विकासमा गुटको लडाइँ: कसरी बेवारिसे बन्यो कास्की–लमजुङ सिमानाको १३ किलोमिटर सडक ?

विकासमा गुटको लडाइँ: कसरी बेवारिसे बन्यो कास्की–लमजुङ सिमानाको १३ किलोमिटर सडक ?

A+ A A-

कास्कीको रबैडाँडा–बगैँचा हुँदै लमजुङको सिङ्दी, पसगाउँ, गिलुङ, भुजुङ, घले गाउँसम्म पुगिन्छ । पोखराबाट हरेक दिन एउटा गाडी कास्कीको मादी गाउँपालिकासँग सिमाना जोडिएका लमजुङको क्व्होलासोथार गाउँपालिकाको सिङ्दी, पसगाउँलाई छुट्छ ।

यो रूटमा चल्ने गाडीका चालकको ‘रेड लिष्ट’मा पर्छ रबैडाँडा–बगैँचा–सिङ्दी–पसगाउँ सडक’ । बस चालक अनिल गुरुङ सडकको कास्कीतिरको भागको दुरावस्थाकै कारण यो रूटमा गाडी चलाउनै नपरे हुन्थ्यो भन्ने ठान्छन् । ‘हामी यही कास्की र लमजुङको गाउँतिर पर्ने वार्चोक, भाचोक, मिजुरे, रबैडाँडा, सिङ्दी, पसगाउँतिर कुद्नुपर्छ । अरु ठीकै छ । यो ठ्याक्कै सिमानाको बाटोमा अप्ठ्यारो छ,’ उनले सुनाए, ‘१९ दिनमा एकपटक पालो आइहाल्छ । चलाउनै नपरे हुन्थ्यो भन्ने हुन्छ ।’

पोखराबाट कास्की र लमजुङको सिमानासम्मको दूरी करिब ५५ किलोमिटर छ । कास्कीको मादी गाँउपालिका ८ र ९ का ३ ठाउँको बाटो निकै खराब छ । हिलाम्मे सडकले गर्दा हरेक दिन गाडी फस्ने समस्या चालकले भोग्नुपरेको छ । बस चालकले हिलाम्मे बाटोमा टायर नचिप्लियोस् भनेर ‘धानको भुस र बालुवा’ गाडीमा राखेर हिँड्नुपर्छ । बाटो खराब हुँदा गाडीको टायर र चक्का छिटै बिग्रने समस्या रहेको चालक गुरुङले सुनाए । यो कास्की र लमजुङको सिमानाको सडकको समस्या हो ।

पुल पारि र वारिको बाटो किन आकाश–जमिनको अन्तर होला ? बस चालक, पसगाउँका स्थानीय र कास्कीतिरका जनप्रतिनिधिलाई जिज्ञासा राखेपछि बल्ल यसको कारण पत्ता लाग्यो । यो सडक बिग्रिनुको कारण एमाले उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ र स्थायी कमिटी सदस्य खगराज अधिकारीको पार्टीभित्रको गुटको लडाइँ एउटा कारण हो । पृथ्वीसुब्बाले बजेट खगराजको निर्वाचन क्षेत्रमा नहाल्ने र खगराजले पनि आफ्नो क्षेत्रको विकासमा पहल नगर्दा सडक बन्न सकेको छैन ।

कास्कीको रुदी खोला तरेपछि लमजुङको क्व्होलासोथार गाउँपालिका छिरिन्छ जुन नेकपा एमाले नेता पृथ्वीसुब्बा गुरुङको गृहपालिका हो । पुल वारिपारि आकाश जमिनको फरक छ, जसले कुनै ठाउँमा नेता हुनु र नहुनुको फरक देखाउँछ । रुदी खोला तर्नेबित्तिकै पारिपट्टि फराकिलो ग्राभेल सडक सुरु हुन्छ । वारि कास्कीको मादी गाउँपालिकातिर हिलाम्मे र साँघुरो बाटो छ । मादी गाउँपालिका एमालेकै अर्का नेता खगराज अधिकारीले निर्वाचन लड्दै आएको क्षेत्र हो । कास्कीतिरको मिजुरेदेखि बगैँचासम्मको १३ किलोमिटर सडक बिजोग हुनुको कारण पृथ्वीसुब्बाले मुख्यमन्त्री हुँदा आफ्नो पालिकातिर बजेट लैजानु र खगराजले प्रतिनिधिसभा सदस्य हुँदा केही गर्न नसक्नु हो ।

लमजुङसँग सीमा जोडिने मादी–८ का वडाध्यक्ष प्रेमबहादुर गुरुङ आफ्नोबाहेक अरुको ठाउँ नबनाउने र बेवास्ता गर्ने प्रवृत्तिले आफ्नो पालिकातिरको सडक बिग्रिएको बताउँछन् । उनको यो प्रतिक्रिया गण्डकी प्रदेशका पूर्वमुख्यमन्त्री पृथ्वीसुब्बा र हाल मुख्यमन्त्री रहेका एमालेकै नेता खगराज अधिकारीसँग जोडिन्छ । ‘नेताहरूको इच्छा भएन । भाषणमा हुन्छ ठाउँमा पुगेपछि हुँदैन । आफ्नै ठाउँमा मात्र लगेको छ,’ उनी भन्छन्, ‘पूर्वी बेल्ट ८ र ९ हेरौँ न ठूलो नेता हुनुपर्ने रहेछ । हाम्रोमा भएन । हामीले भाषण पिटेर भएन ।’

