सिंहदरबारलाई टक्कर र 'अराजक' टिप्पणीले वर्षभर चर्चित बालेन

A+ A A-

स्थानीय चुनावदेखि नै चर्चामा रहँदै आएका काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन उर्फ बालेन्द्र शाह साल २०८० मा पनि समाचारका हेडलाइनमा छाइरहे । मिडियाको प्रश्नबाट पन्छिँदै आएका उनी आफ्ना कुरा अक्सर फेसबुक स्टाटस र ट्विटमार्फत राख्छन् । तर, अझै घृणा र निराशाकै प्रतिनिधित्व झल्किने गरी पोस्टहरू शेयर गरेको भनेर आलोचित पनि छन् ।

२०७९ साललाई उनले यस्तै विवादास्पद फेसबुक स्टाटसका साथ बिदाइ गरेका थिए । २५ चैतमा उनले लेखेका थिए, ‘आजबाट सिंहदरबारको फोहोर उठ्दैन । साँच्चिकै देश सफा गर्नुपरे त्यहाँका नेताहरूलाई सिसडोलमा डम्प गर्नुपर्ने हुन्छ ।’

त्यसको पाँच दिनपछि ३० चैतमा उनको अर्को स्टाटस आयो, ‘कि काठमाडौंको हितमा काम गर्नुहोस्, कि सिंहदरबार अरू पालिकामा सार्नुहोस् । हामी काठमाडौंवासीलाई कुनै आपत्ति छैन, चाहे सिंहदरबार सार्नुहोस् कि राजधानी सार्नुहोस् । हामीलाई हाम्रो सम्पदा, संस्कृति, कला, सभ्यता चाहिन्छ । राजनीति होइन ।’

२०८० वैशाख लागेपछि पनि उनी स्टाटसकै कारण आलोचित बने । फोहोर व्यवस्थापन र शहर सिँगार्ने अभियानमा सिंहदरबारबाट साथ नपाएको महसुस गरेका उनले २० वैशाखमा लेखे, ‘नयाँ/पुराना सबै नेताहरू चोर हुन्, कसैलाई देशको माया छैन ।’

रवि लामिछाने नेतृत्वको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)सहितका नवनिर्वाचित सांसदलाई लक्षित गरी उनले गत वर्ष ९ पुसमा ‘नयाँ गफाडीहरू’ भनेका थिए ।

१६ भदौ राति उनले अर्को एक विवादित स्टाटस पोस्ट गरे, जसमा उनले सिंहदरबार जलाउने धम्की दिएका थिए । अस्पतालबाट महानगरपालिकाको गाडीमा घर फर्किंदा आफ्नी सुत्केरी श्रीमती सविनालाई प्रहरीले रोकेर सोधपुछ गरेकोमा उनी आक्रोशित बनेका थिए । राति ९ः३० मा उनले फेसबुकमा लेखे, ‘आजको लागि केही भएन, भोलिबाट हाम्रो महानगरपालिकाको कुनै पनि गाडी सरकारबाट रोकियो भने सिंहदरबारमा आगो लगाइदिन्छु । याद राख चोर सरकार ।’

कांग्रेससहितको गठबन्धन सरकारमा सामेल जनमत पार्टीका अध्यक्ष सीके राउतका अनुसार, नेतालाई चोर भनेको र सिंहदरबार जलाउने धम्कीको विषयमा प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र तत्कालीन गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले बालेनलाई पक्राउ गर्नेसम्मको तयारी गरेका थिए । तर, कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले अहिले यस्तो कदम नचाल्न भनेर रोकेको राउतले एक टीभी अन्तर्वार्तामा महिना दिनअघि खुलासा गरेका हुन् ।

बालेन चर्चामा रहनुका कारणहरूमा विवादास्पद स्टाटससँगै उनले गरेका कतिपय निर्णय पनि छन् । यसै वर्ष उनलाई केही सहयोगीले छोडिदिए भने कतिलाई उनैले निकालिदिए ।

