सोध्नुस् त, एसईई दिएर बसेका तपाईंका छोराछोरी के सोच्दै छन् ?

A+ A A-

शैक्षिकसत्र भर्खरै सकिएको छ, अनि नयाँ शैक्षिकसत्र सुरु भइसकेको छैन । यस्तोमा हाम्रा बालबालिका शैक्षिक क्रियाकलापबाट केही फुर्सदिला छन् । अझ कक्षा १० का विद्यार्थीका अभिभावकलाई यो समय ‘टाउको दुखाइको विषय हुन सक्छ,’ अब यो दुई महिना कसरी सम्हाल्ने ? धेरै अभिभावकहरूको साझा गुनासो हुन्छ, ‘केटाकेटी हामीजस्ता भएनन्, हामी त त्यस्तो थिएनौँ । हाम्रो पालामा अर्कै थियो ।’

अवश्य, हाम्रो पालामा अहिलेजस्तो पक्कै थिएन । र, हाम्रा सन्तानहरू पनि हामीजस्ता छैनन् । समयको गतिसँगै हाम्रै आँखाअगाडि धेरै कुरा फेरिएका छन् । हाम्रो पालामा अर्कै थियो । समाजको स्वरूप नै भिन्न थियो । आफन्तको आग्रहमा पसलमा गएर चुरोट किन्दा चुरोटभन्दा पहिला गाउँभरि हल्ला पुग्थ्यो । पहाडी ग्रामीण क्षेत्रमा जन्मिएका म र मजस्ता धेरै एउटा भिन्न परिवेशबाट हुर्कियौँ । आफ्नै कुरा गर्दा शिक्षकले मुस्लिम समुदायको चर्चा गर्दा आफ्नो बुबाको लामो दारी भएको कल्पना गर्थें र मुस्लिम त्यस्तै हुन्छन् होला भनेर अनुमान गर्थें ।

तत्कालीन अधिराजकुमार निराजन शाहले ’अगेनु भनेको के हो सर’ भनेर सोधेका थिए रे । हाम्रो गाउँसम्म यो हल्ला पुगेको थियो । सर्वशक्तिमान, सर्वगुणसम्पन्न, विष्णुका अवतार भनिएका राजाको छोरालाई त्यत्ति पनि थाहा थिएन होला र ? त्यतिबेला मलाई यो त अलि गफै हो भन्ने लागेको थियो ।

एक दिन मैले मेरो छोरालाई त्यही प्रश्न सोधेँ, 'बाबु अगेनु भनेको के हो ?'

उसले सुरुमा थाहा छ भन्यो । भन् न त भनेको ‘अँ ...था’भो । ...अगेनु भनेको एक प्रकारको फुल हो’ पो भन्यो ।

विश्वव्यापीकरणसँगै समाज बदलियो । संयुक्त परिवारको संस्कृति हरायो । परिवारका सदस्यले भन्दा मोबाइलले समय बढी पाउन थाल्यो । सोचेर, घोत्लिएर सिर्जनात्मक हुनुभन्दा गुगललाई सोधेर ‘कपि पेस्ट’ गर्दा छिटो र छरितो भयो । हाम्रा विद्यार्थी प्रविधिसँग रमाए तर हाम्रो पाठ्यक्रम, अध्ययन, अध्यापन सोही रफ्तारमा दौडिन सकेनन् । हाम्रो सोचाइ बदलिन सकेन । हामीलाई हाम्रा छोराछोरी ठूलो भएर डाक्टर वा इन्जिनियर वा पाइलट नै बन्नु पर्‍यो । हामीले देखेको त्यसको एउटै उपायः पढाइ, पढाइ अनि मात्र पढाइ । कहिले कुन विषयको ट्युसन त कहिले कोचिङ ।

तपाईं हाम्रो पालाको समय भूत भइसक्यो । भूत र वर्तमानको तुलना हुँदैन । सकिन्छ भने परिवर्तित समाजमा हुर्किएका हाम्रा बच्चाहरूलाई आफ्नो मौलिक र परम्परागत ज्ञान दिने उपयुक्त वातावरण बनाइदिऊँ ।

