माधवकुमार नेपालका अप्ठेरा : गठबन्धन छोड्न पनि नसक्ने, बस्न पनि नसक्ने

A+ A A-

नेकपा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल अहिले वामपन्थी गठबन्धनमा छन् । नयाँ बनेको गठबन्धनमा अन्तिम समयमा सातबुँदे सम्झौता गरेर प्रवेश गरेका उनी सबैभन्दा धेरै चासाे र चर्चामा छाएका छन् । पछिल्लाे समय उनलाई बार्गेनिङ गर्ने नेताको रूपमा पनि हेरिन थालिएकाे छ । केन्द्रदेखि प्रदेशसम्म नेपालले बार्गेनिङ गर्दा सत्ता गठबन्धन नै धरापमा पर्न थालेको छ ।

उता नेपालको पार्टी र उनकाे आफ्नो भविष्य पनि आउँदो निर्वाचनसम्म के हुने हो, स्पष्ट छैन । जति अस्पष्ट अहिलेको गठबन्धन छ, त्योभन्दा बढी अस्पष्ट नेपालको राजनीतिक यात्रा छ ।

गठबन्धनमा केन्द्रमा भन्दा प्रदेशमा निर्णायक

माधवकुमार नेपालकाे पार्टी अहिले केन्द्रदेखि प्रदेशसम्मै गठबन्धन टिकाउन वा भत्काउन सक्ने तागतमा छ । यही कारण अध्यक्ष नेपालले नयाँ सत्ता समीकरण बनेपछि हरेक ठाउँमा पावर शेयरिङका कुरा अगाडि सारेका छन् । मधेश, बागमती, लुम्बिनी र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा सरकार निर्माणका लागि नयाँ गठबन्धनभित्र एसकाे भूमिका निर्णायकजस्तै छ । त्यही भएर पनि एसले सुदूरपश्चिम प्रदेशको मुख्यमन्त्री मागेको थियो । पहिलो चरणमा एक प्रदेशको मुख्यमन्त्री दिने भनिए पनि पछि नदिने भनियो । त्यसपछि नेकपा एसले कांग्रेससँग मिलेर नागरिक उन्मुक्तिका लक्ष्मणकिशोर चौधरीलाई मुख्यमन्त्रीमा समर्थन गर्‍याे ।

नाउपाको आन्तरिक विवादले त्यो पनि सफल नहुने भएपछि समर्थन फिर्ता लियो । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड, एसका सम्मानित नेता झलनाथ खनाल र नाउपा अध्यक्ष रञ्जिता श्रेष्ठ बसेर एसलाई मुख्यमन्त्री दिने सहमति भयो । अन्ततः एमालेले पनि नेकपा एसलाई मुख्यमन्त्रीमा समर्थन गर्‍याे ।

लुम्बिनीमा पनि एक मात्र सिट भएको एसले मन्त्री मागेको थियो तर पाएको छैन । बागमतीमा तीन जना मन्त्री लिएर सरकारमा सामेल भएको छ । मधेश प्रदेशमा पनि सरकार टिकाउन मुख्य भूमिका रहन्छ । मधेश प्रदेशमा एसलाई बाहिर राखेर गठबन्धन टिक्दैन ।

तर केन्द्रमा अहिलेकै अवस्थामा एस गठबन्धनबाट बाहिर आउँदा पनि सरकारकाे बहुमत गुम्दैन । केन्द्रमा आफूले भनेअनुसार नहुने देखेपछि नेपालले निर्णायक रहेको सुदूरपश्चिममा बार्गेनिङ गरेरै मुख्यमन्त्री लिएका छन् ।

पार्टीमा नेताको क्षयीकरण

एमाले विभाजन गरी नेकपा एकीकृत समाजवादी गठन गरेपछि अध्यक्ष माधव नेपालले पार्टीलाई सही तरिकाले सञ्चालन गर्न नसकेको, कार्यकर्तामा निराशा र पलायन रोक्न नसकेको आरोप सम्मानित नेता खनालले लगाउँदै आएका छन् ।

गतवर्ष केही समयबाहेक पार्टी निर्माणदेखि सरकारमा सामेल रहँदै आएको नेकपा एसका नेताहरू भने एमालेमा फर्किन थालेका छन् । अझै पनि एमालेसँग नजिकिने विषयमा पार्टीमा दुई धार देखिन्छ । एक धार एमालेसँग मिलेर जानुपर्छ भन्ने र अर्को धार आफैँ पार्टी बनाउनुपर्छ, गठबन्धन होइन, सरकारबाहिर बसेर संगठन निर्माण गर्नुपर्छ भन्ने छ ।

माधव नेपाललगायतका केही नेताहरू एमालेसँग नमिल्ने पक्षमा छन् । उनीहरू एमालेसँग मिल्नुभन्दा संगठन बनाएर अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने पक्षमा लागेका छन् । सम्मानित नेता खनाल भने यही गठबन्धनमा बसेर एमालेसँग मिलेर जानुपर्ने पक्षमा छन् ।

नेकपा एसका वरिष्ठ नेता मुकुन्द न्यौपानेले २०७९ साल चैतमा नै पार्टी छोडेका थिए । पछिल्लो समयसम्म जिल्लादेखि केन्द्रीय नेताहरू एमालेमा प्रवेश गर्ने क्रम जारी छ । अध्यक्ष नेपालले कार्यकर्ता टिकाउन सक्ने गरी पार्टी चलाउन नसकेको भन्दै पार्टीभित्र नै आलोचना हुँदै आएको छ ।

