उपनिर्वाचनमा एमाले, माओवादी र एसका आ–आफ्नै उम्मेदवार, सत्ता बार्गेनिङ टुल्स कि छाेटाे यात्राकाे संकेत ?

उपनिर्वाचनमा एमाले, माओवादी र एसका आ–आफ्नै उम्मेदवार, सत्ता बार्गेनिङ टुल्स कि छाेटाे यात्राकाे संकेत ?

A+ A A-

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीबीच नयाँ गठबन्धन र प्रदेश सरकारकाे भागवण्डाबारे बालुवाटारमा निरन्तर छलफल चले पनि आसन्न उपनिर्वाचनमा सत्तारुढ दलहरूले आ–आफ्ना उम्मेदवार अघि सारेका छन् । त्यसले सत्ता गठबन्धनकाे साझा उम्मेदवार नहुने स्थितिकाे संकेत गरेकाे छ ।

त्यसाे त एमाले-माओवादी नेतृत्वमा बनेको नयाँ समीकरणलाई पुनः वामपन्थी गठबन्धनको रूपमा अर्थ्याउन थालिएको थियो । तर, माओवादी र एमालेले उपनिर्वाचनमा स्वच्छ प्रतिस्पर्धा गर्ने भन्दै उम्मेदवार उठाउने तयारीले यी दलहरू अपेक्षित निकट भइनसकेकाे देखाएकाे छ ।

अरु दलले उपनिर्वाचनमा उम्मेदवारबारे छलफल जारी राखेका बेला एमालेले सबैभन्दा पहिले इलाम क्षेत्र २ मा र बझाङ प्रदेशसभा ‘क’ का लागि उम्मेदवारको नाम टुंग्याएको छ । इलाममा सुहाङ नेम्वाङ र बझाङमा दमन भण्डारी एमालेका उम्मेदवार बनेका छन् ।

११ चैत आइतबार एमाले अध्यक्ष ओलीले इलामका लागि उम्मेदवार बनाएका नेम्वाङलाई आफैँसँग लिएर प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटार पुगेर उपनिर्वाचनमा प्रचण्डकाे सहयाेग मागे । बालुवाटारमा भएको भेटघाटमा ओलीले वामपन्थी मिलेर जाऊँ भन्ने प्रस्ताव राखेको र उक्त प्रस्तावप्रति प्रचण्ड पनि सकारात्मक रहेको बताइएको थियो । तर, बुधबार माओवादीले पनि दुवै निर्वाचन क्षेत्रमा उम्मेदवार उठाउने निर्णय गरेको छ । जसका कारण उपचुनावमा सत्ता गठबन्धनभित्रका वामपन्थी दलहरू मिलेर जाने सम्भावना टर्दै गएकाे छ । गठबन्धनमा रहेकाे अर्काे दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले त सुरुदेखि नै मित्रवत् प्रतिस्पर्धामा जाने भन्दै अएकाे थियाे ।

माओवादीले दुवै ठाउँमा उम्मेदवार उठाउने निर्णय गरे पनि २४ चैतसम्म केही भन्न नसकिने एक पदाधिकारी बताउँछन् । उम्मेदवारी दर्ता २४ चैतमा हुनेछ । ती पदाधिकारीले भने, ‘आजकाे बैठकले दुवै ठाउँमा उम्मेदवार उठाउने निर्णय गरेको छ । तर, २४ गतेसम्मको समय छ, अहिले नै केही भन्न सकिँदैन । यो गठबन्धनमा विश्वासको वातावरण बनाउन र आमजनतामा वामपन्थी मिल्दै छन् भन्ने सन्देश दिनेगरी जान पनि सकिन्छ ।’

उपनिर्वाचनमा खाली रहेका दुवै क्षेत्रमा माओवादी निकै कमजाेर छ । अघिल्लाे चुनावमा ती क्षेत्रमा उसले कांग्रेसका उम्मेदवारलाइ सहयाेग गरेकाे थियाे । त्यसैले प्रदेशबाट नाम सिफारिस हुँदैमा वा पार्टीले चुनाव लड्न निर्णय गरे पनि अन्तिममा मिलेर जाने सम्भावना पनि जिवितै छ । मिलेर जाँदा मतदातामा राम्रो सन्देश जाने, समीकरण बलियो हुनेहुँदा विकल्प अहिले नै बन्द नभएको माओवादीका ती पदाधिकारी बताउँछन् ।

