खगराजले जितेको एमालेभित्रको लडाइँ, सदस्य पनि नजित्नेमा कसरी पुगे पृथ्वीसुब्बा ?

खगराजले जितेको एमालेभित्रको लडाइँ, सदस्य पनि नजित्नेमा कसरी पुगे पृथ्वीसुब्बा ?

A+ A A-

पार्टीका दुई आन्तरिक निर्वाचनमा व्यहोरेको पराजयलाई मत्थर पार्ने गरी नेकपा (एमाले) स्थायी कमिटी सदस्य खगराज अधिकारीले हालैको एउटा निर्वाचन जितेका छन् । एमालेको गत १० देखि १४ चैतसम्म भएको कास्की जिल्ला अधिवेशनमा १ सय ८ सदस्यीय कमिटीमा खगराज टिमकै पदाधिकारी र सदस्य निर्वाचित भएका छन् ।

गण्डकीमा उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ र स्थायी कमिटी सदस्य अधिकारीको छुट्टाछुट्टै समूह छ । प्रदेशमा महत्त्व राख्ने कास्की जिल्ला अधिवेशनमा सदस्य पनि अर्को समूहबाट आउन नदिएर खगराजले आफू विगतका हारले शक्तिहीन नभएको सन्देश छोडेका छन् । गृहजिल्लामै पराजय व्यहोरेको भए खगराज राजनीतिक रूपमा कमजोर हुने थिए । त्यसैले ‘जुँगाको लडाइँ’ जितेर खगराजले आफूलाई गृहजिल्ला कास्कीमा दरिलो साबित गरेका छन् ।

२०७८ सालको दशौँ कास्की जिल्ला अधिवेशनमा पृथ्वीसुब्बा पक्षका मनबहादुर गुरुङ निर्वाचित भएका थिए । त्यतिबेला सचिव र दुई उपसचिव खगराज समूहले जितेको थियो । २०८० साल असोजमा भएको गण्डकी प्रदेश अधिवेशनमा पदाधिकारीमा पृथ्वीसुब्बा समूहले क्लीन स्वीप गरेको थियो । हालैको कास्की अधिवेशनमा सदस्यसम्मै आफ्नै टिम जिताएर खगराजले आफूलाई दरिलो ठहर्‍याएका छन् ।

खगराजले यत्तिको शक्ति कसरी आर्जन गरे र पृथ्वीसुब्बा सदस्य पनि नजित्ने अवस्थामा कसरी पुगे ? हामी यो हार–जितका केही कारणको चर्चा गर्दै छौँ ।

पहिलो, प्रतिनिधि छनोटमै कमजोरी

पृथ्वीसुब्बा समूह कमजोर हुनुको पहिलो कारण प्रतिनिधि छनोटमा कसरत नपुग्नु हो । कुल ९ सय ३५ जना प्रतिनिधि आउँदा नै खगराज समूहले चुनाव जित्नेमा धेरै हदसम्म ढुक्क थियो ।

प्रतिनिधिबारे अध्ययन गर्न नेता अधिकारीले खटाएका दुई जना नेताले पहिलोपटक २ सय १० मतले जितिने रिपोर्ट दिएका थिए । पछि उनीहरूले थोरैमा पनि तीन अंक अर्थात् एक सयभन्दा माथिको मतान्तरले पदाधिकारी जितिने रिपोर्ट बुझाए । थोरैमा पनि १ सय ४ मतले जितिने हिसाब दोस्रो रिपोर्टमा थियो ।

पृथ्वीसुब्बा समूहले पनि १ सय १५ मतले चुनाव जित्ने हिसाब गरेको थियो । थोरैमा ६६ मतले जित्ने हिसाब यो समूहले निकालेको थियो । नेता अधिकारीको दबदबा रहेको मादी र रूपा गाउँपालिकाको मतलाई पोलिटब्युरो सदस्य जगत विश्वकर्माको क्षेत्र माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण गाउँपालिकाले कभर गर्ने र पोखरा महानगरपालिकाबाट आएका प्रतिनिधिको मतले जित्ने हिसाब पृथ्वीसुब्बा समूहको थियो ।

