जब अमेरिकाले भियतनामलाई घुँडा टेकाउन कृत्रिम वर्षा गरायो... (भिडियो)

फाइल तस्वीर ।

A+ A A-

भीषण वर्षाका कारण खाडी राष्ट्रहरू यूएई र ओमानमा बाढीबाट ठूलो धनजनको क्षति भयो । १५ अप्रिल राति यूएई, साउदी अरब, बहराइन र ओमानमा वर्षा सुरु भयो । हेर्दाहेर्दै केही देश बाढीमा डुब्न पुगे ।

खाडी देशमा आएको यो बाढीको कारण केही विज्ञहरूले क्लाउड सिडिङ अर्थात् कृत्रिम वर्षा भएको बताइरहेका छन् । बाढीबाट ठूलो क्षति भएपछिका अनेकौँ चर्चा र आशंकाबीच दुबई प्रशासनले भने क्लाउड सिडिङ नगरेको दाबी गरेको छ । सुरुमा वर्षा गराउन यूएईले १५ र १६ अप्रिलमा क्लाउड सिडिङका लागि विमान उडाएको बताइएको थियो । आखिर जे भए पनि क्लाउड सिडिङ कुनै नयाँ घटना होइन ।

सबैभन्दा पहिले सन् १९४६ मा अमेरिकी वैज्ञानिक भिन्सेन्ट जे शेफरले क्लाउड सिडिङमार्फत वर्षा गराएका थिए । यतिमात्रै होइन, अमेरिकाले क्लाउड सिडिङलाई युद्ध जित्ने हतियारका रूपमा समेत प्रयोग गरेको थियो । सन् १९६७ देखि १९७२ को बीचमा भियतनाम युद्धका क्रममा अमेरिकाले यो प्रविधि प्रयोग गरेको थियो । भियतनामको कडा प्रतिरोधका कारण लज्जाजनक हारको नजिक पुगेको अमेरिकाले युद्ध जित्न प्रयोग गरेको यो प्रक्रिया ‘अपरेशन पोपोय’ का नामले चर्चित छ । भियतनामको हो चि मिन्ह शहरमा क्लाउड सिडिङबाट भएको भीषण वर्षाका कारण बाढी र पहिरो जाँदा ठूलो नोक्सानी पुगेको थियो ।

हाल यो प्रविधि विश्वका ६० भन्दा बढी देशले प्रयोग गरिरहेका छन् । सुख्खा प्रभावित क्षेत्र र प्रदूषण नियन्त्रणका लागि यो प्रविधि प्रयोग गर्ने गरिएको छ । कतिपय देशले विमानस्थल आसपास लागेको बादल तथा तुवालो हटाउन पनि क्लाउड सिडिङ गर्ने गरेका छन् । सन् २००८ को बेइजिङ ओलम्पिक यसको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण हो, जहाँ चीनले बेइजिङमा क्लाउड सिडिङका माध्यमबाट बादललाई केही दिनअघि नै वर्षामा परिणत गराएको थियो ।

क्लाउड सिडिङबाट आवश्यकताअनुसार वर्षा बढाउन वा कुनै खास स्थानमा एक-दुई दिनअघि नै वर्षा गराउन सकिन्छ । जुलाई, २०२१ मा दुबईमा तापक्रम ५० डिग्री सेल्सियससम्म पुगेपछि गर्मीबाट राहतका लागि क्लाउड सिडिङ गराइएको थियो । यूएईमा यो प्रविधिको सन् १९९० देखि नै प्रयोग हुँदै आएको छ ।

जब प्राकृतिक रूपमा वर्षा हुँदैन भने कृत्रिम रूपमा बादललाई वर्षामा परिणत गराउने प्रविधि नै क्लाउड सिडिङ हो । क्लाउड सिडिङका लागि सिल्भर आयोडाइड, पोटासियम आयोडाइड र ड्राइ आईस अर्थात सोलिड कार्बन डाइअक्साइडजस्ता रसायनलाई हेलिकोप्टर वा विमानका माध्यमबाट आकाशमा बादलमा छाडिन्छ । जसले वाफलाई आकर्षित गर्छ र तुफानी बादल बनेर वर्षा हुन्छ । यो तरिकाले पानी पर्न करिब आधा घण्टा लाग्छ । वाफ पानीमा परिणत हुने यस्तो प्रक्रियालाई नै कन्डेन्सेसन भनिन्छ ।

खाडी क्षेत्रमा आएको अचानकको विनाशकारी वर्षालाई केही विज्ञले क्लाउड सिडिङको गडबडी मानेका छन् भने कतिपयले जलवायु परिवर्तनको असर भएको बताएका छन् । एक महिनाअघि मात्रै दुबईले क्लाउड सिडिङमार्फत कृत्रिम वर्षा गराएको थियो । गर्मीको पारो उकालो चढेसँगै भएको भीषण वर्षालाई यसैसँग जोडेर हेरिएको छ ।

दुबई र आसपासका देशमा वायुमण्डलीय हावा साउदर्न जेट स्ट्रिम मन्द गतिमा बहने गर्छ । मरुभूमि क्षेत्रको धूलो र समुद्रको वाष्पीकरण यही क्षेत्रमा हुन्छ । जुन आफैँमा क्लाउड सिडर हो । जलवायु परिवर्तनका कारण पनि यस्ता अप्रत्यासित वर्षाका घटना बढेका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले पनि यतिबेला पाकिस्तानदेखि पश्चिम एसियाको ओमानसम्म परेको वर्षामा जलवायु परिवर्तनलाई कारण मानेका छन् । कारण जेजुकै भए पनि प्रविधिको विकास गरेका देशका लागि क्लाउड सिडिङ एउटा हतियार नै बनेको छ । जसको गडबडी तिनै देशका लागि पनि घातक बन्ने खतरा रहन्छ ।

भिडियो:

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख ८, २०८१ ०७:२९