भारतीय चुनावमा मोदीले जित्लान् ४ सय सिट ? उत्तरले देखाउँछ 'दक्षिण'

A+ A A-

आउँदो चुनावका लागि अभियानको सुरुवातमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले आफ्नो दल भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) नेतृत्वको सत्तारुढ गठबन्धनको मानकभन्दा महत्त्वाकांक्षी घोषणा गरे- अबकी बार, चार सय पार !

उनको दाबीअनुसार, सत्तारुढ राष्ट्रिय लोकतान्त्रिक गठबन्धनले ५ सय ४३ सिटको सदनमा ४ सय सिटभन्दा बढी हासिल गर्नेछ । भाजपा एक्लैले ३ सय ७० सिट कटाउने लक्ष्य राखेको छ ।

भारत स्वतन्त्र भएको ७७ वर्षयता एकपल्ट मात्रै सन् १९८४ मा प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीको हत्यापछि हालको विपक्षी कांग्रेसले ४ सय सिटमा जित हासिल गरेको थियो ।

फेरि पनि, भारत १९ अप्रिलदेखि ७ चरणमा हुने ४४ दिने चुनावको पहिलो चरणका लागि तयार छ । विश्लेषकका अनुसार, मोदीको हिसाब मिल्ने/नमिल्ने कुरा देशको दक्षिणी भागमा निर्भर रहनेछ, जुन धेरै हदसम्म भाजपाको हिन्दु बहुसंख्यकवादी आकर्षणभन्दा टाढै छ ।

देशको करिब २० प्रतिशत जनसंख्याको घर रहेका दक्षिण भारतका राज्यहरू तमिलनाडु, कर्नाटक, आन्ध्र प्रदेश, केरल र तेलंगाना एवं केन्द्र शासित प्रदेश पुडुचेरी र दक्षद्वीप आर्थिक रूपले समृद्ध क्षेत्र हुन् । दक्षिणले भारतको जीडीपीमा ३० प्रतिशतभन्दा बढीको योगदान गर्छ ।

आफ्नो सरकारले भारतीय अर्थव्यवस्थालाई बढावा दिएको प्रचार गरे पनि सन् २०१९ मा भाजपाले यस क्षेत्रको कुल १ सय ३१ मध्ये ३० सिट मात्रै जित्यो । यो सफलता पनि धेरैजसो कर्नाटकबाट थियो ।

तमिलनाडु, केरल र आन्ध्र प्रदेशमा भाजपाले कुनै सिट पाएन । पुडुचेरी र लक्षद्वीपको निर्वाचन क्षेत्र पनि हार्‍यो । केही विश्लेषक यसपल्ट त्यस्तै परिणाम दोहोरिने अनुमानलाई नकार्न नसकिने बताउँछन् ।

अघिल्लो चुनावमा राष्ट्रियस्तरमा भाजापाले ५ सय ४३ मध्ये ३ सय ३ सिट जितेको थियो । उत्तर राज्यको आफ्नो पारम्परिक गढको बलमा उसले यो परिणाम निकालेको थियो । र, २०१९ को तुलनामा ठूलो जनादेश हासिल गर्न पार्टीले दक्षिणमा आफ्नो प्रभाव बढाउनुपर्ने हुन्छ ।

केरलाका मतदाता । तस्वीर सौजन्य: एनडीटीभी

राजनीतिक विश्लेषक मोहन गुरुस्वामीका अनुसार, आन्ध्र प्रदेश र अन्य दक्षिणी राज्यमा भाजपा असाध्यै अलोकप्रिय छ । त्यसैले ऊसँग गठबन्धन गर्ने पार्टीले पनि दक्षिणमा राम्रो नतिजा हात नपार्न सक्छ ।

भारतकी अर्थमन्त्री निर्मला सीतारमणका श्रीमान् परकला प्रभाकर आउँदो चुनावले उत्तर-दक्षिण विभाजनलाई प्रतिबिम्बित गर्ने बताउँछन् । आफ्नी श्रीमती प्रमुख सदस्य रहेको सरकारको उनी आलोचक हुन् ।