आफूतिर हिसाब गरेका प्रतिनिधिले अर्को समूहमा मत दिएपछि पृथ्वीसुब्बा समूह सदस्य पनि नजित्ने अवस्थामा पुग्यो । उदाहरणका लागि कास्कीका ७२ वडामध्ये एउटा वडाका पार्टी वडा कमिटी अध्यक्षलाई बाँस्तोलाले चुनाव जित्नेमा ढुक्क बनाए । अर्को स्थानीय तह निर्वाचनमा वडाध्यक्षको टिकट दिने आश्वासन पनि दिए । त्यसपछि ती वडा कमिटी अध्यक्षले आफ्नो वडाबाट आउने ८ जनामा जोडबल गरेर आफ्नो पक्षका भनेर ७ जना ल्याए । ती वडा कमिटी अध्यक्ष बाँस्तोलाकै प्यानलबाट जिल्ला सदस्य पनि लडे । उनी त पराजित भए नै उनले पृथ्वीसुब्बा समूहलाई सहयोग गर्ने भनेर ल्याएका प्रतिनिधिले खगराज समूहका पदाधिकारीलाई मत दिए । यस्तै अवस्था धेरै वडामा दोहोरिएपछि महानगरका वडाबाट पनि पृथ्वीसुब्बा समूहलाई सोचेजस्तो मत आएन ।

यो अधिवेशनमा खगराज पक्षको प्रतिनिधि ल्याउन नदिन पृथ्वीसुब्बा पक्ष गत असारदेखि नै सक्रिय थियो । गत असारमा १ सय ५५ जना सदस्य भएको सल्लाहकार परिषद् गठन भएको थियो । सल्लाहकार परिषद्ले जिल्ला अधिवेशनमा २५ जना प्रतिनिधि पाउँछ । तर, सल्लाहकार परिषद्मा खगराज पक्षको एकलौटी रहेको बुझेका पृथ्वीसुब्बा पक्षका जिल्ला अध्यक्ष मनबहादुर गुरुङले ९ महिनासम्म उनीहरूको शथप नै गराएनन् । अन्तिममा दुई पक्षले भागवण्डा गरेर २५ जना प्रतिनिधि ल्याए । पाँच जना पदाधिकारीको भागमा ५/५ जना पर्ने गरेर दुई पक्षको सहमतिमा २५ जना सल्लाहकार परिषद्बाट प्रतिनिधि आएका थिए । यसो हुँदा खगराज पक्षका १५ र पृथ्वीसुब्बा पक्षका १० जना आए ।

दोस्रो, उम्मेदवार छनोट

पृथ्वीसुब्बा समूहको अर्को कमजोरी उम्मेदवारको छनोट पनि भएको एमालेकै नेताहरूबीच सुनिन्छ । पृथ्वीसुब्बा समूहबाट हालका उपाध्यक्ष तेजनारायण अधिकारी र पोखराको मेयरको टिकट खोसिएका पुराना नेता दीपक पौडेल र पार्टीको जिल्ला कमिटीमा सदस्य पनि नबनेका अर्का नेता माधव बाँस्तोला आकांक्षी थिए । मनोनयन दर्ताको अघिल्लो दिनसम्म यी तीनमध्ये कसले टिकट पाउँछ यकिन थिएन । तर, अन्तिममा पृथ्वीसुब्बाले तीन जनामध्ये कमजोर देखिएका माधवलाई टिकट थमाए । माधव युवा संघको केन्द्रीय उपाध्यक्ष र मदन भण्डारी फाउण्डेसनको कास्की अध्यक्ष भएर काम गरेका नेता हुन् । जिल्ला कमिटीमा एक कार्यकाल सदस्य पनि नभएका र धेरै प्रतिनिधिमाझ अपरिचित माधवलाई टिकट थमाउनु पृथ्वीसुब्बाको पहिलो कमजोरी थियो ।

