नारायणकाजी र मातृकाकाे लडाइँले मधेश माओवादीमा लफडा, नेताहरू भन्छन्– ठूलै पहिराे जानेवाला छ

नारायणकाजी र मातृकाकाे लडाइँले मधेश माओवादीमा लफडा, नेताहरू भन्छन्– ठूलै पहिराे जानेवाला छ

A+ A A-

नेकपा माओवादी केन्द्रका केन्द्रीय सदस्य रामकुमार शर्माले बिहीबार बिहान माओवादी छोडेको घोषणा गरे । उनले तत्काल पार्टी छोड्ने योजना बनाएका थिएनन् । उनले नेताहरूको कार्यशैली र मधेश प्रदेशमा माओवादीभित्रको गुट उपगुटका बारेमा चिन्ता गर्दै नेतृत्वलाई पटकपटक भेटेर कुरा राखेका थिए । तर, नेतृत्वले अझ पार्टी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले त्यसमा चासो दिएर सल्टाउनुभन्दा तिनै गुटमा रमाउन थालेको शर्माकाे आराेप छ ।

शर्माले भने, ‘मधेशमा माओवादीमा जति बलिदानी भएको थियो, त्यसको कुनै मूल्य रहेन । पार्टी अध्यक्ष नै गुटमा रमाउनुभयो । मधेशका नेताहरूलाई जिम्मेवारी नदिने । नेताहरूलाई अपमानित गर्ने गर्नुभयो । माओवादीमा बस्न सक्ने अवस्था रहेन । म मात्र होइन, धेरै साथीहरू अपमानित भएर बसिराख्नुभएको छ । अब बिस्तारै विद्रोह सुरु हुन्छ ।’

माओवादी सशस्त्र द्वन्द्वमा लाग्दा सरकारी जागिरे थिए शर्मा । रेन्जरबाट राजीनामा दिएर माओवादीको पूर्णकालीन भएका थिए । युद्धकै क्रममा उनका साला कामेन्द्र दत्तकाे २०६० सालमा मृत्यु भयाे । तर शर्मा बाँचे । त्यसपछि उनले कार्यक्षेत्र परिवर्तन गर्न पार्टीसँग अनुरोध गरे तर सुनवाइ भएन । त्यसपछि उनी माओवादीसँग टाढा भए । उनी बिस्तारै उपेन्द्र यादवसँग नजिक भए र मधेशी जनअधिकार फोरमको महासचिव बने ।

त्यसपछि शर्मा तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टीबाट २०६४ सालमा महोत्तरीबाट संविधानसभाको निर्वाचनमा विजयी भए । २०६६ सालमा सांसदबाट राजीनामा दिएर पुन: माओवादीमा फर्के । माओवादी हुन रेन्जरको जागिर छोडेका शर्माले माओवादीमा फर्कन सांसद पद नै त्यागे । उपेन्द्र यादवसँग हुँदा आफू महासचिव भएको तर माओवादीले अहिले आफूलाई एउटा जिल्लाको जिम्मेवारी पनि नदिएको र पटकपटक अपमानित हुनुपरेकाले पार्टीमा बस्न मन नलागेको शर्मा बताउँछन् ।

उनले भने, ‘माओवादीमा पार्टी बनाउनुपर्छ भन्ने छैन । सबै गतिविधि हेर्दा मनैबाट माओवादीप्रति विश्वास टुट्यो । एक जिल्लाको इन्चार्जको भूमिका पनि दिइएन । भूमिकाविहीन भएर कति बस्नु भनेर छोडेँ । धेरै साथीहरू छोड्ने तयारीमा हुनुहुन्छ ।’

माओवादीको मधेश प्रदेशमा विवाद अहिलेको होइन । सबै प्रदेशमा प्रदेश सम्मेलन हुँदा मधेशमा प्रदेश सम्मेलन हुन सकेन । सम्मेलन नहुनुमा मधेशमा रहेका दुई गुटबीचको लडाइँलाई कारक बताइन्छ । मधेशमा माओवादीमा सबैभन्दा बढी गुटबन्दी छ । माओवादी सक्न गुट बढी सक्रिय रहेको एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् । ती केन्द्रीय सदस्यले भने, ‘मधेशमा एक मातृका यादवको पार्टी छ, अर्को नारायणकाजी श्रेष्ठको पार्टी छ, माओवादी पार्टी छैन । यी दुई गुटले अरु बाँकी रहेका माओवादीलाई लखेट्छन् । अनि किन माओवादीमा बस्नु ? म पनि यो वर्षसम्म हेर्छु । त्यसपछि आफ्नो जाने बुझेको गर्छु । जीवन माओवादीमा दिइयो, अहिले त्यहीँ अपमानित हुनुपरेको छ ।’