हिसान मेला र हिन्दी फिल्ममा प्रतिबन्ध

३२ जेठमा भृकुटीमण्डपमा उच्च माध्यमिक विद्यालय संघ नेपाल (हिसान)को शैक्षिक मेला बालेनले रोकिदिए । एसईईको नतिजा नआउँदै भर्ना सञ्चालन गर्ने अभियान चलाएको आशंकामा बालेनले यसो गरेका थिए । तर, उनले महानगरसँग समन्वय नगरी हिसानले मेला सञ्चालन गरेको बताएका थिए ।

खासमा हिसानले शिक्षा मन्त्रालयबाटै अनुमति लिएर मेला चलाएको थियो । ६ असारमा उच्च अदालतले हिसान शैक्षिक मेला नरोक्न अन्तरिम आदेश दियो । पहिलाका धेरै निर्णयजस्तै यसपल्ट फेरि बालेन अदालतका कारण पछि हट्न बाध्य भए ।

महानगरमा यो विवाद सेलाइसकेकै थिएन, भारतीय सिनेमा ‘आदिपुरुष’ रिलिज भयो । साउथ इन्डियन सुपरस्टार प्रभास अभिनित फिल्मले रामायणकी ‘सीता’लाई भारतकी चेली भनेको भन्दै बालेनले ३ असारमा महानगरपालिकाभित्र हिन्दी फिल्म नै चल्न नदिने विवादास्पद निर्णय गरे । उनको यो निर्णयबाट काठमाडौं महानगरभित्र पर्ने १७ फिल्म हल सञ्चालक अदालतको ढोका ढकढक्याउन पुगे ।

यसरी अदालत पुग्नेमध्ये एक थिए, नेपालको सबैभन्दा ठूलो मल्टिप्लेक्स चेन क्यूएफएक्सका सञ्चालक भाष्कर ढुंगाना, जो मेयर बालेनकी शिक्षा सल्लाहकार रेशु अर्यालका श्रीमान् पनि हुन् ।

शिक्षा मन्त्रालयले अनुमति दिइसकेको हिसान मेलासँगै काठमाडौंमा हिन्दी सिनेमालाई रोक्ने बालेनको निर्णयप्रति असहमति जनाउँदै अर्यालले ६ असारमा राजीनामा दिइन् । निजी शैक्षिक संस्थाप्रति उदार मानिने उनले १० महिना बालेनलाई महत्त्वपूर्ण शैक्षिक योजनाहरू लागू गर्न साथ दिएकी थिइन् । केही विद्यालयमा सीपसहितको सिकाइ, बुक फ्री फ्राइडेजस्ता अनुकरणीय योजना काठमाडौं महानगरपालिकाले लागू गरेको छ । अर्यालकै भनाइमा, सरोकारवाला पक्षसँग छलफल नगरी अलोकतान्त्रिक ढंगले काम गर्ने बालेनको शैली उनले पद छोड्नुको मुख्य कारण थियो ।

महानगरभित्र हिन्दी फिल्मलाई प्रतिबन्ध लगाउने बालेनको निर्णय ७ असोजमा उच्च अदालत पाटनले उल्ट्याइदियो । भारतीय चलचित्रलगायत सेन्सर बोर्डले स्वीकृत गरेका चलचित्रको प्रदर्शन नरोक्न अदालतले अल्पकालीन अन्तरिम आदेश जारी गरेपछि बालेन थप क्रुद्ध भए र अदालतको आदेश नमान्ने स्टाटस लेख्न भ्याए । यति मात्र होइन, उनले अदालत र सरकार भारतको गुलाम भएको आरोपसमेत लगाए ।