पृथ्वीसुब्बा समूहमा अध्यक्ष कमजोर उठाइए पनि अन्य पदाधिकारी प्रतिनिधिमाझ परिचित नै थिए । उपाध्यक्ष शिव आचार्य, सचिव सुरेन्द्र गुरूङ, उपसचिव राधिका शाही योगी पार्टीमा परिचित अनुहार हुन् । अर्की उपसचिव उम्मेदवार गीता विक चर्चामै नआएको नाम थियो । एमाले प्रदेश कमिटी उपसचिव दामबहादुर विककी बहिनी गीता पनि पदाधिकारीको उम्मेदवारमा अटाइन् ।

पृथ्वीसुब्बा समूहका एक नेता सदस्य पनि नजित्नुको कारण अध्यक्षका उम्मेदवार कमजोर हुनु र पदाधिकारीमा भूगोल मिलाउन नसक्नु भएको बताउँछन् । ‘अध्यक्षको टिकट जसलाई दिइयो त्यसमा धेरै जना सकारात्मक हुनुहुन्थेन । अर्को कुरा तीन वटै निर्वाचन क्षेत्रलाई पदाधिकारीमा समेट्न सकिएन,’ ती नेताले शिलापत्रसँग भने ।

कास्कीमा तीन वटा निर्वाचन क्षेत्र छन् । पृथ्वीसुब्बा समूहबाट अध्यक्षमा उठेका माधव बाँस्तोला, सचिवमा उठेका सुरेन्द्र गुरूङ र उपसचिव उठेकी गीता विक कास्की निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ३ का हुन् । उपाध्यक्ष उठेका शिव आचार्य र उपसचिव उठेकी राधिका शाही योगी क्षेत्र नम्बर २ का हुन् । पृथ्वीसुब्बाले क्षेत्र नम्बर १ का कसैलाई पनि पदाधिकारीमा समेटेनन् ।

पृथ्वीसुब्बा समूहबाट उपसचिव खुल्लामा क्षेत्र नम्बर १ भूगोल भएका पोखरा–३० का पूर्ववडाध्यक्ष श्रीराम पोखरेलको नाममा छलफल भएको थियो । उपसचिव खुलामा खगराज समूहले दलित समुदायबाट उम्मेदवार ल्याउने बुझेपछि पृथ्वीसुब्बा समूहका ‘खम्बा’ मानिने पूर्व खेलकुदमन्त्री एवं एमाले पोलिटब्युरो सदस्य जगत विश्वकर्माले दलित नै ल्याउनुपर्ने अडान राखे । यसो हुँदा उनकै रोजाइँमा गीता विश्वकर्मा उम्मेदवार बनिन् र उपसचिवमा चर्चा भएका श्रीराम अटेनन् ।

पृथ्वीसुब्बाले चरम गुटीय राजनीति गर्ने व्यक्तिलाई रोजेपछि यो समूहभित्रै असन्तुष्टि चुलिएको थियो । पोलिटब्युरो सदस्य जगत विश्वकर्मा माधवबाहेक अरू दुई जनामा एक जनालाई बनाउँदा राम्रो हुने पक्षमा थिए । आफूले रोजेका दुई जना सचिव र उपसचिव बनेपछि जगतले पनि थप अड्डी कस्न सकेनन् ।