दक्षिणी भारतमा भाजपाको संघर्ष नयाँचाहिँ होइन । उत्तरी राज्यहरूको तुलनामा शिक्षा र स्वास्थ्यसहित धेरै विकासका सूचकांकमा अगाडि रहेको दक्षिणी क्षेत्र धर्म सञ्चालित राजनीतिबाट अछुतो रहँदै आएको छ । यसको अर्थ, परम्परागत रूपले भाजपाको राजनीतिक विशेषतासँग दक्षिण टाढै छ ।

उदाहरणका लागि, दक्षिणी राज्य केरलमा शिशु मृत्यु दर कम छ । प्रत्येक १ हजार जन्ममध्ये ६ को मृत्यु हुन्छ, यो भनेको करिब संयुक्त राज्य अमेरिकाको बराबर हो । तर, भाजपाले शासन गरिरहेको राज्य मध्य प्रदेशमा यो आँकडा ४८ छ, जुन युद्धग्रस्त अफगानिस्तानको बराबर हो ।

परकला प्रभाकर भन्छन्, ‘यी सापेक्षित विकास लाभहरूले भाजपाको हिन्दु बहुसंख्यक हिन्दुत्व विचारधाराप्रतिको आकर्षण कम गराएको छ ।’

सन् २०२४ को चुनावमा भाजपासँग गठबन्धनको निर्णयपछि फेब्रुअरीमा आन्ध्र प्रदेशको क्षेत्रीय शक्ति तेलुगु देशम पार्टी (टीडीपी) बाट राजीनामा दिएका पूर्वमन्त्री किशोर चन्द्र देव उत्तर भारतमा धार्मिक ध्रुवीकरण सम्भव भए पनि दक्षिणमा यो असम्भव रहेको बताउँछन् ।

१६औँ शताब्दीमा हिन्दु कट्टरपन्थीहरूले सन् १९९२ मा ध्वस्त पारिदिएको बाबरी मस्जिदको ठाउँमा गत जनवरीमा बनाइएको रामको मन्दिरबारे चर्चा गर्दै मोदीले भने, ‘यहाँ राम मन्दिर कुनै मुद्दा होइन ।’

तमिलनाडुका सूचना प्रविधिमन्त्री पलानीवेल थियागा राजन पनि पूर्वमन्त्री किशोर चन्द्र देवको विचारमा सहमत छन् । ‘दक्षिणमा सबै धर्मबीच सौहार्दपूर्ण सह-अस्तित्वको परम्परा सयौँ वर्ष पुरानो हो,’ उनले भने, ‘साम्प्रदायिक ध्रुवीकरणको प्रयास दक्षिणमा प्रत्युत्पादक हुने निश्चित छ ।’ तथापि, यो हाइपोथेसिसको परीक्षण आउँदो शुक्रबारदेखि सुरु हुँदै छ ।

तमिलनाडुमा मोदीको जोडबल

दक्षिण भारतको यात्रामा निस्केका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी । तस्वीर सौजन्यः एनडीटीभी

पारम्परिक संघर्षका बीच भाजपा र मोदी तमिलनाडु राज्यमा किल्ला गाड्न खुब मिहिनेतरत छन् । तमिलनाडुले ३९ सिटसँगै दक्षिणबाट सांसदहरूको सबैभन्दा ठूलो समूहलाई लोकसभामा पठाउँछ । अघिल्लो चुनावमा तमिलनाडुले भाजपालाई एक सिट पनि दिएन । पूरै तमिलनाडुमा १९ अप्रिलमा मतदान हुनेछ ।

चुनावका लागि भाजपाले पूरै बल दक्षिणमा लगाइरहेको छ । चुनावी र्‍यालीको सुरुवात दक्षिणबाटै गरेका प्रधानमन्त्री मोदी लगातार दक्षिण भारतकै यात्रामा छन् । चुनाव घोषणा हुनुपूर्व नै उनी तमिलनाडु, केरल र आन्ध्र प्रदेशका मन्दिरहरूको यात्रामा निस्केका थिए ।

यो पनि..

