बढ्यो र ९० को दशकमा निर्यातको व्यवस्था गरियो, जसले कतारको अर्थ व्यवस्थामा इन्जिनको काम गर्‍यो ।

सन् २००३–०४ मा कतारको जीडीपी ३.७ प्रतिशत बढेर १९.२ प्रतिशत भयो भने दुई वर्षपछि सन् २००६ मा २६.२ प्रतिशत पुग्यो । सन् १९९५ मा वर्तमान अमिर तमिम बिन हमद अलथानीका बाबु हमाद बिन खलिफा अलथानीले सत्ता सम्हालेका थिए । तर यो घटना विवादास्पद थियो ।

हमाद बिन खलिफा अलथानीले आफ्ना बाबु स्वीट्जरल्यान्डको भ्रमणमा रहेका बेला सत्ता हातमा लिएका थिए । अलथानी परिवारले डेढ सय वर्षदेखि कतारमा राज गरिरहेको छ । दरबारभित्रकै षड्यन्त्रबीच सत्ता परिवर्तनले कतारको अर्थव्यवस्थामा ठूलो बदलाव ल्यायो ।

ग्यास, तेल निकाल्न लगानी र निर्यातका लागि तयार गरिएका इन्फ्रास्ट्रक्चरले देशलाई विदेशसँग जोड्ने काम गर्‍यो । सन् १९९६ मा तेल र प्राकृतिक ग्यास भरिएको पहिलो जहाज जापानका लागि प्रस्थान गर्‍यो ।

कतारको हालको जीडीपी ३२८.१३ बिलियन डलरबराबर छ । जुन संसारकै सबैभन्दा बढी हो । यसको ठूलो कारण भनेको त्यहाँको जनसंख्या पनि हो । कतारको जनसंख्या करिब २८ लाख छ, जसमध्ये करिब ८८ प्रतिशत आप्रवासी छन् । यद्यपि पछिल्ला केही वर्षदेखि जीवाश्मा इन्धनमा घट्दो निर्भरता र जलवायु परिवर्तनबाट उत्पन्न संकटका कारण तेलमा आधारित अर्थतन्त्रमा चुनौती देखिएका छन् ।

भिडियो :

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख ११, २०८१ १५:५१