इलाम २ : मतदाताकाे घरदैलाेमा उम्मेदवारहरू, कसकाे रणनीति के ?

A+ A A-

आउँदो १५ वैशाखमा हुने इलाम २ काे उपचुनावका लागि उम्मेदवारहरू मतदाताकाे घरदैलाेमा पुग्न थालिसकेका छन् ।डेढ वर्षको अवधिमा इलाममा २ का मतदाताले दाेस्राेपटक आफ्नाे जनप्रतिनिधि मात्र चयन गर्न लागेका हाेइनन्, दलहरूले आफ्नाे जनमत पनि परीक्षण गर्नेछन् ।

मतदानका लागि १७ दिन बाँकी हुँदा उम्मेदवारहरूलाई आफ्नो पक्षमा जनमत पार्ने चटारो छ । यसका लागि दलहरूले आफूले गर्ने कामको फेहरिस्त लगाउनेदेखि चुनाव जितेका दल र सरकारमा भएका दलहरूले गरेका राम्रा काम र अब गर्ने कामका बारेमा जनतालाई जानकारी दिइरहेका छन् ।

विभिन्न राजनीतिक दल र स्वतन्त्र गरी २० जना उम्मेदवार चुनावी मैदानमा छन् । कांग्रेस, एमाले, रास्वपा र पहिचान पक्षधरका उम्मेदवारकाे चर्चा अन्य उम्मेदवारकाे भन्दा तुलनात्मक रूपमा धेरै छ ।

डेढ वर्षअघि भएकाे चुनावमा एमाले उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङले कांग्रेसका डम्बर खड्कालाई पराजित गरेका थए । नेम्वाङकाे निधन भएपछि रिक्त साे क्षेत्रमा हुन लागेकाे उपचुनावमा कांग्रेसबाट उनै खड्का उम्मेदवार बनेका छन् भने एमालेले दिवंगत सुवासका छाेरा सुहाङलाई अगाडि सारेकाे छ ।

नेपाली कांग्रेस

कांग्रेसका उम्मेदवार डम्बर खड्का २०७९ को चुनावमा ११४ मतले एमालेका सुवासचन्द्र नेम्वाङसँग पराजित भएका थिए । नेम्वाङ एक्लैले तत्कालीन सत्ता गठबन्धनका खड्कालाई पराजित गरेका थिए । त्यो समयमा खड्को पक्षमा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादीले साथ दिएका थिए । तर पनि खड्काले एमालेसँग हार व्यहोर्नुपरेको थियो ।

२०७९ साल मंसिरमा साथमा भएका कुनै पनि दल अहिले कांग्रेसको साथमा छैनन् । एक्लै कांग्रेस मैदानमा छ । उसलाई त्यसैले पनि पहिलाभन्दा बढी चुनौती छ । पहिलो गठबन्धनबाट, दोस्रो रास्वपाबाट र तेस्रो पहिचान पक्षधरसँगकाे चुनाैती छ कांग्रेसलाई ।

कांग्रेस जित्नलाई मिहिनेत गर्नुपर्ने भए पनि अहिले एक ढिक्का भएको छ । जातीय रूपमा अरु उम्मेदवार जनजाति र कांग्रेसबाट क्षत्री उम्मेदवार भएकाले जातीय मतविभाजन हुँदा त्यसकाे फाइदा कांग्रेसलाई हुने केन्द्रीय सदस्य सरिता प्रसाईं बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘२०७९ को निर्वाचनमा कम उम्मेदवार थिए । अहिले धेरै उम्मेदवार छन् । मत विभाजन बढी हुनेछ । कांग्रेसको मत विभाजन कम हुने देखिन्छ । कांग्रेसलाई जसरी पनि जित्नुपर्नेछ । कांग्रेसका लागि यो निर्वाचन महत्त्वपूर्ण छ । सरकारबाट बाहिरिएर कम्युनिस्टका विरुद्ध लडेका छौँ ।’

त्यो समयमा सुवास नेम्वाङको केन्द्रीय छवि भएकाले कांग्रेसले पराजय भोगे पनि अहिले त्यस्तो छविको उम्मेदवार कांग्रेसले बनाएको प्रचार गर्न नेताहरू घरघर खट्ने योजना बनेको कांग्रेसका जिल्ला सचिव निरोज खड्की बताउँछन् ।