एमालेले पहिले नै उम्मेदवारको नाम टुंग्याइसकेकाले तत्काल ब्याक भएर जाने अवस्थाबारे नसोचेको र कसैसँग निर्वाचनमा मिलेर जानेबारे छलफल नभएको उपमहासचिव विष्णु रिमाल बताउँछन् । उनले भने, ‘सबै दलहरू स्वतन्त्र छन् । उपनिर्वाचनमा हामीले उम्मेदवारको टुंगो लगाएका छौँ । समीकरणमा भएका दलहरूलाई सहयोगका लागि भन्छौँ । सहयोग गर्नुभयो भने राम्रो भयो । स्वच्छ तरिकाले प्रतिस्पर्धा गर्दा पनि राम्रो हो ।’

माओवादी-एमाले मिलेर निर्वाचनमा सहभागी भएको भए समीकरणमा पनि राम्रो सन्देश जाने दुवै दलका नेताहरूले बताइरहेका छन् । आ–आफ्नो उम्मेदवारको प्रचारप्रसारमा नेता/कार्यकर्ताबीच मनमुटाव हुन सक्ने सम्भावना पनि त्यति नै रहन्छ ।

माओवादीले अहिले आफैँ उम्मेदवार उठाउने निर्णय गरे पनि उम्मेदवारको टुंगो लागेको छैन । अहिले पनि माओवादी मिलेर जान लचक नै रहेको अर्थमन्त्रीसमेत रहेका उपमहासचिव वर्षमान पुनले शिलापत्रलाई बताए । उनले भने, ‘एमालेले उम्मेदवार नै घोषणा गरिसकेको छ । रास्वपाले पनि उम्मेदवार उठाउने भएको छ । त्यसैले हामीले पनि उम्मेदवार उठाउने निर्णय गरेका छौँ । तर मिल्न सक्ने विकल्प बाँकी नै छ ।’

माओवादी अहिले पनि लचक हुँदा एमाले पनि आफ्नो उम्मेदवारलाई सत्ता समीकरणमा भएका दलहरूलाई सहयोग गर्न आह्वान गर्ने तयारीमा छ ।

वामपन्थी मिल्न नसकेको सन्देश

जसरी ओली–प्रचण्डबीच छलफल भइरहेको छ, उपनिर्वाचनले तिक्तता निम्त्याउने सम्भावना पनि उत्तिकै छ । दुवै क्षेत्रमा माओवादी मुख्य प्रतिस्पर्धामा नरहेकाले उसकाे मत पार्टीकाे जनमत जाँच्ने माध्यममात्र बन्ने एमालेकाे बुझाइ छ । त्यसैले अन्तिममा माओवादीले एमाले उम्मेदवारलाई सघाउने उसकाे विश्लेषण छ ।

एमाले-माओवादीकाे अहिलेकाे समीकरण कति टाढासम्म जान्छ भन्ने कुराकाे संकेत पनि उपनिर्वाचनले गर्ने एक थरीकाे विश्लेषण छ । त्यसैले माओवादी वा नेकपा एसले आ–आफ्ना उम्मेदवार उठाएर सत्ता बार्गेनिङ गर्न लागेकाे भनिरहेका छन् । वर्तमान सत्ता गठबन्धनमा एमाले त्यसै पनि लचक देखिन्छ । त्यस्ताेमा वामपन्थी पार्टीहरूबीच सम्बन्ध सुधारकाे सेतु पनि उपनिर्वाचन हुने वाम विश्लेषकहरू बताउँछन् । जसका कारण वाम पार्टीहरू एकठाउँ नउभिँदा गठबन्धन नै कति लामाे चल्छ भन्नेमा पनि सन्देश उत्पन्न हुने स्थिति छ ।

वामपन्थीहरू मिल्ने वातावरण बन्ने भएर नै कांग्रेससँग गठबन्धन तोडेर एमालेसहितको गठबन्धन बनाएको प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पार्टीका बैठकमा बताउँदै आएका छन् । यदि यस्तो नै हो भने किन उपनिर्वाचनमा वामपन्थीले समीकरण बनाउन सकेनन् भनेर प्रश्न उठ्नेछ ।

