माथिल्लो त्रिशूली १ का कारण घरबारविहीन हुनुपरेकाे गुनासाे, कम्पनी भन्छ– 'अन्डरटेबल'ले बिगार्छ

माथिल्लो त्रिशूली १ का कारण घरबारविहीन हुनुपरेकाे गुनासाे, कम्पनी भन्छ– 'अन्डरटेबल'ले बिगार्छ

A+ A A-

रसुवाको उत्तरगया गाउँपालिका र आमाछोदिङ्मो गाउँपालिकामा निर्माणाधीन २१६ मेगावाटको माथिल्लो त्रिशूली १ जलविद्युत् आयोजनाका कारण घरबारविहीन हुनुपरेको स्थानीय बासिन्दाले गुनासो गरेका छन् । आफूहरूसँग गरेको सम्झाैता पालना नगरी आयोजनाले घरबारविहीन पारेको उनीहरूको गुनासो छ ।

अहिले आमाछोदिङ्मो गाउँपालिका– १, हाकुमा बाँधलगायतका संरचना र उत्तरगया गाउँपालिका– १ मा भूमिगत विद्युत्‌गृहलगायतका संरचनाहरू निर्माण भइरहेका छन् । यो आयोजनाबाट उत्तरगया गाउँपालिकाको वडा नम्बर १, मैलुग, गोगने र तिरु तथा आमाछोदिङ्मो गाउँपालिकाको वडा नम्बर १, हाकुबेँसीका बासिन्दा सबैभन्दा धेरै प्रभावित भएका छन् । त्यसो त आयोजनाको ड्यामले गोसाइँकुण्ड गाउँपालिकालाई पनि प्रभावित गर्छ । कालिका गाउँपालिका– १ पनि प्रभावित क्षेत्रमा पर्छ ।

यसको निर्माणको ठेक्का नेपाल वाटर एन्ड इनर्जी डेभलपमेन्ट कम्पनीले पाएको हो । यो कम्पनीले कोरियन कम्पनी डुसान एनबेलेटीलाई दिएको थियो । डुसानले पनि चाइनिज कम्पनी पावरट्रक्सन कर्पोरेसन अफ चाइनालाई ठेक्का दिएको छ । अहिले चाइनिज कम्पनीले काम गरिरहेको छ ।

आयोजना सुरु हुँदा रोजगारीदेखि अन्य लाभका अवसरमा स्थानीय बासिन्दाहरूलाई प्राथकितामा राखेर काम गर्ने भनिएको थियो । तर, अहिलेसम्म पनि प्रभावित स्थानीयहरूलाई भनेअनुसार अवसर नदिइएको गुनासो व्याप्त छ ।

अवसर दिने तर सानोतिनो समस्या आउँदा जागिरबाटै निकालिदिने गरेको गुनासो स्थानीय बासिन्दाको छ । राजनीतिक दलहरू, आयोजना निर्माण कम्पनी तथा स्थानीय सरकार मिलेर जनताका गुनासा राखे पनि सुनुवाइ नभएको गुनासो प्रभावित बासिन्दाले गरेका छन् । गत वर्षको वैशाखमा स्थानीयहरूले विभिन्न माग राखेर आन्दोलन गरेका थिए । उक्त आन्दोलनको नेतृत्व उत्तरगया गाउँपालिका– १ का वडा अध्यक्ष मारसिङ तामाङले गरेका थिए ।