विद्यार्थीलाई के कुरामा रूचि छ भन्दा पनि हामी अभिभावकलाई कुन पेसा राम्रो लाग्छ, त्यतातिर डोर्‍याउन चाह्यौँ । आज उत्कृष्ट नतिजाको साथ कक्षा ११ मा भर्ना हुन योग्य भएका विद्यार्थीमध्ये कमैले मात्र कुन विषय पढेर कता र कुन क्षेत्रमा आफ्नो भविष्य बनाउन सकिन्छ भन्ने कुराको जानकारी राख्छन् । एसईईमा ४ जीपीए ल्याउने विद्यार्थीले गुन्द्रुकको बोटका बारेमा प्रश्न सोध्यो भने अचम्म नमान्दा हुन्छ । त्यसैले त हाम्रा विद्यार्थीलाई ‘सामाजिक अध्ययन’ विषय असाध्यै गाह्रो लाग्छ ।

त्यसो त अध्ययनका निम्ति विषय छनोटका क्रममा हामी धेरै बुझ्ने कोसिस गर्दैनौँ । अर्कोतिर हामीकहाँ विषय छनोटको क्रममा काउन्सिलिङको नाममा हुकिङको प्रवृत्ति पनि व्यापक छ । विश्वविद्यालय पढ्दा एक जना प्राध्यापकले अनुभव सुनाउनुभएको थियो, 'व्यवस्थापनमा स्नातक उत्तीर्ण छोरी अमेरिका उडिन् । एक सेमेस्टर व्यवस्थापनको कक्षा सकिएपछि मन नर्सिङतिर मोडियो । नर्सिङ सकेर काम सुरु गरेपछि काम मन परेन । अनि कुनै काउन्सिलरले छोरीको रूचि पोलिटिक्समा भएको पत्ता लगाए । त्यसपछि त्यतै पढिन्, अहिले राम्रो छ ।’

प्राध्यापकको यो अनुभव हाम्रा विद्यार्थीको वास्तविकतासँग ठ्याक्कै मेल खान्छ । हामीमध्ये कमैले मात्र हाम्रा विद्यार्थीलाई उनीहरूको रूचिमा निर्धक्कसँग खुल्ने अवसर र आवश्यक परामर्शको वातावरण बनाइदिन्छौँ ।

अहिले हामीसँग राम्रो समय छ, विद्यार्थीलाई खुल्न दिने । हाम्रा बच्चाहरू किन हामीजस्ता भएनन् ? त्यसको पाटो केलाउने । एकपटक कल्पना गरेरै भए पनि आफूलाई पनि बालापनमा फर्काऔँ त । आजकै जस्तो समाज र प्रविधिको प्रयोग गर्दै हामी आज जहाँ छौँ, त्यस्तै हुन्थ्यो त हामी कहाँ हुन्थ्यौँ ? हामी कहाँ थियौँ ? हाम्रा बालबालिका कहाँ छन् ? प्रविधिको प्रयोगका दृष्टिले उनीहरू धेरै अघि छन् । तर, समाज त पछाडि नै छ । हाम्रो सोच र दृष्टिकोणमा खाडल हुनुको एउटा कारण त्यो पनि हो ।

आफ्नो पुरानो अनुभवलाई उदाहरण बनाएर अहिलेका बच्चालाई गाली गर्नु र ‘अमेरिकामा बसेको काकाको छोरा अङ्ग्रेजी फररर बोल्छ, तेरो हालत...’ भनेर गाली गर्नुबीच तात्त्विक अन्तर हुँदैन । कारण धरातल फरक छ । तपाईं हाम्रो पालाको समय भूत भइसक्यो । भूत र वर्तमानको तुलना हुँदैन । सकिन्छ भने समयको सदुपयोग गर्दै परिवर्तित समाजमा हुर्किएका हाम्रा बच्चाहरूलाई आफ्नो मौलिक र परम्परागत ज्ञान दिने उपयुक्त वातावरण बनाइदिऊँ । परिवार, समाज र सामाजिक मूल्य र मान्यताहरूलाई नजिकबाट नियाल्ने वातावरण बनाइदिऊँ । एकैछिन भए पनि जीवनोपयोगी सीपसँगै विद्यार्थीको रुचिका क्षेत्रहरूमा स्वतःस्फूर्त खुल्न दिने कि ! एकैछिन प्रकृतिको काखमा रमाउन पो दिने कि ? जसले गर्दा विद्यार्थीले ’अगेनु’का बारेमा जान्ने अवसर पाओस् । आफू स्वयम्, परिवार, समाज र राष्ट्रबारे मनैबाट बुझ्न सकोस् ।

साँच्चै, एसईई दिएर बसेका तपाईंका छोराछोरी के गर्दै छन् नि ? सोध्नुस् त, के सोच्दै छन् ?

- काफ्ले एसएस कलेज भक्तपुरका प्रिन्सिपल हुन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख ४, २०८१ ०८:४३