सत्ता समीकरणहुँदै वाम ध्रुवीकरण भन्दै आएका दुई कम्युनिस्ट पार्टीले मुखैमा आएको उपनिर्वाचनलाई वातावरण सहज गर्ने र मिलेर जाने अवसरका रूपमा प्रयोग गर्न नसकेको आरोप लाग्ने हुँदा मिलेर जाँदा राम्रो हुने माओवादीका एक स्थायी समिति सदस्य बताउँछन् । ती सदस्यले भने, ‘सत्ता समीकरण गरेका दुई कम्युनिस्टले उपनिर्वाचनमा मिलेर गएको भए राम्रो सन्देश जान्थ्यो । दुवै क्षेत्रमा जित पनि सहज हुन सक्थ्यो ।’

एमालेले पहिला नै उम्मेदवार घोषणा गरेकाले अब निर्वाचनका लागि गठबन्धन गर्ने कुनै सोच नभएको रिमाल बताउँछन् । उनले भने, ‘समीकरणमा भएका सबै दलहरू आ–आफ्नै तरिकाले निर्वाचन लड्ने हुन सक्छ । केन्द्र सरकारको समीकरण बनेको हो । निर्वाचनमा त सबै आफ्नो तरिकाले लड्छन् । समीकरण बन्दैन होला ।’

अरुले फाइदा लिन सक्ने

वाम दलहरू सत्ता समीकरणमा मिले पनि निर्वाचनमा नमिल्दा कांग्रेस र राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले फाइदा लिन सक्ने आकलन पनि गरिएको छ । कांग्रेस-माओवादी गठबन्धन हुँदा पनि २०७९ को निर्वाचनमा इलाम क्षेत्र २ मा कांग्रेस पराजित भएको थियो । त्यो बेला एमालेका सुवास नेम्वाङ राष्ट्रिय व्यक्तित्व थिए । सुवास नेम्वाङले कांग्रेसका डम्बर खड्कालाई ११४ मतकाे अन्तरले पराजित गरेका थिए । उनकाे निधनपछि रिक्त भएकाे साे क्षेत्रमा एमालेले अहिले उनैका छोरा सुहाङलाई टिकट दिएको छ । सुहाङ राजनीतिमा पहिलोपटक उत्रेका छन् । इलाम क्षेत्र २ मा अघिल्लाे चुनावमा रास्वपा उम्मेदवारकाे जमानत जफत भए पनि समानुपातिकतर्फ चार हजार हाराहारी मत प्राप्त गरेकाे थियाे । अहिले रास्वपा लाेकप्रिय उम्मेदवारकाे खाेजीमा छ, जुन कांग्रेस वा एमालेका लागि चुनाैती हुन सक्छ ।

एमाले कोशी प्रदेश अध्यक्ष घनश्याम खतिवडाले राजनीतिक दलहरू मिल्नु राम्रो भएकाे उल्लेख गर्दै यो उपनिर्वाचनमा मिलेर जान सकेको भए राम्रो नै हुने बताए । तर स्थानीय अवस्था सोचेजति सहज नरहेको उनी बताउँछन् । उनले भने, ‘मिल्न सकेको भए मतपरिणाम पनि सोचेजस्तो हुन सक्थ्यो । तर, मिलेर जान सहज अवस्था पनि छैन । मिल्न पनि मिहिनेत नै गर्नुपर्ने अवस्था छ ।’

याे गठबन्धनमा रहेका एमाले र माओवादी मात्र हाेइन, नेकपा एकीकृत समाजवादी पनि एक्लै चुनावी मैदानमा उत्रिने भएकाे छ । उसले पनि इलाम र बझाङ उम्मेदवार तय गरेकाे छ । यसले याे गठबन्धनमा रहेका तीन कम्युनिस्ट पार्टी मिल्न नसकेकाे सन्देश जाने देखिएकाे छ । अर्काेतिर पहिचान पक्षधरहरूले अलग्गै उम्मेदवार उठाउने तयारी गरिरहेकाले त्यसबाट पनि चुनावी परिणाम फरक आउन सक्ने अनुमान छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १४, २०८० १९:३७