खगराज अधिकारी अहिले प्रदेशसभा छिर्नुअघि कास्की १ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्य थिए । कास्की १ मा मादी गाउँपालिका पनि पर्छ । अहिले प्रदेश सभामा उनको निर्वाचन क्षेत्रमा मादी गाउँपालिका पर्दैन । हुन त, आफ्नै वडाको सडक बनाउन नसक्दा आलोचना खेपिरहेका, पार्टीकै केन्द्रीय अध्यक्षलाई जनताले कालो झण्डा देखाउनेसम्मको परिस्थितिका कारक नेता अधिकारीले पार्टीभित्रका प्रतिस्पर्धी पृथ्वीसुब्बाको गाउँ जाने बाटो बनाउनेतिर चासो देखाएका छैनन् । नेताहरूको यही आन्तरिक लडाइँले मादी–८ र ९ का जनताले हरेक दिन सास्ती खेप्नुपरेको छ । यही बाटो हुँदै लमजुङ पुगिन्छ त्यसैले कास्कीको बाटो नबन्दा लमजुङबासीले पनि दुःख पाएका छन् । मादी–८ का वडाध्यक्ष गुरुङ भन्छन्, ‘विकास त तलबाट माथितिर गर्दै लैजाने होला नि ! टुप्पोबाट सुरु भयो ।’

यो विषय दुई वडा वा मादी गाउँपालिकासँग मात्र जोडिँदैन । निकै नाजुक रहेको यही बाटो हुँदै लमजुङको क्व्होलासोथार गाउँपालिका पुगिन्छ । लमजुङले ‘कास्कीतिरको बाटो’ भनेर वास्ता नगर्दा र कास्कीले ‘लमजुङ जाने बाटो’ भनेर वास्ता नगर्दा जनताले दुःख भोग्नुपर्ने परिस्थिति आएको हो । दुवैतिरका जनप्रतिनिधिलाई यो विषय खुलेरै स्वीकार्न पनि अप्ठ्यारो छैन ।

कास्की–लमजुङ सिमानाको मादी गाउँपालिकातर्फ बगैँचा क्षेत्रमा बिग्रिएको सडक । गाडी उकाल्न धानको भुस हाल्दै सहचालक । तस्वीर: अनुप पौडेल/शिलापत्र

क्व्होलासोथार गाउँपालिका–५ का वडाध्यक्ष गितबहादुर गुरुङ पालिका फरक भएकाले मादी नदीभन्दा पारि (कास्कीतिरको भाग)मा आफूहरूले बजेट छुट्याउनै नमिल्ने समस्या रहेको बताउँछन् । उनले भनेजस्तै यो विषय पनि जायज हो । एउटा पालिकाले अर्को पालिकामा लगेर बजेट विनियोजन गर्न पाउँदैन । यही कारण क्व्होलासोथार गाउँपालिकाले कानुनी हिसाबले कास्कीको मादी गाउँपालिकाको बाटोमा लगानी गर्न मिल्दैन ।

मादी गाउँपालिकाले पनि लमजुङसँग जोडिने बाटो भनेर यसमा खासै चासो देखाएको छैन । राजनीतिक माथापच्ची, जनप्रतिनिधिको बेवास्ताले १३ किलोमिटर सडक पार गर्नु ‘फलामको चिउरा’ चपाएसरहको परिस्थिति छ । ‘नेताहरूको मनमा के छ हामी बुझ्न त सकिन्नँ । कताकता पीएसले खगराजको क्षेत्र भनेर काम गरेन, खगराजले पीएसको भनेर गरेन भन्ने सुन्छु,’ क्व्होलासोथार गाउँपालिका–५ का वडाध्यक्ष गितबहादुरले सडक नबन्नुसँग राजनीति जोडिएको घुमाउरो तरिकाले स्वीकारे ।

खास यो सडकबाट लमजुङबासी धेरै लाभान्वित हुन्छन् । तर, बिग्रिएको १३ किलोमिटर सडक कास्कीतिर पर्छ, जहाँ लमजुङको पालिकाले बजेट लगानी गरेमा प्रश्न उठ्ने ठाउँ रहन्छ । यही कारण आफूले मादीतर्फका वडाध्यक्षसँग समन्वय गरेर उपल्लो सरकारबाट बजेट ल्याउन पहल गरिरहेको वडाध्यक्ष गुरुङले सुनाए । ‘उहाँ मुख्यमन्त्री हुँदा पसगाउँ–सिङ्दु–साल्मे–गिलुङतिरको बाटो टेण्डर गर्न भ्याउनुभयो । मुग्रीबेंसीतिरको बाटो संघको अर्थमन्त्रालयमा पठाउनु भएको हो,’ उनले थपे, ‘२ फेज गरेर ७८ करोडको योजना हो । त्यसमा सरकार फेरिएर काम हुन सकेन । अहिले मादीतिरको साथीहरूसँग छलफल भइराखेको छ ।’