कांग्रेसले यो निर्वाचन क्षेत्रमा पर्ने ४२ वटा वडामध्य २२ वटा वडा जितेको र त्यो मतलाई सुरक्षित राख्नका लागि शेखर कोइराला, गगन थापा, विश्वप्रकाशलगायतका नेताहरूलाई वडावडामा मत माग्न लगाउने रणनीति लिएको खड्गी बताउँछन् । उनले भने, ‘सबैभन्दा बढी मतदाता भएको इलाम नगरपालिका कांग्रेसले जितेको छ । सबै शीर्ष नेतृत्व पालिका र वडा वडामा मत माग्न जानेछन् । त्यस कारण कांग्रेसले आफ्नो मत पहिला सुरक्षित गर्नेछ । अर्को अदलबदल हुने मत पनि आफूतर्फ सिफ्ट गराउन शीर्ष नेताहरू परिचालन गर्नेछौँ ।’

कांग्रेसका मतसहित अन्य बाहुनक्षत्रीको मतलाई पनि आफूतर्फ ल्याउने रणनीति अपनाउने योजनामा रहेको प्रसाईं बताउँछिन् । उनले भनिन् ,‘पहिलो त कांग्रेस एक ढिक्का भएको देखाउने समय हो । यसले कांग्रेसका भोट सिफ्ट कम हुन्छन् । अर्को जनजातिका भोट विभाजन हुन्छन् । हाम्रो भोट विभाजन भए पनि उम्मेदवारको हिसाबले हामी सुरक्षित अवस्थामा छौँ ।’

एमालेबाट राजनीति गरेका तर अवसर नेम्वाङ परिवारले मात्र पाएको भन्दै असन्तुष्ट बनेका एमाले मतदातालाई पनि आफूतर्फ तान्ने प्रयास गर्ने रणनीति कांग्रेसले लिएको छ । कांग्रेससँग रुष्ट बनेका मतदातालाई ठूला नेताहरूसँग प्रत्यक्ष भेटघाट गराएर मत संरक्षण गर्ने रणनीति पनि छ । कांग्रेसले शेखर कोइराला, महामन्त्रीद्वय गगन थापा, विश्वप्रकास शर्मा, मीन विश्वकर्मा, मिलेन्द्र रिजाललगायतका सबै नेताहरूलाई वडावडामा पुर्‍याएर मतदातासँग मत माग्ने खड्गी बताउँछन् ।

नेकपा एमाले

नेकपा एमालेलाई विरासत जोगाउनुपर्ने चुनौती छ । निरन्तर छवटा निर्वाचन जितेको एमालेका लागि यो चुनावमा विरासत जोगाउनुपर्नेछ ।

एमालेले सुवास नेम्वाङका छोरा सुहाङ नेम्वाङलाई नै टिकट दिएको छ । उसले सुहाङलाई युवा उम्मेदवार बनाएको भनी प्रचार गरिरहेको छ । सुवास नेम्वाङले सधैँ जित्दै आएको क्षेत्र योपटक पनि सुरक्षित राख्नुपर्छ भनेर नेता कार्यकर्ताहरूलाई प्रोत्साहन गर्ने एमालेकाे रणनीति छ ।

उम्मेदवारसँग बढीभन्दा बढी युवाहरूलाई सँगै हिँडाउने युवालाई एमालेले अवसर दिन्छ भन्ने कुरा स्थापित गराउन चाहन्छ ।

एमालेले ठूला नेताहरूको भिड जम्मा गर्नुभन्दा पनि युवाहरू र नेताहरू पनि घरघरमा पठाएर भोट माग्ने रणनीति अपनाएको जिल्ला अध्यक्ष महेश बस्नेत बताउँछन् । उनले भने, ‘घरदैलो अभियानमा छौँ । माओवादी, एमाले र नेकपाका नेताहरूसँगै हिँडेर भोट माग्दा जनता खुसी छन् । कम्युनिस्ट मिलेर आए भनेर खुसी छन् । एमालेको भोटमा माओवादी र नेकपाको भोट थपिएको छ । जसका कारण जित सुनिश्चित बनेको छ ।’