२०७८ साल मंसिर २५ मा प्रथम प्रदेश सम्मेलन उद्घाटन गर्ने तयारी गरिएको थियो । तर, प्रतिनिधि चयनमा नै विवाद भएपछि अरु सबै प्रदेशका सम्मेलन भए तर मधेश प्रदेशमा अहिलेसम्म सम्मेलन हुन सकेको छैन ।

केही जिल्लामा प्रतिनिधि छनोटमा विवाद हुँदा त्यो समयमा प्रदेश सम्मेलन हुन नसकेको केन्द्रीय सदस्य सत्यनारायण भगत बताउँछन् । उनले भने, ‘प्रदेश सम्मेलनको तयारी अन्तिम चरणमा थियो । केही जिल्लाले प्रतिनिधि छनोट गर्दा विवाद भएपछि स्थगित भएको हो । त्यसपछि सम्मेलन हुन सकेन ।’

मधेश प्रदेशमा नारायणकाजी श्रेष्ठ र मातृका यादव गुट सक्रिय छन् । यी दुवै गुटमा नअटाएकाहरू अलग छन् । माओवादीको त्रिकोणीय लडाइँमा पार्टीका नेता कार्यकर्ताहरू पलायन हुने, अर्को पार्टीमा जाने क्रम जारी रहेको एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् । ती केन्द्रीय सदस्यले भने, ‘मधेशमा माओवादी पार्टीमा दुई गुट र एक विद्रोही गुट छ । दुई गुटबीच हरेक क्षेत्रमा लडाइँ छ । जसका कारण पार्टीमा एकता हुन सक्दैन । गुटको संरक्षणमा नेताहरू नै सक्रिय हुन्छन् । जसका कारण दिनदिनै मधेशमा माओवादी कमजोर हुँदै गएको छ । निर्वाचनमा एक सिट पनि जित्न सकेनौँ ।’

माओवादीभित्र मधेशमा असन्तुष्टि धेरै बढेको नेताहरू बताउँछन् । श्रेष्ठ र यादवको लडाइँमा माओवादी मधेश प्रदेशमा पछिल्ला वर्षहरूमा कमजोर हुँदै गएको एक स्थानीय नेता बताउँछन् । यहाँसम्म कि प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनमा श्रेष्ठ पक्षले मातृका यादव र यादव पक्षले गिरिराजमणिलाई हराउन खुलेर लागेको बताइन्छ । मधेशमा यति मात्र होइन, हरेक निर्वाचन क्षेत्रमा एक गुट अर्को गुटविरुद्ध लाग्दा संघ र प्रदेशमा निर्वाचन हारेको एक अर्का केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् । ती केन्द्रीय सदस्यले भने, ‘मधेशमा गुटका कारण निर्वाचन हारियो । एकले अर्कालाई सिध्याउने हुँदा पार्टी शून्य भयो । अझै पनि प्रचण्डले शिक्षा लिएको देखिँदैन ।’

मधेशमा सशस्त्र द्वन्द्वमा लडेको र नलडेका बीचको पनि लडाइँ छ । मधेशमा पार्टीमा सशस्त्र द्वन्द्वमा लड्नेहरूको बहुमत छ । तर, नेतृत्वमा श्रेष्ठ गुटको पठाएपछि तलका नेताहरूले नस्वीकार्दा झन् समस्या बढेको देखिन्छ ।

मातृका यादव मधेशको इन्चार्ज हुँदा पनि विवाद त थियो । तर कम थियो । जब श्रेष्ठ पक्षले २०६५ सालबाट इन्चार्ज पाउन थाले, मधेशमा माओवादी पार्टी दिनदिनै कमजोर भएको एक केन्द्रीय समिति सदस्य बताउँछन् । ती केन्द्रीय समिति सदस्यले भने, ‘समस्या अध्यक्ष प्रचण्डमा छ । माओवादीलाई अवसर नदिने, एकतामा आएकालाई इन्चार्ज बनाउने, प्रयोग गर्ने, हटाउने । २०६५ सालमा गिरिराजमणिलाई इन्चार्ज बनाइयो, त्यसपछि विश्वनाग साह, त्यसपछि रामचन्द्र झा, लीलामणि, केही समयका लागि मातृकाजीलाई इन्चार्ज बनाइयो । मातृकाबाहेकलाई मधेशमा पार्टीका नेता कार्यकर्ताले स्वीकारेनन् । अपनत्व नलिएपछि कसरी पार्टी बन्छ ? समस्या प्रयोगवादी प्रचण्डमा छ ।’