अधिवेशनको उद्घाटन सत्रपछि पृथ्वीसुब्बाले लेकसाइडको ‘स्ट्रीट नम्बर ८’को एउटा होटलमा आकांक्षीसँग छलफल गरेका थिए । आकांक्षीसँग छलफल गरेपछि पृथ्वीसुब्बा, पोलिटब्युरो सदस्य जगत विश्वकर्मा, केन्द्रीय सदस्य भीम कार्कीलगायत छुट्टै बसेका थिए । त्यहाँ उपाध्यक्ष रहेका तेजनारायणलाई अध्यक्ष, अध्यक्षका आकांक्षी माधवलाई सचिव बनाएर लैजाँदा उचित हुने सुझाव सहभागीले पृथ्वीसुब्बालाई दिएका थिए । पछि एकल अधिकार पृथ्वीसुब्बालाई दिँदा उनले माधवलाई रोजे ।

पृथ्वीसुब्बाले सिनियर नेतालाई छोडेर एकपटक पनि जिल्ला कमिटीमा नबसेका माधवलाई किन रोजे भन्ने पृथ्वीसुब्बा पक्षका नेता नै अनभिज्ञ छन् । युवा भनेर वा आफ्नो पक्षमा खुलेरै गुटबन्दी गरेकाले पृथ्वीसुब्बाले टिकट थमाए भन्ने दुई प्रश्न उठेको छ । पृथ्वीसुब्बा पक्षकाअनुसार अध्यक्षका दाबेदार तेजनारायणलाई प्रदेश कमिटीमा मनोनित गरेर कार्यालय सचिव बनाउने तयारी छ ।

खगराज समूहले नेता दीपक पौडेललाई बलियो प्रतिस्पर्धी मानेको थियो । महानगर कमिटीको अध्यक्ष भएको, मेयरको टिकट खोसिएको नेता भएकाले सहानुभूतिको मत जान्छ कि भन्ने डर खगराज समूहलाई थियो । दोस्रोमा बलियो प्रतिस्पर्धी मानिएका उपाध्यक्ष तेजनारायण पनि उम्मेदवार नबनेपछि र पार्टी पद्धति भंग गरेर उम्मेदवार ल्याइएपछि खगराज समूह चुनाव जित्नमा ढुक्क थियो ।

खगराज समूहले तीनवटै निर्वाचन क्षेत्रको प्रतिनिधित्व गराएकाले बैनबहादुरको प्यानल थप बलियो बनेको थियो । अध्यक्ष बैनबहादुर र सचिव दर्शन लामा क्षेत्र नम्बर १, उपाध्यक्ष भेषराज बराल क्षेत्र नम्बर २, उपसचिव सन्तु सुवेदी र लालबहादुर परियार क्षेत्र नम्बर ३ का हुन् । खगराज समूहका पदाधिकारीका आकांक्षी प्रतिनिधिसँग पहिल्यैदेखि परिचित थिए ।

अध्यक्षमा उठेका बैनबहादुर अधिकारी र सचिवमा उठेका दर्शन लामा यसअघि क्रमशः सचिव र उपसचिव भएकाले धेरै प्रतिनिधिले चिनेको अनुहार थियो । अधिकारी जिल्ला समन्वय समिति कास्कीको प्रमुख र लामा पोखरा–१३ को वडाध्यक्ष भएर काम गरेका व्यक्ति हुन् । त्यसमाथि १५ दिन पहिल्यै उम्मेदवार भएकाले आकांक्षीले खुलेरै मत माग्न पाए । महिला उपसचिवमा सन्तु सुवेदी र शारदा पराजुलीमा कसलाई उठाउने भन्नेबाहेक अरू चार पदाधिकारीको नाम अधिवेशनको दुई हप्ताअघि नै टुंगिएको थियो ।

नेता अधिकारी पोखरा–१ कि पूर्ववडाध्यक्ष शारदा पराजुलीलाई उपसचिव लडाउन चाहन्थे । पार्टी महासचिव शंकर पोखरेलसँग पारिवारिक साइनो भएकाले र कास्कीका एक जना प्रतिनिधिसभा सदस्यले निकै जोडबल गरेपछि सन्तु अन्तिममा टिममा अटाएकी थिइन् । महासचिव पोखरेल र कास्कीकी नेतृ सुवेदीका छोरीले दुई वर्षअघि मितिनी साइनो लगाएका थिए ।