उनले अगाडि भने, 'सुहाङले टिकट पाउँदा सुवास कमरेडलाई सम्मान भएको छ । माओवादीका पाँच हजार मत हामीमा थपिएको छ । यसको प्रचार प्रसार हुँदा अझ थपिने देखिन्छ । शीर्ष नेताहरूले वैशाख ५ गते मंगलबारे बजारमा आमसभा गरे मत माग्नुहुन्छ । ढुलमुले मतदातालाई ठूला नेताहरूको भाषणले र घर दैलोले प्रभाव पार्छ ।’

एमालेले इलामसँग सीमा जोडिएका सबै जिल्लाबाट नेता कार्यकर्ताहरूलाई चुनावमा खटाउने कोशी प्रदेश अध्यक्ष घनश्याम खतिवडा बताउँछन् । उनले भने, ‘निर्वाचन एमालेले जित्छ । तर पनि इलामसँग सीमा जोडिएका सबै जिल्लाका नेता कार्यकर्तालाई निर्वाचन क्षेत्रमा खटाउँदा मास बढ्छ । माओवादीले सहयोग गरेको कुरा बढी प्रचार गछौँ । मास बढी परिचालन हुँदा मास पनि परिवर्तन हुन्छ ।’

माओवादी र आफ्नो पार्टी मिलेर निर्वाचनमा सहभागी भएको सन्देश बोकेर चुनावमा गएकाे उपप्रधानमन्त्री तथा एमाले सचिव रघुवीर महासेठ बताउँछन् । उनले भने, ‘हामीलाई माओवादीले समर्थन गरेको छ । करिबकरिब इलामको पोजिसन राम्रो छ । हाम्रा मतदाता यहीँ बस्नुहुन्छ । माओवादीका थप हुँदा जित सुनिश्चित छ ।’

एमालेले शीर्ष नेताहरूसहित आमसभा गर्ने कि घरघर गएर नेताहरूले मत माग्ने भन्ने विषयमा छलफल जारी रहेको महासेठले बताए ।

रास्वपा

उदीयमान पार्टीकाे पहिचान बनाएकाे राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) इलाम २ काे उपचुनावमा सम्पूर्ण शक्ति लगाएर चुनावमा हाेमिएकाे छ । पार्टीका सबैजसाे ठूला नेताहरूले एकपटक इलामकाे यात्रा गरिसकेका छन् ।

'हामी स्मार्ट पार्टी बनेका छौँ । हाम्रा मन्त्रीहरूले काममा परविर्तन ल्याउन थालेका छौँ । हामीले भ्रष्टाचारका विरुद्ध अभियान चलाउँदै छौँ । हाम्रो शैलीलाई फरक तरिकाले पेस गरिरहेका कुरा जनतालाई बताउँछाैँ', रास्वपाका महामन्त्री मुकुल ढकालले भने, ‘एक सिटले अरुलाई दिनु भनेको कांग्रेस, माओवादी र एमालेलाई अनुमोदन गर्नु हो । हामीलाई जिताउनुहाेस् । नयाँ तरिकाले काम गर्दै छौँ । जनउत्तरदायी बनाउँछौँ ।’

राष्ट्रिय राजनीतिमा रास्वपाका नेता मिलन लिम्बूलाई स्थापित गराएर राई लिम्बूबाट नयाँ अनुहार राष्ट्रिय राजनीतिमा ल्याउनका लागि मत माग्न थालेको ढकाल बताउँछन् । उनले भने, ‘अरु दलका नेताहरू स्थापित छन् । अब हाम्रो उम्मेदवार जिताउँदा राष्ट्रिय राजनीतिमा मिलन लिम्बू स्थापित हुनेछन् ।’

अरु दलभन्दा हामी फरक छौँ र हुन्छौँ भनेर मतदातासँग मत माग्ने ढकालले बताए । उनले भने, 'भ्रष्टाचारका विरुद्ध हामी लड्ने भएकाले मत माग्ने । वास्तवमा अरु दलको प्रवृत्तिभन्दा हामी फरक छौँ भनेर मत माग्ने हाे ।'