पार्टीभित्र विवाद

एस बनेको छोटो समयमा नै पार्टीभित्र आन्तरिक द्वन्द्व सुरु भएको थियो । त्यो द्वन्द्वले पनि पार्टी राम्रोसँग फस्टाउन नपाउँदै झन् खुम्चिन थालेको नेताहरू बताउँछन् । अध्यक्ष नेपाल र सम्मानित नेता खनालबीच गुट निर्माणदेखि जबज मान्ने नमान्नेसम्मका विवाद पार्टी गठन गरेदेखि सुरु भएका थिए । पार्टीभित्र खनाल पक्षमा लागेकालाई नेपाल पक्षले घटुवा गरेको भन्दै विवाद भयो । केहीको कार्यविभाजनमा पनि अध्यक्ष नेपालले पक्षपात व्यवहार गरेको भन्दै नेताहरूले पार्टी नै छोडे ।

अघिल्लोपटक शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री हुँदा एसबाट मन्त्री बनेकाहरूलाई फिर्ता बोलाउने विषयमा विवाद भएको थियो । फिर्ता बोलाएका मन्त्रीहरूले पार्टी निर्णयको नै विरोध गरेका थिए । मन्त्रीबाट फिर्ता भएपछि पार्टी काममा राम्रोसँग नखटेको आरोप लाग्यो ।

१५ फागुन २०७९ मा अमेरिकी सहयोग परियोजना मिलेनियम च्यालेन्ज कम्प्याक्ट (एमसीसी) १२ बुँदे व्याख्यात्मक घोषणासहित संसदबाट पारित भएको थियो । त्यसको असर सबैभन्दा बढी यही पार्टीमा परेको थियो । खनाल एमसीसीको विपक्षमा र नेपाल पक्षमा लागेपछि विवाद झन् बढेको थियो ।

१ भदौ २०७९ मा नेकपा एसले माओवादीसँग पार्टी एकता गर्ने भन्दै पार्टी एकता संयोजन समिति बनाउने तयारी गरेको थियो । एकता गर्न माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र नेपाल सहमत थिए । एसको सचिवालय बैठकले एकता संयोजन समिति गठन गर्ने निर्णय गरेको थियो । एकता चुनावपछि हुने कि चुनावअघि भन्ने थियो । चुनावअघि एकता नहुने भएपछि चुनावपछि एकता गर्ने तयारी दुवै पार्टीका शीर्ष नेताहरूबीच थियो । खनालले माओवादीसँग मिल्नुभन्दा एमालेसँग मिल्नुपर्छ भन्दै नेताहरूलाई भड्काएपछि एकता नै भएन ।

जबजको विषयमा विवाद भयो । गणतन्त्रपछि जबजको औचित्य सकिएको भन्दै खनाल पक्षले जबजको विरोध गर्न थाले । नेपाल भने जबज अझै आवश्यक रहेको बताउँदै आएका छन् । अहिले पनि नेपालले यो विवादको समाधान गर्न सकेका छैनन् । पार्टीभित्रका विवादले पार्टी फस्टाउन नसकेको नेताहरू बताउँछन् ।

वैकल्पिक गठबन्धन बन्ने आधार छैन

तत्काल केन्द्रमा गठबन्धन फेरबदल हुने अवस्था छैन । गैरकम्युनिस्टको गठबन्धनमा नेकपा एस र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी पनि सहभागी हुनुपर्छ । तर, राप्रपामा पनि सरकारमा सामेल हुने नहुने दुई धार छन् ।

त्यही भएर पनि एमाले, माओवादी राप्रपाबिना कांग्रेसले नयाँ गठबन्धन बनाउन सक्ने अवस्था छैन । यही गठबन्धनमा बस्दा आफूले प्रधानमन्त्री नपाउने भएपछि निहुँ खोजिरहेका नेपालको अर्को गठबन्धन बन्ने पनि पक्कापक्की छैन ।

कांग्रेसले उनलाई प्रधानमन्त्री बनाएर यो गठबन्धन भत्काउन खोज्दा पनि परिपक्व अवस्था नबन्दा नेपाल दोधारमा देखिन्छन् ।

राष्ट्रिय दल नहुनुको पीडा

संघीय निर्वाचनमा थ्रेस होल्ड कटाउन नसक्दा नेकपा एस राष्ट्रिय पार्टी बन्न सकेन । एकीकृत समाजवादीले समानुपातिकमा २ लाख ९८ हजार ३ सय ९१ मत पायो । उक्त पार्टी १८ हजार ४ सय ११ मत नपुग्दा राष्ट्रिय पार्टी हुन नसकेको हो ।

एमालेबाट पार्टी विभाजन गरेर नयाँ बनाएको पार्टी पहिलोपटक गठबन्धन गरेर निर्वाचन लड्दा पनि थ्रेसहोल्ड कटाउन सकेन । त्यसको असर पार्टी र सत्तामा परिरहेको छ । उसले प्रत्यक्षतर्फ १० स्थान जितेको थियो ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख ६, २०८१ २१:०८