तेस्रो, नेताकै सक्रियता

खगराज समूहले यो निर्वाचन जित्नुको अर्को कारण असन्तुष्ट प्रतिनिधिलाई फकाउनु पनि हो । आफूसँग असन्तुष्ट, दुवैतिर नलागेका प्रतिनिधिलाई नेता अधिकारी आफैँले भेटेर सहयोग गर्न आग्रह गरेका थिए । अधिकारीले भेटेपछि ती प्रतिनिधिसँग अर्को समूहका नेतालाई भेट्न नदिनेसम्मको वातावरण बनाइएको थियो ।

खगराज समूहले पालिकाअनुसार प्रतिनिधिलाई खान–बस्न छुट्टाछुट्टै होटलको व्यवस्था गरेको थियो । प्रतिनिधि व्यवस्थापन गर्न पालिकाअनुसार खगराज समूहले त्यही पालिकाका नेतालाई जिम्मा दिएको थियो । यो मामलामा पृथ्वीसुब्बा समूह कमजोर रह्यो ।

एमाले संसदीय दलको नेतासमेत रहेका अधिकारी पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमले गर्दा मुख्यमन्त्री बन्ने अवस्थामा छन् । उनले यो कुरा प्रतिनिधिलाई सुनाएर ‘शक्ति आर्जन गरेको’ अर्को समूहको टिप्पणी छ । ‘उहाँले आफैँ प्रतिनिधिलाई भेट्नुभयो । उद्घाटन सत्रमा म छिट्टै मुख्यमन्त्री बन्दै छु भन्ने आशयसहित प्रतिनिधिको अगाडि मन्तव्य दिएको हाम्रो कानमा परेकै छ,’ पृथ्वीसुब्बा समूहका एक नेता भन्छन्, ‘प्रतिनिधिलाई पनि ओखो मुख्यमन्त्री पो बन्दै छन् भनेपछि मनोवैज्ञानिक असर पर्‍यो । शक्तिमा जाँदै छ भनेपछि मान्छे त लोभी–पापी हुन्छन नि !’

पदको लोभ देखाउने मामलामा पृथ्वीसुब्बा पक्षका अध्यक्षका उम्मेदवार माधव बाँस्तोला पनि कम थिएनन् । उनले ‘म अध्यक्ष जित्छु, प्रदेश कमिटीमा पनि हाम्रै नेता हुनुहुन्छ’ भन्दै वडा तहका धेरै नेतालाई अर्कोपटक वडाध्यक्षको टिकट दिने आश्वासन दिएको चर्चा एमालेभित्र छ ।

एउटै वडामा ६ जनासम्मलाई वडाध्यक्षको टिकट बाँडेको विषयले बाँस्तोला आफैँलाई ‘ब्याक फायर’ भएको खगराज समूहको दाबी छ । धेरैलाई टिकट बाँडेको र कमिटी बाहिरको व्यक्तिलाई अध्यक्ष उठाएपछि अन्ततः वडाबाट आएका धेरै प्रतिनिधिले अध्यक्षमा खगराज समूहलाई मत दिए । ‘उहाँले पद बाँड्दै हिँड्नुभयो । हामीले हाम्रो नेता केपी ओली हो, अर्को समूह केपी ओलीभन्दा विपरीत ध्रुवको हो भनेर वैचारिक हिसाबले सम्झायौं,’ खगराज समूहका एक नेताले भने ।

पृथ्वीसुब्बा आगामी महाधिवेशनमा पार्टीको महासचिव उठ्ने तयारीमा छन् । कास्कीमा चरम गुटबन्दी गर्ने नेतालाई अध्यक्षको टिकट थमाउँदा र सदस्य पनि नजित्दा उनको राजनीतिक करिअरमा केही हदसम्म धक्का लाग्ने देखिन्छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत १६, २०८० २०:१३