विद्युत्‌गृह भएको ठाउँ मैलुगमा १२ भन्दा बढी घरधुरी प्रभावित भएका छन् । त्यहाँ बस्नसमेत समस्या भएको छ । आयोजनाले त्यहाँ टनेल खनिरहेको छ । त्यहाँ टनेल खन्ने क्रममा विस्फोट गराइँदा घरहरू चर्केका छन् । तर पनि आयोजनाले कुनै वास्ता नगरेको स्थानीय पञ्चबहादुर तामाङले बताए । उनले भने, ‘आयोजना सुरु गर्दा स्थानीयलाई जागिर दिने, स्कुल बनाइदिने, सडक बनाइदिने भने । सडकबाहेक केही बनेन । पावर हाउसका लागि सुरुङ खन्ने क्रममा विस्फोट हुँदा हाम्रा घरहरू चर्केका छन् । घरको मर्मत गरिदिनू भनेर जाँदा हुन्छ गर्छौं भन्छन् तर अहिलेसम्म गरेको छैन । पानीका मुहान सुकेका छन् । घर चर्केका छन् । स्थानीयले जागिर पाएका छैनौँ ।’

सुरुङ खनेर गाउँबस्तीनजिक पुगेपछि बस्ती नै जोखिममा परेको स्थानीय बताउँछन् । १७ चैतमा गोगनेमा पहिरो गयो । उक्त पहिरोका कारण बस्ती जोखिममा परेको भए पनि स्थानीय सरकार र आयोजनाका मानिसहरूले कुनै वास्ता नगरेको तामाङले दु:खेसो पोखे ।

स्थानीय र आयोजना निर्माण कम्पनीबीच गत वर्षको असारमा २० बुँदे सहमति भएको थियो । तर, उक्त सहमति अहिलेसम्म विविध कारणले लागू हुन नसकेको उत्तरगया गाउँपालिका– १ का वडाध्यक्ष मारसिङ तामाङले बताए । उनले भने, ‘आयोजनासँग भएका सम्झौता लागू नहुनुमा स्थानीयहरू र आयोजना निर्माण कम्पनी दोषी छन् । केही स्थानीयले आयोजनामै रोजगारी पाएका छन् । कतिका घर चर्केका छन् । घरहरू बनाइदिने काम भएको छैन । स्थानीयहरू आपसमै झैझगडा गरिरहन्छन् । जसका कारण निर्माण कम्पनीले फाइदा लिन्छ ।’

भएका सम्झौता केही स्थानीयका कारण, केही राजनीतिक दल र केही आयोजनाका कारण लागू हुन नसकेको वडाध्यक्ष तामाङ बताउँछन् । उनले भने, ‘तीनवटा गाडी आयोजनाले काममा लगाउने सम्झौता गर्‍यो । तर हामीले सकेनौँ । हामीहरूले नसकेको दोष आयोजनालाई दिनु भएन ।’

गत वर्ष असारमा २० बुँदे सम्झौता भयो । तर, अहिलेसम्म आयोजना निर्माण कम्पनीले वास्ता नगर्दा स्थानीय समस्यामा परेको वडा नं. १ की वडा सदस्य बुटी तामाङ बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘यहाँका स्थानीयका समस्याका बारेमा आयोजना निर्माण गर्ने ठेकेदार कम्पनी जिम्मेवार छैन । सुरुङ खन्दा धेरै घर चर्केका छन् । त्यसपछि स्थानीय र आयोजना निर्माण गर्ने कम्पनीबीच २० बुँदे सम्झौता भएको थियो । तर, अहिलेसम्म लागू भएन । यहाँका स्थानीय विभिन्न स्थानमा गएर अस्थाई टहरा बनाएर बस्नुभएको छ । आयोजनामा गएर सोध्दा २० बुँदे सम्झौता त स्थानीय सरकारले तोडेको जवाफ दिन्छन् ।’

स्थानीय, आयोजना निर्माण कम्पनी र स्थानीय सरकारबीच समन्वय राम्रोसँग नहुँदा बढी समस्या आउने गरेको निर्माण कम्पनीका प्रतिनिधि तेज साउद बताउँछन् । उनले भने, ‘आयोजना बन्नु राम्रो हो । तर, नेपालीहरू सामूहिक स्वार्थभन्दा पनि व्यक्तिगत स्वार्थमा बढी लाग्दा कसैको पनि भलो हुँदैन । त्यहाँ पनि यस्तै भइरहेको छ । त्यहाँ आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न खोज्नेहरूका कारण समस्या झन् बल्झने गरेको छ । घर चर्केको सवालमा निर्माण कम्पनीले काम थालेको छ । त्यसको रिपोर्ट आएपछि समस्या समाधान गर्छौं ।’