उनले लेखेका थिए, ‘जहाँ सवाल देशको सार्वभौमिकता र स्वाधीनताको आउँछ, म कुनै कानुन र अदालतलाई मान्नेवाला छैन । फिल्म लेखकले नेपाल भारतको अधिनमा थियो भनी सकेपछि उनीहरूको नियत थाहा हुन्छ । यो कुरालाई नेपाल सरकारले स्टन्ट भन्नु र अदालतले फिल्म चल्न दिनु भनेको नेपाल भारतको अधीनमा थियो, अदालत र सरकार भारतको गुलाम भएको बुझिन्छ । यसका लागि जुनसुकै सजाय भोग्न तयार छु तर फिल्म चल्दैन र चल्न दिइने छैन ।’

यद्यपि, बालेनको यो अडान काम लागेन । अदालतको आदेशपछि काठमाडौंका हलहरूमा निर्वाध हिन्दी फिल्महरू चले ।

फुटपाथ व्यापारीमाथि अत्याचार

फुटपाथ व्यवसायीमाथि महानगरको अत्याचार यो वर्ष पनि कायम रह्यो । सडकछेउछाउ ससाना पसल थापेर बसेका व्यापारीलाई निर्घात कुटपिट गरेको, सामान खोसेर लगेको, गरिखाने भाँडै खोसिदिएको देखि महानगर प्रहरीले लुटपाटसम्म गरेको गुनासा आएका थिए ।

यद्यपि, यसपल्ट महानगरको नेतृत्वका रूपमा यसमा मेयर बालेनले आलोचना मात्र होइन, आन्दोलनकै सामना गर्नुपर्‍यो । अभियन्ता ईः ले ९ असोजदेखि मेयर बालेनको कार्यालयअगाडि उभिएर विरोध प्रदर्शन गर्न थाले । फुटपाथ व्यवसायीमाथिको अत्याचार बन्द गर्नुपर्ने, उनीहरूका आधारभूत हक, अधिकार सुनिश्चत गर्नुपर्नेलगायत माग ईःले राखेका थिए । १ सय ९९ घण्टा उभिएपछि महानगर उनीसँग सम्झौता गर्न बाध्य भयो ।

बैठक बहिष्कार

बालेनले १८ असोजमा बूढानीलकण्ठमा भएको भ्याली मेयर्स फोरमको बैठक बहिष्कार गरे । यसको कारण थियो, काठमाडौं उपत्यकाको फोहोर व्यवस्थापनको जिम्मा नेपवेस्टलाई दिएको विषयमा फोरममा पुनः छलफल हुनु । किनकि, नेपवेस्टलाई काम नदिने भनेर पहिल्यै छलफल तथा निर्णय भइसकेको थियो । यो विषयमा फेरि छलफल गराउन लागेको भन्दै उनी फोरमको बैठक छोडेर हिँडेका थिए । बैठकबाट निस्केर हिँड्नुअघि फोरमका अध्यक्षसमेत रहेका ललितपुर महानगरका मेयर चिरिबाबु महर्जनसँग उनको नोकझोंक नै परेको थियो ।

सडकका पार्किङ हटाए

यसै वर्ष माघमा उनले न्युरोड क्षेत्रका कालोपत्रे सडक किनारमा पार्किङ निषेधको निर्णय लागू गराए । वडाध्यक्षसहित सो वडाका जनप्रतिनिधिका असहमतिका बीच उनले निर्णय कार्यान्वयन गराए । यो विषयमा वडा नम्बर २२ का अध्यक्ष चिनीकाजी महर्जनले १ फागुनमा बसेको २८औँ कार्यपालिका बैठकमा मेयर बालेनसामु चर्को असन्तुष्टि प्रकट गरेका थिए ।

कर्मचारी निकाले

पुस दोस्रो साता मेयर बालेनले आफ्नो सचिवालयका तीन कर्मचारीलाई निलम्बन गरे । नगर कार्यपालिकाको निर्णय आफूखुसी परिवर्तन गराएको पाइएपछि सचिवालय प्रमुख नुरनिधि न्यौपाने, स्वास्थ्य विभाग प्रमुख रामप्रसाद पौडेल र वरिष्ठ शाखा अधिकृत भगवती बिडारीलाई उनले निलम्बन गरेका थिए ।