पार्टीले संसदमा खेलेको भूमिकाबाट इलामका जनता धेरै उत्साहित रहेको रास्वपा सांसद निशा डाँगी बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘निर्वाचन क्षेत्रमा जनता पुराना दलहरूप्रति रुष्ट छन् । त्यसको विकल्पको रूपमा हाम्रो पार्टीलाई हेरेका छन् । सधैँ एउटै पार्टीलाई मत दिँदा खासै परिवर्तन नभएको महसुस जनताले गरेका छन् । त्यही कुरा हामीले प्राथमिकतामा राखेर मत मागिरहेका छौँ ।’ उपप्रधानमन्त्री तथा पार्टी सभापति रवि लामिछानेको व्यक्तिगत छविलाई पनि यो पार्टीले मतदाता आकर्षित गर्न उपयाेग गर्ने रणनीति लिएकाे छ ।

पहिचान पक्षधरका डकेन्द्रसिंह थेगिम

पहिचान पक्षधर ४१ घटकको साझा उम्मेदवार डकेन्द्रसिंह थेगिम पनि राजनीतिक दलका लागि चुनौती बन्ने देखिन्छ ।

२०७९ सालको निर्वाचनमा प्रदेशको नाम पहिचानका आधारमा राख्ने दलहरूले भनेका थिए । तर, नाम काेशी राखियाे । यसलाई धाेकाका रूपमा मतदातालाई बुझाउने पहिचान पक्षधरकाे रणनीति छ । प्रदेशको पहिचान हुने नाम नराखेको मुद्दा र भ्रष्टाचारमा ठूला दल सहभागी भएको जनतालाई भन्ने उम्मेदवार थेगिमको रणनीति छ । आदिवासी/मूलवासीहरूको चाहना र मर्मविपरीत सभ्यता, संस्कृति र इतिहासलाई नामेट गर्ने किसिमले एकल पहिचानका आधारमा कोशी नामाङ्कन गरेकाले त्यसकाे विरुद्धमा उम्मेदवारी दिएकाे उनी बताउँछन् ।

प्रदेशको नामको विरोधमा जनता आन्दोलित भए । आन्दोलनकै क्रममा लाजेहाङ (पदम लिम्बू)ले सहादत प्राप्त गर्नुपर्‍यो । सयौँ घाइते भए । इलामको चुलाचुली निवासी गजेन्द्र फागो आजीवन अपाङ्गता भएर बस्नुपर्ने भयो । यसबाट वास्तवमा जति पनि पार्टीबाट जाने प्रतिनिधिले जहिल्यै ढाँटेको भन्दै मत माग्ने तयारी गरेको थेगिम बताउँछन् । भ्रष्टाचार, घुसखोरी, अनियमितताको विरोध गर्न, मुलुकमा व्याप्त जातीय र लैङ्गिक, विभेदहरूको अन्त्य गर्न मत माग्ने उनले बताएका छन् ।

नेकपा एस

सत्ता गठबन्धनमा सधैँ साथ रहे पनि योपटक भने नेकपा एकीकृत समाजवादीलाई इलाममा अस्तित्व रक्षा गर्नु चुनौती बनेको छ । तर पनि यो पार्टीका नेताहरू अहिले पनि एमालेलाई रोक्ने रणनीतिमा देखिन्छन् । आफ्नो उम्मेदवारले पाउने मत आफ्नो पार्टी र एमालेबाट भएकाले त्यसको प्रत्यक्ष असर एमालेलाई पर्ने उपमहासचिव जगन्नाथ खतिवडा बताउँछन् । उनले भने, ‘हाम्रो भोट बाँडिँदा एमालेका भोट घट्छन् । त्यो भनेको एमालेले हार्नु हो ।’

अन्य साना दलहरू पनि उपनिर्वाचनमा सहभागी भएका छन् । तर, सबैले अस्तित्व रक्षाका लागि र आफ्नो पार्टीको मत कति छ भनेर थाहा पाउने अवसर बन्नेछ । राप्रपा, जनमत, नेमकिपा, राप्रपा नेपाल, मंगाेल अर्गनाइजेसनलगायतका दलहरूका उम्मेदवार पनि मैदानमा छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत २६, २०८० २१:०८