भारतमा मोदीको भक्ति गर्दा समाज भाँडिरहेका युट्युब 'न्युज' च्यानलहरू

चुनावअगाडि उनले कम्तीमा ६ यात्रा गरेका छन् । भाषण गर्दा उनले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) द्वारा सञ्चालित एपको सहयोग लिने गरेका छन् । यो मेसिनले जनतामाझ उनको हिन्दी भाषणलाई तत्कालै तमिलमा अनुवाद गर्छ ।

५० वर्षअघि नयाँ दिल्ली र कोलोम्बोले सुल्झाएको श्रीलंकाको कच्चाथिभू द्वीप विवाद पनि मोदीले बल्झाइदिएका छन् । मोदी र उनको सरकारले यो द्वीप पूर्वकांग्रेस सरकारले श्रीलंकालाई उपहारमा दिएको दाबी गरेका छन् ।

कच्चाथिभू ऐतिहासिक रूपले तमिलनाडुमा एक भावनात्मक विषय हो । त्यहाँ कांग्रेसको सहयोगी पार्टी द्रविड मुनेत्र कडगम (डीएमके) ले भारतको तटबाट मात्र ३३ किलोमिटर (२० माइल) टाढा द्वीपमाथि श्रीलंकाली नियन्त्रणको विरोध गर्दै आएको छ ।

चुनावअघि भाजपा र मोदीले डीएमकेलाई हिन्दुविरोधी भएको आरोप लगाउने कोसिस पनि गरे । गत सेप्टेम्बरमा डीएमकेका नेता उदयनिधि स्टालिनले सनातन धर्मबारे विवादास्पद टिप्पणी गर्दै यसको तुलना मलेरिया र डेंगीसँग गरेका थिए ।

सनातन धर्म शब्दको प्रयोग कतिपय हिन्दुले आफ्नो धर्मको वैकल्पिक शब्दका रूपमा गर्छन् । यद्यपि, कतिपय अरु मानिसले लामो समयदेखि यसलाई पारम्परिक हिन्दु धर्ममा अन्तर्निहित जाति व्यवस्थासँग जोडेर हेर्ने गरेका छन् ।

यस्तो दबाबका बीच नयाँ दिल्लीका केही सर्वेक्षणकर्ताले भाजपाले सन् २०१९ मा तमिलनाडुमा आफ्नो भोट ४ प्रतिशतले बढाएर २० प्रतिशतमा पुर्‍याउन सक्ने प्रक्षेपण गरेका छन् । भाजपाले केही सिट जित्न पनि सक्छ । तर भन्न सजिलो भए पनि गरेर देखाउन मुस्किल रहेको विश्लेषकहरू ठान्छन् ।

तमिलनाडुको राजनीतिमा दशकौंदेखि ब्राह्मणवादविरोधी भावनाले आकार लिइरहेको देखिन्छ । दक्षिणी राज्यमा राष्ट्रवादको विचार लामो समयदेखि आशंकाको घेरामै छ । यो विचारलाई त्यहाँ भारतको उच्च ओहोदामा बसेका ब्राह्मणहरूको ऐतिहासिक वर्चस्वलाई संरक्षित गर्ने तरिकाका रूपमा हेरिन्छ । यस्तो मान्यतालाई द्रविडियन आन्दोलनका रूपमा चिनिन्छ । यसको सुरुवाती आदर्शमध्ये एक ईभी रामासामी नायकर थिए । उनलाई उपनाम पेरियारबाट धेरैले चिन्छन् । हिन्दु धर्मको आलोचक उनले कांग्रेससँग नाता तोडेका थिए । बीसौँ शताब्दीको अधिकांश समय कांग्रेसलाई उच्च जातिहरू हाबी भएको पार्टीका रूपमा हेरिन्थ्यो ।