महानगरको स्वास्थ्य प्रवर्द्धन केन्द्रमा एक वर्षअघि नियुक्त गरिएका पाँच कर्मचारी थिए । उनीहरूलाई निरन्तरता दिए पनि थप कर्मचारी नराख्ने निर्णय महानगरको कार्यपालिका बैठकले गरेको थियो । तर, जब एउटा फाइल बालेनको हात पर्‍यो, तब उनले आफूलाई झुक्याएर कार्यपालिकाको निर्णयमै केही कर्मचारीले किर्ते गरेको थाहा पाए ।

पाँच जनालाई निरन्तरता दिने निर्णय गरेकोमा एक जना कर्मचारी थप गरेको पाइयो । थपिएको नयाँ कर्मचारी थिइन्, महानगरकै वरिष्ठ शाखा अधिकृत भगवती बिडारीकी छोरी । र, यसमा प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत वसन्त अधिकारीको पनि संलग्नता देखियो ।

यो घटनामा अधिकारीसँग बालेन यति रिसाए कि पुस अन्तिम साता उनले अधिकारीको कार्यकक्षमा ताला नै लगाइदिए । कार्यकारीले चढ्ने सरकारी गाडी घरैबाट खोसेर ल्याउन लगाए । अधिकारी महानगर कार्यालयमा छिर्लान् भनेर सचिवालयलाई बालेनले निगरानी गर्न भने । कतिसम्म भने उनले गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठलाई फोन गरेर अधिकारीलाई पक्राउ गर्न अनुरोधसमेत गरेका थिए ।

बालेनकै निर्देशनमा लामो समय बिदा बसेका अधिकारी पछि मन्त्रालयबाट सरुवा मिलाएर अन्तै गए । महानगरमा डेढ महिनादेखि प्रदीप परियार प्रमुख कार्यकारी अधिकृतका रूपमा कार्यरत छन् ।

माघ दोस्रो साता मेयर बालेनले फेरि शिक्षा विभाग प्रमुख सीताराम कोइरालालाई कारबाही गरे । मध्यबानेश्वरस्थित रत्नराज्य माविको कक्षा ११ र १२ मा विज्ञान संकाय अध्यापनको अनुमति दिँदा शिक्षा समितिबाट हुनुपर्ने निर्णय कोइराला आफैँले गरेपछि मेयरले स्पष्टीकरण सोधेर कोइरालालाई निलम्बन गरेका थिए । विद्यालय रहेको वडा नम्बर १० वडाध्यक्ष रामकुमार केसीले मेयर बालेनले मनलाग्दी कर्मचारी निलम्बन गरेको भन्दै कार्यपालिका बैठकमा आपत्ति जनाएका थिए ।

३० वैशाख २०७९ मा भएको स्थानीय चुनावमा पारम्परिक शक्ति कांग्रेस र एमालेका उम्मेदवारलाई पराजित गर्दै ३२ वर्षे इन्जिनियर बालेन ६१ हजार ७ सय ६७ मतका साथ निर्वाचित भएका थिए ।

गत माघमा शिलापत्रले गरेको अनलाइन सर्वेक्षणमा बालेन २०७९ को चुनावबाट उदाएको नेतामध्ये सबैभन्दा भरपर्दो पाइएका थिए । रास्वपा सभापति रवि लामिछाने, जनमत पार्टीका अध्यक्ष सीके राउत, धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ, धनगढी उपमहानगरपालिकाका मेयर गोपी हमाल र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका पूर्वअध्यक्ष रेशम चौधरीमध्ये बालेनले सबैभन्दा धेरै ४४ दशमलव २ प्रतिशत मत पाएका थिए । बालेन अघिल्लो वर्ष शिलापत्रको वर्षव्यक्ति सूचीमा पनि परेका थिए ।

