होलीमय बन्यो कञ्चनवन

A+ A A-

'कञ्चनवनमे राम खेलैय होरी
किनकर कनक हात पिचकारी
किनको हात अबिर झोरी
कञ्चनवनमे...
कञ्चनवनमे राम खेलेय होरी...।'

आइतबार यस्तै गीतसंगीतमा झुम्दै थिए परिक्रमावासी । रङ र अबिरले अनुहारदेखि पूरा शरीर नै पोतिएका श्रद्धालु भक्तजनहरूमा देखिएको उमंग र उत्साहले रुख र झाडीले भरिएको कञ्चनवनको वातावरण फरक सुवासले भरिएको थियो । १५ दिने मध्य परिक्रममा सातौँ विश्रामस्थलको रूपमा रहेको महोत्तरीको कञ्चनवनमा श्रद्धालु भक्तजनहरू गीतसंगीतमा झुमिरहँदा वातावरण नै होलीमय बनेको थियो ।

परिक्रमामा सहभागी हजारौँ भक्तजन तथा यात्रु एकत्रित भएका थिए । सबैले एकअर्कालाई रङ र अबिर लगाउन थाले । होलीमय बनेको वातावरणमा को वृद्ध र को जवान भनेर छुट्याउन कठिन थियो ।

सीतारामले कञ्चनवनमा नित्य होली खेल्ने गरेको विश्वास गरिन्छ । सोको सम्झनामा कञ्चनवनमा होली खेल्ने परम्परा छ । सोही परम्परालाई निन्तरता दिँदै परिक्रमावासी कञ्चनवनमा पुगेपछि होली महोत्सव आयोजना हुने गर्छ । बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद् र महोत्तरीको भंगाहा नगरपालिका र जनकपुरका सुन्दर सदनलगायत संघसंस्थाले संयुक्त रूपमा आयोजना गरेको होली महोत्सवका कारण कञ्चनवनमा होलीसम्बन्धी गीतबाहेक केही सुनिदैनथ्यो भने रङ र अबिरबाहेक अरु केही देखिँदैनथ्यो ।

हिन्दुहरूको प्रसिद्ध ग्रन्थ विष्णुपुराणअन्तर्गतको ‘मिथिला महात्म्य'मा तीन प्रकारका मिथिला परिक्रमाबारेमा उल्लेख गरिएको पण्डित श्यामल किशोर आनन्द बताउँछन् । सबभन्दा पहिलो बृहत् मिथिला परिक्रमा जो विरलै सन्तले गर्छन् । भारतको बिहार राज्यको राजधानी पटनानजिकको गंगा नदीको किनारबाट सुरु भएर नेपालका धौलागिरि पर्वत, हिमालयको काख, कोशी नदीको किनारहुँदै गंगा नदीको किनारसम्मको परिक्रमालाई बृहत् मिथिला परिक्रमा भनिन्छ ।

त्यस्तै, कल्याणेश्वरबाट सुरु भई कल्याणेश्वरमै पुगेर सम्पन्न हुने परिक्रमालाई मध्यमा परिक्रमा भनिन्छ । यसलाई माध्यमिकी तथा १५ दिने परिक्रमासमेत भन्ने गरिन्छ । यसैगरी, जनकपुरनगरको परिक्रमालाई लघु परिक्रमा भनिन्छ । मिथिला महात्म्यमा परिक्रमाको चर्चा गरिए पनि मिथिला परिक्रमा पुराणको पानामा मात्र सीमित भइसकेको थियो । परिक्रमाको प्रत्येक विश्रामस्थलमा मिथिला महात्म्यको कथा वाचन गर्ने परम्परा रहेको सुन्दर सदनका महन्थ नवलकिशोर शरण बताउँछन् ।

फागुन शुक्ल अमावास्यादेखि भारत (बिहार)को कल्याणेश्वरबाट सुरु हुने मध्यमा परिक्रमा बिहारकै गिरिजास्थानहुँदै महोत्तरीको मटिहानी, जलेश्वर, मडई, ध्रुवकुण्ड, कञ्चनवन, धनुषाको प्रवत्ता, धनुषाधाम, सतोषर, औरही, करुणा, कल्याणेश्वरहुँदै पुनः जनकपुरधाम गृह परिक्रमापश्चात् परिक्रमा सम्पन्न हुन्छ ।

परिक्रमामा सहभागी हुने श्रद्धालु भक्तजनहरूले खाने, लाउने र सुत्ने सामग्री आफैँले बोकेर १५ दिनको अवधिमा करिब १ सय २७ किलोमिटरसम्म खाली खुट्टा नै हिँडेर परिक्रमा गरिन्छ । परिक्रमामा सहभागी हुँदा परिवारमा सुख समृद्धिको आगमन, जीवनमा गरेको पापबाट मुक्ति प्राप्ति र मरणोपरान्त आत्मालाई शान्ति मिल्ने जनविश्वास छ । त्यसैले हिन्दु धर्मावलम्बीहरूले श्रद्धापूर्वक मिथिला परिक्रमा गर्ने गर्छन् । मिथिलाञ्चल क्षेत्रको ऐतिहासिक, धार्मिक तथा पौराणिक महत्त्वको यो परिक्रममा सोमबार धनुषाको प्रवत्ता पुग्नेछ ।

कञ्चनवनलाई पर्यटकीय स्थलको विकास गर्नुपर्छ : धार्मिक साधुसन्त

साधुसन्तहरूले धार्मिक तथा ऐतिहासिक महत्त्वको मिथिला मध्यमा परिक्रमाअन्तर्गत पर्ने सातौँ परवाउस्थलको रूपमा रहेको कञ्चनवनलाई पर्यटकीयस्थलको रूपमा विकास गर्नुपर्ने बताएका छन् ।

कञ्चनवनको होली महोत्सवको नेतृत्व गर्दै आएको सुन्दर सदन कुट्टीका महन्थ नवलकिशोर शरणले परिक्रमा आफैँमा ठूलो धार्मिक यात्रा रहेको भन्दै यसलाई व्यवस्थित बनाउन सकेको खण्डमा देशको आर्थिक विकासमा टेवा पुग्ने बताए । उनले भने, ‘पन्ध्रदिने मिथिला मध्यमा परिक्रमा नेपाल र भारत दुवै देशका लागि विशाल परिक्रमा हो । यसलाई व्यवस्थित गर्न प्रदेश सरकार र संघ सरकार मिलेर काम गर्नुपर्छ ।’

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ४, २०८० २०:४१