बाबुरामले एक वर्षमा तीनपटक धाेका पाएपछि प्रचण्डलाई भने- राजनीतिक ठग

A+ A A-

लामो विवादपछि बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको नेपाल समाजवादी पार्टी विभाजन भएको छ । ३ चैतमा माओवादी केन्द्रसँग नेसपाका एक अध्यक्ष महिन्द्र राय यादव समूहले बालुवाटारमा गरेकाे चारबुँदे सम्झौतापछि नेसपा औपचारिक रूपमै विभाजन भएको हाे ।

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड, उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठ र महासचिव देव गुरुङ तथा नेसपाको तर्फबाट अध्यक्ष महिन्द्र राय यादव, सहअध्यक्ष गंगानारायण श्रेष्ठ र महासचिव रमेश यादवबीच बैठक भएर एकता गर्न सहमति भएको छ ।

पार्टी विभाजनपछि बाबुराम भट्टराईले माओवादीसँग एकता गर्ने नेताहरूलाई कारबाही गर्ने तयारी गरेका छन् । आफ्नो पार्टी विभाजन हुनुमा सबै दोष अहिले बाबुरामले प्रचण्डलाई दिएका छन् । जबकि बीचमा आफ्नो नेतृत्वमा एकता संयोजन समिति बनाएर बाबुराम पार्टी एकता गर्न तयार भएका थिए । तर, यो चार महिनामा बाबुराम-प्रचण्ड सम्बन्ध बिग्रियाे ।

चार महिनासम्म सोधीखोजी नभएपछि बाबुराम टाढिए

नेसपामा एकता गर्न बनेको समितिमा नै विभाजन भयो । तर, एक पक्षले ३ चैतमा पार्टी एकता गर्न सहमति गरेपछि पार्टी नै विभाजन भयाे । पार्टी विभाजनपछि बाबुराम पक्षको बैठक बसेको छ ।

यसअघि नेसपाले मंसिर ६ मा अध्यक्ष बाबुराम भट्टराईको नेतृत्वमा पार्टी एकता संयोजन समिति गठन गरेको थियो । पार्टी केन्द्रीय समितिको बैठकले बाबुरामको संयोजकत्वमा अर्का अध्यक्ष महिन्द्र राय यादव, सहअध्यक्ष गंगानारायण श्रेष्ठ, उपाध्यक्ष दुर्गा सोव, महासचिव रमेशप्रसाद यादव, कार्यकारिणी सदस्य जनकराज शाहसहितको समिति पार्टी एकता गर्न बनाएको थियो । तर, समिति बनेपछि माओवादी र नेसपाबीच पार्टी एकताका बारेमा छलफल नै भएन ।

पुसको अन्तिममा माओवादी केन्द्रको स्थायी समिति बैठकले अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डकै नेतृत्वमा एकता संयोजन समिति बनाउने निर्णय गरेको थियो । प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका अध्यक्ष प्रचण्ड नेतृत्वको संयोजन समितिले भट्टराईसँग छलफल गरेर पार्टी एकता गर्ने निर्णय गरेको थियो । तर, दुवैले समिति बनाए पनि काम भने हुन सकेन । अन्तत: माओवादीले बाबुरामको पार्टीबाट एक पक्षसँग पार्टी एकता गर्ने निर्णय गर्‍याे ।

बाबुरामले सुरुबाटै कम्युनिस्ट नाम राख्न नचाहँदा पनि एकतामा ढिलाइ भएकाे बताइन्छ । बाबुरामले समाजवादी नाम राख्ने माग गरेपछि एकतामा माओवादीले खासै चासो नदिएको माओवादी केन्द्रका एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् । ती केन्द्रीय सदस्यले भने, ‘एकता गर्ने भने पनि उहाँकाे माग हिसिला यमीलाई राष्ट्रियसभाको बागमतीबाट उम्मेदवार बनाउनुपर्ने माग थियो । त्यो माओवादीबाट पूरा नहुने भयो । त्यसपछि बाबुराम नै बाहिरबाहिर अन्टसन्ट बोल्दै हिँड्नुभयो । त्यसपछि उहाँसँग माओवादीले वास्ता गर्न छोडेर अर्को पक्षसँग पार्टी एकता गर्ने निर्णय गरेको हो ।’