२०८० सालमा उनका गतिविधि, तिनले सञ्चारमाध्यममा ओगटेको स्पेसलगायतलाई विश्लेषण गर्दै शिलापत्रले यस वर्षको समाचार निर्माता सूचीमा उनलाई समावेश गरेको हो । रोचक के भने, समाचार निर्माताको सूचीमा त्यसरी नै सबैभन्दा बढी भोट उनलाई परेको छ, जसरी गत माघमा शिलापत्रको अनलाइन सर्वेक्षणमा परेको थियो । २५ मध्ये १५ समाचार निर्माता छान्न ७ हजार ७ सय ५२ भोट परेकोमा बालेनलाई मात्र ५६ प्रतिशत भोट आएको छ । यसरी उनलाई भोट दिने महानगरका उनका ब्यालेट मतदाता मात्र नभई विदेशी श्रम बजार पुगेका नेपालीदेखि दूरदराजका बासिन्दासमेत छन् । यो मतले आगामी दिनमा मेयर बालेनलाई गरिबमाथि डण्डा चलाउँदा होस् वा भूगोलपक्षपाती अडान लिँदा आपसी समन्वयात्मक लाभ, विपन्न नागरिकका आधारभूत हक र भावनालाई पनि ख्याल गर्न सन्देश दिएकाे छ ।

के हो वर्षव्यक्ति र समाचार निर्माता ?

बितेको वर्ष भएका घटना, परिघटना अनि कारक पात्रहरूको समीक्षाले आउने वर्ष सुझबुझपूर्ण निर्णय गर्न देशलाई सघाउ पुर्‍याओस् भन्ने ध्येयका साथ २०७७ सालयता शिलापत्रले वर्षको अन्तिममा 'वर्षव्यक्ति' घोषणा गर्दै आएको छ ।

गत वर्ष गतवर्ष वरिष्ठ नेत्ररोग विशेषज्ञ डा. सन्दुक रुइत 'शिलापत्र वर्षव्यक्ति' घोषित भएका थिए ।

यसपल्ट १५ चैतदेखि १० दिनको समय राखेर विभिन्न विधामा भर्चुअल्ली मत हाल्न पाउने गरी फारम राखिएको थियो । २५ चैत राति १२ बजेदेखि भोटिङ बन्द गरियो ।

पाठकले वर्षपुस्तकका साथै एक/एक वर्षव्यक्ति, वर्षकलाकार, वर्षखेलाडी, वर्षकार्टुनिस्ट, वर्षसिनेमा र वर्षनाटकका साथै १५ समाचार निर्मातालाई मत दिन पाउने व्यवस्था मिलाइएको थियो । पाठक मतकै आधारमा वर्षनाटकसँगै वर्षखेलाडी क्रिकेटर दीपेन्द्रसिंह ऐरी, वर्षकार्टुनिस्ट रवि मिश्र, वर्षकलाकार दयाहाङ राई, वर्षसिनेमा 'जारी' र वर्षनाटक 'दमिनी भीर' घोषणा गरिसकिएको छ । वर्षव्यक्ति २०८० आज (शुक्रबार) घोषणा गरिँदैछ । वर्षव्यक्तिको सूचीमा वैज्ञानिक महावीर पुन, उद्यमी विनोद कुँवर, फुटबलर सावित्रा भण्डारी (साम्बा) तथा संयुक्त रूपमा एसएसपीद्वय दानबहादुर कार्की र मनोजकुमार केसीलाई राखिएको छ ।

वर्षव्यक्तिमा नचुनिएका बाँकी तीन जना यस वर्षको प्रमुख समाचार निर्माता हुनेछन् । शिलापत्र वर्षव्यक्ति, समाचार निर्माता र अन्य विधाको मनोनयन, छनौट र नतिजाको विस्तृत विवरण केही दिनमा सार्वजनिक गरिने छ ।

शिलापत्र वर्षान्त अभियान के हो ? वर्षव्यक्ति वा यसअन्तर्गत विभिन्न विधाका सूची कसरी तयार गरिन्छ, केलाई आधार मानिन्छलगायत जिज्ञासा भए यहाँ क्लिक गरेर पढ्न सक्नुहुन्छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत ३०, २०८० १४:५५