गुट उपगुटले थिलोथिलो बनेको कांग्रेसको नर्सरी नेविसंघ

A+ A A-

नेपाली कांग्रेसको भ्रातृ संस्था नेपाल विद्यार्थी संघ (नेविसंघ) ओसिएको बारुदजस्तो बन्न पुगेको छ । पड्कने क्षमता कमजोर भएको बारुदजस्तो नेविसंघ कार्यसम्पादन गर्न कमजोर बनेको छ । २०२७ सालमा निरंकुश पञ्चायती व्यवस्था उत्कर्षमा रहँदा राजनीतिक दलहरू प्रतिबन्धित थिए । प्रतिबन्धकै बीच नेपाली कांग्रेसले बहुदलीय राजनीतिको वकालत गर्न र आफ्ना राजनीतिक एजेन्डा स्थापित गराउन नेविसंघ गठन गर्‍यो । प्रजातन्त्र र बहुदलवादको एजेन्डा स्थापित गर्न स्थापना गरिएको नेविसंघले गणतन्त्रसम्म आइपुग्दा कार्यशैलीमा परिवर्तन ल्याउन सकेको छैन भने पार्टी नेतृत्वको आशीर्वादमा चलिरहेको छ ।

‘हिजो पो डेमोक्रेसी थिएन, अहिले आइसक्यो । विद्यार्थीको मुद्दामा नेविसंघलगायतका विद्यार्थी संगठन केन्द्रित हुन जरुरी छ,’ नेविसंघका पूर्वअध्यक्ष रञ्जित कर्णले विद्यार्थी राजनीतिबारे शिलापत्रसँग भने । विद्यार्थी संगठनको उपादेयता सकिन लागेको भन्ने कुरामा भने उनी सहमत छैनन् ।

अवस्था र व्यवस्था फेरिएकाले नेविसंघ पनि फेरिन जरुरी रहेको कर्ण बताउँछन् । भुत्ते भएको नेविसंघमाथि किन आवश्यक छ भनेर प्रश्न उठ्न थालेको छ । ‘सबैको पहुँचमा गुणस्तरीय शिक्षाको एजेन्डा अबको एजेन्डा हुनुपर्छ । एजेन्डामा रहेर काम गरियो भने समाजले पनि फड्को मार्छ । विद्यार्थी आन्दोलनमाथि उठेको प्रश्न पनि हराएर जान्छ,’ कर्णले भने ।

६ वैशाख २०२७ मा स्वयम्भुस्थित सत्तलमा नेता कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई साक्षी राखेर नेविस‌ंघको स्थापना भएको थियो । अहिले नेविसंघको धरातल न स्थापनाकालको छ, न आफैँमा समयअनुसार चल्न सकेको छ । नेविसंघको १८औँ अध्यक्षको रूपमा २०७३ सालमा महाधिवेशन भएर अध्यक्षमा नैनसिंह महर चुनिए । त्यसपछि महाधिवेशन गराउने जिम्माका साथ राजीव ढुंगाना अध्यक्ष मनोनीत भए ।

१४औँ महाधिवेशनमा पार्टीको केन्द्रीय सदस्य निर्वाचित भएपछि नेविसंघको अध्यक्षमा दुजाङ शेर्पा मनोनीत भए । ९ चैत २०७८ मा तीनै तहको चुनावको परिणाम आएको तीन महिनाभित्र अधिवेशन सक्ने जिम्मा पाएका शेर्पाले समयमा महाधिवेशन गराउन त परको कुरा, केन्द्रीय समितिको बैठक एकपटक मात्र राखेका छन् । २३ गते सभापति देउवाले शेर्पाको समितिमा ७११ सदस्य मनोनीत गरे । जम्बो कार्यसमितिको एक मात्र पदाधिकारी शेर्पा छन् । उनले संस्था स्वस्थ रूपमा हाँक्न सकिरहेका छैनन् ।

पार्टीले आगामी पुसभित्र सबै पार्टीको भ्रातृ संस्थाको महाधिवेशन गर्नुपर्ने तालिका ल्याएअनुसार महाधिवेशन गर्ने दुजाङले बताए । महाधिवेशन गर्न नसके राजीनामा बुझाउने अवस्थामा शेर्पा छन् । ‘अब पनि समयमा महाधिवेशन गर्न सकिन भने म राजीनामा गर्छु,’ शेर्पाले शिलापत्रसँग भने ।

