इजरायल-इरानबीच सम्भावित युद्ध टरेको हो ? (पोडकास्टसहित)

A+ A A-

गत शुक्रबार बिहान इजरायलले इरानमाथि मिसाइल हान्यो । इरानी मिडियाले इस्फहान शहरमा ठूलो विस्फोटको आवाज आएको र देशको एयर डिफेन्स सिस्टम एक्टिभेट गरिएको समाचार लेखे । तर, इरानले आक्रमण भएको कुरा इन्कार गर्‍यो । पछि पश्चिमा मिडियाले आक्रमणको स्याटेलाइट तस्वीर प्रकाशित गरे । अनि इरानले आफ्नो खासै क्षति नभएको भनेर आक्रमणको घुमाउरो पुष्टि गर्‍यो । यो विषयमा इजरायल चुपचाप छ ।

युद्धकै रूप लिने गरी बढेको तनावलाई दुई देशले चलाखीपूर्वक टारेको विश्लेषण भइरहेको छ । यसपल्ट भने इजरायलले ‘सर्प पनि मर्ने, लौरो पनि नभाँचिने’ गरी सम्भावित प्रतिक्रिया र परिणामलाई सोचे/सम्झेर आक्रमण गरेको देखिन्छ । इरानले पनि थाहै नपाएजस्तो, केही नभएजस्तो गरेर तनाव बढाउने बाटो नरोजेको मान्न सकिन्छ ।

केही तथ्यलाई सूक्ष्म तरिकाले हेर्दा, पछिल्लो आक्रमण कहाँ भयो, कस्तो खालको हतियार प्रयोग गरियो र कति क्षति भयो भन्ने केलाउनुपर्छ ।

आक्रमणबारे जानकारी एक अमेरिकी रक्षा अधिकारीले मिडियालाई दिएका थिए । शुक्रबार बिहान इजरायलले इरानमाथि मिसाइल हानेको र त्यसमा इजरायलको लक्ष्य पूरा भएको उनले बताएका थिए । इजरायलले इरानको सैन्य संरचनामा क्षति पुर्‍याएको उनको आशय थियो ।

तर, इजरायल फेरि पनि चुपचाप नै छ । इरानी जमिनमा इजरायलले गरेको आक्रमण यो पहिलोपल्ट भने होइन । तर, उसले यसअघि आक्रमण गरे पनि जिम्माचाहिँ लिँदैनथ्यो । इरानको परमाणु कार्यक्रममा इजरायलले जिम्मेवारी नलिई क्षति पुर्‍याउने गरेको छ ।

धेरैलाई लागेको थियो, यसपल्ट इजरायलले इरानमाथि आक्रमणको जिम्मा लिनेछ । किनभने, १३ अप्रिलमा इजरायलमाथि ३ सयजति ड्रोन र मिसाइल हानेको घटनाको जिम्मा इरानले लिइसकेको छ । इरानले इजरायली सैन्य शिविर आफ्ना लागि वैध लक्ष्य भएको बताएको थियो । साथै, आफ्नो सम्प्रभूता रक्षाकै लागि इजरायललाई जवाफ दिनुपरेको तर्क गरेको थियो ।

आधुनिक इतिहासमा पहिलोपल्ट इरानले इजरायलमाथि सिधा आक्रमण गरेको थियो । त्यसैले राष्ट्रिय सम्प्रभूता रक्षा सिद्धान्तको तर्क गर्दै इजरायलका केही नीति निर्मातासमेत जवाफी कारबाहीका लागि दबाब दिँदै आएका छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय कानुनबमोजित इजरायलसँग पनि इरानमाथि जवाफी कारबाही गर्ने तार्किक कारण थियो नै । संयुक्त राष्ट्रको एक स्थायी सदस्य देशको नजरले हेर्ने हो भने सिधा आक्रमणको जवाफ दिनु इजरायलको बाध्यता पनि थियो ।

यी सबैका बीच इजरायलले दिएको प्रतिक्रिया संवेदनशील र अर्थपूर्ण छ । खासमा उसले आफ्नो उद्देश्य बदला लिनु वा दण्डित गर्नु नरहेको सन्देश दिएको छ ।

बरु एउटा मिसाइल हानेर उसले भविष्यमा हुन सक्ने आक्रमणलाई रोक्ने स्थिति पैदा गर्न चाहेको छ । अर्थात् इरानबाट फेरिफेरि सिधा आक्रमण हुने स्थितिलाई रोक्नु उसको उद्देश्य रहेको देखिन्छ ।

सिरियाको दमास्कसमा आफ्नो दूतावासमा आक्रमण गरी दुई कमान्डरसहित ७ सैन्य सल्लाहकार मारिदिएको घटनामा इजरायललाई फेरि यस्तो नगर्न सचेत गराउँदै इरानले सिधा आक्रमण गरेको थियो । आक्रमणलगत्तै उसले स्पष्ट पारेको थियो, ‘हाम्रो उद्देश्य तनाव बढाउनु होइन ।’ दूतावास आक्रमणको जिम्मा पनि इजरायलले लिएको थिएन ।