तमिलनाडुको उत्तर-पश्चिममा रहेको कर्नाटक राज्य पछिल्लो दुई दशकदेखि दक्षिण भारतमा भाजपाका लागि अत्यधिक उब्जाउ भूमि साबित भएको छ । भारतको टेक र स्टार्टअप हब बेंगलुरु शहरको घर कर्नाटकमा २००८ देखि २०१३ सम्म र फेरि २०१८ देखि २०२३ सम्म भाजपाको शासन थियो । सन् २०१९ को राष्ट्रिय चुनावमा उसले राज्यको २८ मध्ये २५ सिट जित्यो ।

विपक्षी दलको ‘इन्डिया’ गठबन्धनले आफूहरू एकजुट भएको सन्देश दिँदै सर्वसाधारणलाई भाजपाविरुद्ध मतदान गर्न आह्वान गरेको छ ।

सन् २०१९ मा एक सिट मात्रै जितेको कांग्रेस सत्तामा फर्केपछि धेरै सिट जित्ने आशामा छ । त्यसैले एक अभियानका क्रममा मोदी सरकारले दक्षिणी राज्यलाई भेदभाव र अन्याय आरोप कांग्रेसले लगाएको छ ।

‘साउथ भर्सेस नर्थः इन्डियाज ग्रेट डिभाइड’का लेखक आरएस नीलकान्तन पनि उत्तरी भारतको तुलनामा दक्षिणी भारतलाई केन्द्र सरकारले पक्षपात गरेको आरोप लगाउँछन् । ‘केन्द्रीय सरकारलाई कर तिरेअनुसार उत्तरी राज्यको तुलनामा दक्षिणी राज्यका नागरिकलाई निकै कम सुविधा प्राप्त छ,’ उनले भने ।

अरु कतिपयको भनाइमा संघीय सरकारले उत्तरमा कमजोर सामाजिक सूचकांक भएका राज्यलाई धेरै प्राथमिकतामा राख्न आवश्यक छ, ताकि उनीहरूलाई राम्रो सहयोग मिल्न सकोस् । उत्तरी राज्यहरू केन्द्रीय संसाधन प्रयोग गरी स्वास्थ्य वा शिक्षामा तीव्र प्रगति गरिरहेको दाबीको प्रमाण निकै कम भए पनि आलोचकहरू उत्तरलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने विचारले दक्षिणी राज्यलाई उसको सफलताका लागि दण्डित गर्ने तर्क गर्छन् ।

तमिलनाडुका मन्त्री राजन भन्छन्, ‘उदाहरणका लागि तमिलनाडुलाई केन्द्र सरकारले दिने प्रत्येक रुपैयाँबाट २९ पैसा फिर्ता लैजान्छ । दक्षिणी राज्यका सत्तारुढ दलहरूले आफूमाथिको अन्यायबारे बोल्न र संघीयताको रक्षाका लागि दिल्लीमा आन्दोलन गर्नुपर्ने अवस्थामा हामी आइपुगेका छौँ ।’

सन् २०२६ सम्म निर्वाचन क्षेत्रको सीमा पुनः निर्धारण गर्ने योजनाले दक्षिणी राज्यको चिन्ता उसै बढाइदिएको छ । जनसंख्या नियन्त्रणका उपायहरूमा भारतको उत्तरभन्दा दक्षिण धेरै अगाडि छ । त्यसैले डिमिलिटेसन अभ्यासले संसदमा दक्षिणको सिटलाई धेरै हदसम्म कम गर्न सक्छ । यसो हुँदा दक्षिणको राजनीतिक तागत कम हुन जान्छ ।

उदाहरणका लागि, तमिलनाडुको सिट ३९ बाट घटेर ३० हुन सक्छ । भारतको सबैभन्दा धेरै जनसंख्या भएको उत्तर प्रदेशमा सिट ८० बाट बढेर ९० पुग्न सक्छ । राजन भन्छन्, ‘उत्तर भर्सेस दक्षिण भावनात्मक मुद्दा मात्र होइन, यो गम्भीर तथ्य र आँकडामा आधारित छ ।’

भावानुवादः नवराज कुँवर

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख ५, २०८१ १८:४१