नेविसंघ कांग्रेसको नेता उत्पादन गर्ने नर्सरी हो । नेविसंघबाट उदाएका शेरबहादुर देउवाले पार्टीकाे मात्र हाेइन, देशकै नेतृत्व पाँचपटक गरिसके । गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मा अहिले पार्टी महामन्त्री छन् । विद्यार्थी राजनीतिबाट उदाएका नेता धनराज गुरुङ पार्टी उपसभापति छन् । सभापति शेरबहादुर देउवा त गाउँ पसेर संगठन गर्न र नेविसंघबाट आएर प्रधानमन्त्री बन्न चुनौती दिन्छन् । तर, नेविसंघलाई स्थापित नेताहरूको गुट र उपगुटले सताएर थला पारेको छ ।

पार्टीको हस्तक्षेप र उपगुटको कारणले नेविसंघ चुस्त रूपमा चल्न नसकेको शेर्पा बताए । ‘लामो समयदेखि अधिवेशन हुन नसकेका कारण र ठूलो समिति, पार्टीका उपगुटहरूको हस्तक्षेपका कारण नेविसंघमा समस्या आउने समस्या पहिलेदेखि नै हो,’ अध्यक्ष शेर्पाले भने । नेविसंघको गुमेको साख फर्काउन कार्यक्रम ल्याइरहेको उनले बताए ।

नेविसंघलाई कार्यगत रूपमा स्वायत्त बनाउन र पार्टीबाट सैद्धान्तिक रूपमा राखिरहन विधान संशोधनको प्रक्रियामा रहेको अध्यक्ष शेर्पाले बताए । ‘अग्रजहरूले व्यवस्था परिवर्तन गर्न मुभमेन्ट गर्नुभयो । अब हामीले विश्वविद्यालय परिवर्तन गर्न मुभमेन्ट गर्नुपर्छ । नेविसंघको विधान परिवर्तन गरेर सैद्धान्तिक रूपमा पार्टीसँगको मान्यतामा रहँदै अन्य गतिविधिमा नेविसंघलाई स्वायत्त बनाउने प्रक्रियामा छौँ,’ अध्यक्ष शेर्पाले भने, ‘ओसिएको बारुदभन्दा पनि सबैकुराहरू ट्र्याकमा आइरहेको छ । शैक्षिक सुधारको आन्दोलनमा लागेका छौँ । सबै कुराहरू बिस्तारै हल भएको छ । १२औँ महाधिवेशनबाट सबै कुराको हल हुन्छ ।’

पेट्रोलको भाउ बढ्नेबित्तिक्कै आन्दोलन गर्ने संस्थाको रूपमा विद्यार्थी संगठन चिनिन्थे । विद्यार्थीलाई परिचयपत्रका आधारमा सार्वजनिक यातायातमा छुट दिलाउन आन्दोलन गरेका थिए । राजनीतिक परिवर्तनको आन्दोलनमा अग्र मोर्चामा रहेका विद्यार्थी संगठनहरूमध्येको नेविसंघलाई उद्यमशील र व्यावसायिक विद्यार्थी उत्पादनमा जोड दिन सुझाउँछन् त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय क्याम्पसका स्ववियु सभापति श्यामराज ओझा ।

नेविसंघ प्यारालाज्ड भने नभएको उनले बताए । विश्वविद्यालयमा ताल नलगाउने नीति सकारात्मक भएको उनले बताए । ‘गुट उपगुटको राजनीति त्याग्ने बेला भयो । जीवन जिउने सीप र नेतृत्वको सीप सिक्नुपर्छ,’ ओझाले भने, ‘रचनात्मक हुनुपर्छ । पार्टीसँग आदर्शसँग सम्बन्ध भएको र आन्तरिक कुरामा सहभागी नभएको हुनुपर्छ । संगठन ट्रेनिङ हबजस्तो बन्नुपर्छ । जति व्यक्ति आबद्ध छन्, उनीहरू स्किल सिक्न आउनुपर्छ ।’