इरानको उद्देश्य पनि आगामी दिनमा इजरायलले इरानलाई क्षति गर्नुअघि आफूमाथिको सम्भावित आक्रमणबारे सोचोस् भन्ने थियो ।

इजरायलले त्यस्तै सूत्र प्रयोग गरेको देखिन्छ ।

तर, पछिल्लो हमलाबाट इरानको रणनीतिक योजना र महत्त्वपूर्ण सैन्य क्याम्पमा ठूलै क्षति पुगेको भए पनि एक सीमित र नियन्त्रित आक्रमणमार्फत इजरायलले इरानलाई कठोर सन्देश दिएको छ । अथवा इरानी सेनालाई भारी क्षति गराउन सकेको भए यसबाट इजरायलले आफ्नो सैन्य क्षमता इरानभन्दा अब्बल रहेको साबित गर्न सक्थ्यो ।

किनभने इरानले तीन सय मिसाइल हानेर पनि इजरायलमा खासै ठूलो क्षति पुर्‍याउन सकेन ।

त्यसैले इजरायली आक्रमणले इरानलाई कुन स्तरमा क्षति पुगेको छ भन्ने कुरा महत्त्वपूर्ण छ । इजरायलले एक मिसाइलबाट इरानको रक्षात्मक वा सैन्य क्षमतालाई भारी नोक्सान गरेको हो भने इरानको आगामी कदम रोक्नमा यो आक्रमण निकै महत्त्वपूर्ण साबित हुनेछ । अर्को दृष्टिले, इजरायलले सामान्य क्षति पुर्‍याउने वा चेतावनी मात्रै दिने गरी पनि आक्रमण गरेको हुन सक्छ । यस्तोमा इजरायल वा इरानबाट थप आक्रमण नहुने विश्वास गर्न सकिन्छ ।

अब आक्रमण भएन भने दुवै देशबीचको तनाव बढ्ने सम्भावना अहिलेका लागि टरेको छ । तनाव नबढाउनुमा धेरै अर्थले फाइदा इजरायललाई नै बढी देखिन्छ । महत्त्वपूर्ण मुद्दामा उसलाई साथ दिने गरेका पश्चिमी सहयोगी सन्तुष्ट रहनेछन् ।

अहिले अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा इजरायलको छवि कमजोर बनेको छ । संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्‌मा इजरायलविरोधी प्रस्तावलाई अमेरिकाले समेत भिटो नदिनुले इजरायलको स्थिति बताउँछ । यो प्रस्तावमा इजरायललाई युद्धविरामका लागि चाँडै सहमत हुन माग गरिएको छ ।

तर, शुक्रबार इरानमाथि गरेको जवाफी आक्रमणपछि रोकिएमा घरेलु मोर्चामा बेन्जामिन नेतान्याहुका समर्थक दु:खी हुने जोखिम पनि छ । फेरि पनि, यो रणनीतिक आक्रमणको दायरा र आयामले इजरायलका पश्चिमी सहयोगी र संयमता अपनाउन अपिल गरिरहेका देशलाई भने खुसी पार्नेछ ।

तर, घरेलु मोर्चाको दबाबमा परेर वा सम्भावित परिणाम नआँकी इजरायलले आफ्ना पश्चिमी सहयोगी देशबाट लगातार आइरहेका चेतावनी र सल्लाहलाई नजरअन्दाज गरेमा इरानले फेरि प्रतिक्रिया दिँदा अरुको सहयोग नपाउन सक्छ । कम्तीमा अहिले इरानसँग अर्को खतरनाक युद्ध गरेर आफ्नो संसाधन बर्बाद नगर्न इजरायललाई विपक्षी दलका नेतादेखि पश्चिमी देशका नेताले सुझाव दिइरहेका छन् ।

पश्चिमा मुलुकको प्रतिबन्ध झेलिरहेको इरानले पनि पहिलो आक्रमणलगत्तै सावधानीपूर्वक बयान दिएको थियो । आफू तम्सीतम्सी युद्धका लागि नउत्ताउलिएको इरानी नेता, सैन्य अधिकारीको भनाइबाट पुष्टि हुन्थ्यो ।

विश्लेषकहरूका अनुसार, इजरायल र इरानबीच सम्भावित खतरनाक युद्ध तत्काललाई टरेको छ । यसमा इजरायल, इरानसँगै संसारका ती सबै देशको भूमिका छ, जसले दुवै देशलाई संयमता अपनाउन बारम्बार आग्रह गर्दै आएका थिए । (बीबीसीको सहयोगमा)

यो पनि..

इजरायल र इरानको सैन्य क्षमतालाई केलाएर तयार पारिएको पोडकास्ट यहाँ प्रस्तुत छ ।