उनले थपे, ‘फाइदा लिने क्रममा तँछाडमछाड हुँदा समस्या आएको हो । यो वैदेशिक लगानीको प्रोजेक्ट हो । हामीले स्थानीयलाई एम्बुलेन्स किनिदिने भनेपछि फाइल अगाडि बढेको थियो । तर, यहाँ अन्डरटेबलका कुरा आएपछि त्यो पनि रोकियो । स्कुल, बाटोघाटो बनाउने कम्युनिटी सपोर्ट प्रोग्राम छ । त्यसको खाका आएपछि काम हुन्छ । ठेकेदारले घर चर्केको बारेमा अध्ययन गरिरहेको छ । ब्लास्टबाट घर चर्केका छन् भने त्यसको सम्बोधन हुन्छ ।’

'समस्या सबैमा हुँदा केही समस्या आएका छन् । काम पाउनेले काम गरेका छन्, केहीले बेइमानी गर्दा कहिलेकाहीँ राम्रो मान्छेले पनि समस्या भोग्नुपर्छ । स्थानीयलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ,' साउद भन्छन् ।

त्रिशूली १ को काम पावर चाइनाले र डुसान कम्पनीले गरिरहेको स्थानीय बताउँछन् । तर, यिनका नेपाल प्रतिनिधिका कारण समस्या समाधान नहुँदा स्थानीय मर्कामा परेको वडा सदस्य तामाङ बताउँछिन् ।

कहिलेकाहीँ स्थानीय सरकारले नै पत्र पठाएर काम रोक्न भन्ने गरेको आयोजनामा खट्ने कर्मचारी बताउँछन् । ती कर्मचारीले भने, ‘कहिलेकाहीँ स्थानीय सरकार, वडा कार्यालयले नै पत्र पठाएर सताउने काम गर्छन् । उनीहरूले भनेको भएन भने स्थानीय उचालेर काम रोक्छन् । उनका मानिसलाई भनेको काम दिलाउन दबाब दिन्छन् ।’

स्थानीय तिलकबहादुर तामाङ भन्छन्, 'कालिका गाउँपालिका– १ मा पनि घर चर्केका छन् । घर अधिग्रहरण गर्नुपर्‍यो कि घरको पैसा दिनुपर्‍यो, अर्को ठाउँमा घर बनाउँछौँ भन्दा पनि कम्पनीले हाम्रो कुरै सुन्दैन ।'

उनले थपे, 'ब्लास्टले घर चर्केर बस्न लायक छैनन् । जागिर पाउनुपर्ने हो, त्यो पनि छैन । कुल्ली काम मात्र दिएको छ । स्थायी जागिरको ग्यारेन्टी छैन । हामीलाई सुकुम्बासी बनायो । हाम्रो बेहाल छ ।’

अयोजना निर्माण कम्पनी समस्या समाधान गर्न तयार हुँदा पनि स्थानीयहरू नमिल्दा समस्या आएको नेपाली कांग्रेसका प्रतिनिधि प्रताप तामाङ बताउँछन् । उनले भने, ‘पावर चाइनाले स्थानीयलाई नोकरीमा लगाएको छ । तर, कन्सल्टेन्ट डुसानले भने स्थानीयलाई नोकरीमा लगाएको छैन । स्थानीयहरू एकजुट नहुँदा नै यो समस्या आएको हो । एक पक्ष हुन्छ भन्ने, अर्को पक्ष हुन्न भन्ने, अनि दुवै पक्षले पाउनुपर्ने सुविधा पाउन सकेनन् ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख ५, २०८१ २१:३७