नेविसंघ अध्यक्ष शेर्पा उद्यमशीलतालाई प्राथमिकता दिइने बताउँछन् । ‘इन्टरसिप जोडेर आन्टरपेनरसिपसँग जोडेर व्यावसायिक र उद्यमशील विद्यार्थी बढाउने काममा हामी केन्द्रित हुनेछौँ । गाँउगाउँमा स्टार्टअपको कल्चर विकास गर्ने र पेइड इन्टर्नसिपको व्यवस्था गर्ने प्रयासमा छौँ,’ शेर्पाले भने । सरकारले पनि इन्टर्नसिपको व्यवस्था गर्नुपर्ने उनले बताए । १४ वर्षपछि स्ववियु चुनाव हुनुमा नेविसंघको दबाबमा भूमिका पनि भएको उनले दाबी गरे ।

नेविसंघ पूर्वअध्यक्ष गुरु घिमिरे विद्यार्थी संगठनहरूले सान्दर्भिकता गुमाउँदै गएको बताउँछन् । शैक्षिक सुधारका एजेन्डा मुख्य बनाउन नेविसंघ चुकेको उनले बताए । ‘विद्यार्थीको प्राइम जब विद्यार्थीको हक हितमा केन्द्रित हुने हो । त्यसपछि देशको राजनीति, शासन व्यवस्थामा अस्वाभाविक गतिविधि भएमा खबरदारी गर्ने हो । राजनीति अहिले विद्यार्थी संगठनको प्राइम जब होइन । अहिले आफ्नो प्राथमिकता बिर्सिएर बरालिएको छ । नियमित काम गर्न छाडेका छन्,’ घिमिरेले शिलापत्रसँग भने ।

टीकामा टिकेको नेविसंघ

नेविसंघमा विश्वप्रकाश शर्माको कार्यसमितिले मात्र समयमा अधिवेशन गरेर नेतृत्व हस्तान्तरण गरेको इतिहास छ । २०५९ सालमा शर्माले अधिवेशनमार्फत गुरु घिमिरेलाई नेतृत्व हस्तान्तरण गरेका थिए ।

नेविसंघमा अहिलेसम्म बनेका १७ अध्यक्षमध्ये १० अध्यक्ष मात्रै निर्वाचनबाट चुनिएका छन् । सातवटा पार्टीको नेतृत्वबाट मनोनीत भएका हुन् । विपिन कोइराला, शेरबहादुर देउवा, ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की, बलबहादुर केसी, बालकृष्ण खाँण, धनराज गुरुङ, गोविन्द भट्टराई, विश्वप्रकाश शर्मा, किशोरसिंह राठौर, महेन्द्र शर्मा र रञ्जित कर्णले सर्वसम्मत तथा महाधिवेशनबाट नेतृत्व हस्तान्तरण गरेका थिए । यस्तै, विमलेन्द्र निधि, एनपी साउद, गुरु घिमिरे, प्रदीप पौडेल र नैनसिंह महरले भने निर्वाचनबाट जितेर अध्यक्ष बने पनि महाधिवेशनबाट नेतृत्व हस्तान्तरण गर्न सकेनन् ।

२०७३ सालमा सम्पन्न नेविसंघको ११औँ महाधिवेशनले नैनसिंह महरको अध्यक्षतामा कार्यसमिति चयन गर्‍यो । तर, पटकपटक म्याद थप्दा पनि यो समितिले १२औँ महाधिवेशन गराउन सकेन । भलै १०औँ महाधिवेशनबाट चयन भएको नेतृत्वले पनि महाधिवेशन गराउन नसकेपछि तदर्थ समिति गठन गरिएको थियो ।

महर नेतृत्वको समितिले महाधिवेशन गराउन नसकेपछि ६ महिनाभित्र महाधिवेशन गराउने कार्यादेशका साथ २०७६ माघ १६ मा राजीव ढुंगानाको अध्यक्षतामा तदर्थ समिति गठन भयो । ४६ वर्षको उमेरमा महाधिवेशन गराउने कार्यभारसहित ढुंगाना नेतृत्वमा आएका थिए । सो कार्यसमितिले दुई वर्ष बित्दा पनि महाधिवेशन गराउन सकेन । पार्टीको १४औँ महाधिवेशनबाट ढुंगाना नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य निर्वाचित भएपछि नेविसंघमा महाधिवेशन गराउने जिम्माका साथ शेर्पा एकल नेतृत्वमा छन् । उनले भनिरहेका छन् १२औँ महाधिवेशन गर्न नसके राजीनामा दिन्छु ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख ५, २०८१ १४:११