समस्या यस्तो छ भनेर प्रचण्डलाई भनेमा समाधान नगर्ने, नेताहरूलाई लडाउने, अपमानित गर्ने, अवसर र जिम्मेवारी नदिने गरेपछि बिस्तारै पार्टी छोड्न थालेको नेताहरू बताउँछन् । प्रचण्डलाई समस्या जानकारी गराउन काठमाडौं आएर समय माग्दा समय नपाएर नभेटी फर्कनुपरेको मधेशका नेताहरू बताउँछन् । एक नेताले भने, ‘प्रचण्डको सचिवालमा कुनै राजनीतिक व्यक्ति छैन । पार्टीको आवश्यकता र समस्या बुझ्ने भए पो प्रचण्डलाई ब्रिफिङ हुन्छ । प्रचण्डकी छोरी गंगा दाहाल र स्वकीय सचिव रमेश मल्लले फोन नउठाउने, रेस्पोन्स नगर्ने भएपछि ठूला नेताहरू नै प्रचण्डकोमा जान चाहँदैनन् । प्रचण्डको सचिवालयको यस्तो व्यवहारले पार्टीप्रति पनि वितृष्णा उत्पन्न हुन्छ ।’

मधेशका नेताहरूमा अहिले उकुसमुकुस भएको छ । पार्टीभित्र विवादले समस्या विकराल हुँदा पनि प्रचण्डले झन् विवाद हुने गरी इन्चार्ज लीलामणि पाेखरेल र सहइन्चार्ज विश्वनाथ साहलाई बनाएका छन् । दुवै जना श्रेष्ठ पक्षका हुन् । मधेशमा माओवादीभित्र श्रेष्ठ र सशस्त्र द्वन्द्वमा लडेकाबीच ठूलो विवाद र अन्तरविरोध छ ।

एकले अर्कोलाई नस्वीकार्ने प्रवृत्तिले पार्टीमा समस्या बढेको समयमा झन् समस्या थप्ने काम भएको एक नेता बताउँछन् । ती नेताले भने, ‘यहाँ विवाद मात्र होइन, विद्रोह हुने अवस्था आएको छ । झन् दुवै जना श्रेष्ठ पक्षका इन्चार्ज र सहइन्चार्ज बनाएर पठाउँदा पार्टी बन्दैन, झन् बिग्रिन्छ । एक जना युद्ध लडेको नेता पठाउँदा के बिग्रन्थ्यो ? पार्टी त बन्थ्यो नि ।’

शर्मालाई अन्तिम समयसम्म सम्झाएको तर उनले छोड्दा पार्टीलाई घाटा भएको केन्द्रीय सदस्य सत्यनारायण भगत बताउँछन् । 'अहिले नै विद्रोह गर्नु हुँदैन, यहाँभित्र भएका समस्या यहीँभित्र समाधान गरेर सशस्त्र द्वन्द्वको विरासत जगाउनुपर्छ, पार्टी निर्माण गर्न सकिन्छ' भनेर आफूले सबै नेताहरूलाई भेटेर छलफल गरेको तर असन्तुष्टि अझै हल नभएको केन्द्रीय सदस्य उमेश यादव बताउँछन् । उनले भने, ‘जुनसुकै पार्टीमा समस्या हुन्छन् । हाम्रो पार्टीमा पनि छन् । समाधान गर्न सकिने समस्या छन् । तर, एकपटक सबै बसेर हल गर्नुपर्छ । त्यसका लागि सबै तयार हुनुपर्छ । पार्टी बन्छ ।’ माओवादीको मधेश प्रदेशमा दुई गुटको लडाइँ र प्रचण्डले सबैलाई प्रयोग गर्ने प्रवृत्तिले पार्टीमा बिस्तारै शर्माले झैँ पार्टी छोड्नेको संख्या बढ्दै जाने नेताहरू बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत ८, २०८० २०:२८