पृथ्वीसुब्बा मुख्यमन्त्री हुँदै सौर्य–मिजुरे हुँदै सिङ्दी सडकमा लगानी गर्ने विषयमा छलफल भएको थियो । पछि पृथ्वीसुब्बाले सबै बजेट आफ्नो पालिकामा लगिदिए । जब उनले कास्कीतिरको खण्डको काम गर्न खोजेका थिए त्यतिबेला सरकार ढल्यो । कांग्रेस नेतृत्वको सरकार बनेपछि त्यो योजनाको काम अघि बढ्न सकेन ।

क्व्होलासोथार गाउँपालिकाले चालु आर्थिक वर्षको नीति तथा कार्यक्रममा पूर्वाधार विकासअन्तर्गत ‘दुई जिल्ला र स्थानीय तह जोड्ने सडकखण्डलाई प्राथमिकता साथ निर्माण गर्नका लागि संघ तथा प्रदेश सरकारसँग समन्वय’ गर्ने विषय राखेको छ । सिङ्दी–पसगाउँ र कास्कीको बगैँचा जोड्ने सडकलाई ग्राभेल गर्ने गाउँपालिकाको नीति छ । यसैका लागि प्रदेश सरकारले २ करोड ४० लाख रुपैयाँ छुट्याएर काम भइरहेको छ । त्यो योजनाको नाम नै सिङ्दी–पसगाउँ–बगैँचा सडक (कास्की र लमजुङ जोड्ने) छ ।

पूर्वाधार विकास कार्यालय कास्कीमार्फत खर्च हुने गरेर चालु आर्थिक वर्षमा मुग्रीबेंसी–रबैडाँडा–बगैँचा सडक, मादी ८ र ९ लाई एक करोड रुपैयाँ परेको छ । त्यही बजेटबाट अति नै बिग्रिएको ठाउँमा ढलान गर्ने तयारी रहेको मादी–९ का वडाध्यक्ष मनोज गुरुङले बताए । ‘बिग्रेको बाटोमा म आफैँ ५-६ बल्ड्याङ खाइसकेँ । इन्जिनियरले नाप्ने, हेर्ने गरेर जानुभएको छ,’ उनले भने, ‘एक करोड आयो भने जहाँ बिग्रेको छ त्यहाँ–त्यहाँ ढलान गर्न सकिन्छ ।’

पाँच वर्षमा २० करोड बजेट

हामीले अहिले जुन सडकको कुरा गरेका छौँ त्यससँग जोडिने गरेर पछिल्लो ५ वर्षमा २० करोड रुपैयाँ बजेट परेको छ । पृथ्वीसुब्बा गुरुङ शक्तिमा हुँदा र प्रदेशको प्रतिपक्षीमा हुँदा पनि यो सडकलाई निकै प्राथमिकता दिएर बजेट विनियोजन गरेका छन् ।

पूर्वाधार विकास कार्यालय लमजुङबाट खर्च हुने गरेर आर्थिक वर्ष २०७७-७८ यता १८ करोड ४० लाख रुपैयाँ परेको छ । यो बजेटमा कास्कीको नाम जोडिएपनि बजेट भने अधिकांश लमजुङतिर मात्र खर्च भएको छ । जुन सिमानाको सडक बिग्रेको छ त्यसलाई बनाउने नाममा सिङ्दी–पसगाउँ–बगैँचा सडक (कास्की र लमजुङ जोड्ने) राखिएको छ ।

पूर्वाधार विकास कार्यालय, लमजुङमार्फत खर्च गर्ने गरी आर्थिक वर्ष २०७७-७८ को बजेटमा सिङ्दी–पसगाउँ–बगैँचा सडक (कास्की र लमजुङ जोड्ने) लाई ३ करोड रुपैयाँ विनियोजन भएको थियो । त्यो बजेटले लमजुङतिर काम भयो, कास्कीतिर भएन । त्यही वर्ष बगैँचा–बालुवा–मुग्रीबेसी सडक कास्कीलाई एक करोड रुपैयाँ परेको थियो ।

चालु आर्थिक वर्षको बजेटबाट कास्की क्षेत्रको २ किलोमिटर भूभागमा काम भइरहेको पूर्वाधार विकास कार्यालय लमजुङका कन्सल्टेन्ट इन्जिनियर राजेन्द्र अधिकारीले जानकारी दिए । सिङ्दी–पसगाउँ–बगैँचा सडक (कास्की र लमजुङ जोड्ने) योजनाको नाममा आर्थिक वर्ष २०७८-७९ मा ६ करोड रुपैयाँ, २०७९-८० मा ७ करोड रुपैयाँ, चालु आर्थिक वर्ष २०८०-८१ मा दुई करोड ४० लाख रुपैयाँ परेको वार्षिक विकास कार्यक्रम पुस्तिकामा देखिन्छ । यी बजेट पूर्वाधार विकास कार्यालय लमजुङमार्फत खर्च हुने गरी विनियोजन भएको हो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख ८, २०८१ ०९:०८