बाबुरामले जथाभावी बोल्न थालेपछि प्रचण्डले पनि अर्को पक्षसँग संवाद बढाए । किनकि अर्का अध्यक्ष यादव र अर्का एक महिला सांसद पनि छन् । संसदीय दल पनि एउटै भएकाले प्रधानमन्त्री प्रचण्डले भट्टराईभन्दा यादव पक्षसँग एकता गर्ने तयारी गरे ।

भूकम्पपछि नजिकिएका थिए

१७ कात्तिकमा जाजरकोट केन्द्रविन्दु भएर विनाशकारी भूकम्प गयो । २७ गते जाजरकोट भूकम्प पीडितहरूका लागि नेपाल समाजवादी पार्टीको तर्फबाट बाबुराम भट्टराईले १० लाखको चेक प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई हस्तान्तरण गरे । चेक हस्तान्तरण गरेपछि दुवै नेताले १ घण्टा एक्लै भेटवार्ता गरे ।

असार ४ गते माओवादी, नेकपा एस, जसपा र नेकपा विप्लव नेतृत्वबीच समाजवादी मोर्चा बनेपछि बाबुराम र प्रचण्डबीच दूरी बढेको थियो । भूकम्पपछि पुनः एक्लाएक्लै वार्ता गरेर निकट भएका थिए । त्यसपछि पार्टी एकताको वातावरण बन्ने अनुमान दुवैतर्फबाट गरिएको थियो ।

त्यो समयमा पनि बाबुराम माओवादीसँग पार्टी एकता गर्न रहरले भन्दा पनि बाध्यताले तयार भएका थिए । उनको पार्टीका यादवद्वय, श्रेष्ठलगायतका शीर्ष नेता नै माओवादी केन्द्रमा जान तयार भएका थिए, जसका कारण बाबुरामलाई पनि नैतिक दबाब परेकाले पुनः एकता गर्न तयार भएको बाबुरामनिकट एक नेता बताउँछन् । ती नेताले भने, ‘सबै साथीहरू माओवादीसँग एकता गर्न असार साउनबाटै खुट्टा उचालेर बस्नुभयो । एकता नै गर्ने भए महिन्द्र राय, गंगानारायणमार्फत भन्दा आफैँ प्रचण्डसँग कुरा गर्नुहोस् भनेर हामीले नै कन्भिन्स गरेका हौँ । बाबुरामजी आफैँले प्रचण्डसँग कुरा गरेपछि एकता गर्न तयार हुनुभएको हो । तर पछि एकता गर्ने तरिकाले कुराकानी अगाडि बढेन ।’

२९ कात्तिकमा प्रचण्डले बाबुरामलाई डिनरमा बोलाएर पार्टी एकताको वातावरण झन् सहज बनाएका थिए । बाबुराम र प्रचण्ड लामाे समय एउटै पार्टीमा बिताएका सहयात्री हुन् । उनीहरू दुवैले तीन दशकसम्म माओवादीमा रहेर काम गरेका थिए । माओवादीका सेकेण्ड म्यान मानिन्थे बाबुराम । त्यही भएर पनि प्रचण्डले पछिल्लो समय बाबुराम नेतृत्वको नेसपासँग एकताका लागि आफैँ अगाडि सरेका थिए । बाबुरामलाई पार्टीमा ल्याउँदा माओवादीमा एक किसिमले सकारात्मक सन्देश जाने भएकाले प्रचण्ड तयार भएका थिए ।

एक वर्षमा तेस्रो धोका

माओवादी र नेसपाबीच पार्टी एकता गर्नेसम्बन्धमा गत वर्ष निर्वाचनअघि नै सहमति भएको थियो । वैचारिक र राजनीतिक विचार मिल्ने वामपन्थीहरूबीच एउटै समाजवादी मोर्चा बनाएर जान सकिने प्रस्ताव बाबुरामले नै प्रचण्डसमक्ष राखेका थिए । सोही प्रस्तावअनुसार साझा घोषणापत्रसहित माओवादीको चुनाव चिह्न लिएर नेसपाले निर्वाचनमा भाग लियो ।

उसो त प्रचण्ड र बाबुराम असोजमा नै एकाएक नजिक भए । केही दिनपछि बाबुरामले आफ्नो निर्वाचन क्षेत्र गोरखामा प्रचण्डलाई चुनाव लड्न छोडे । उम्मेदवारी दर्तादेखि चुनावको अन्तिम परिणाम आउँदासम्म दुवै नेता ’जनयुद्धकाल’को जस्तै सँगसँगै हिँडे ।

प्रचण्डले गोरखाबाट निर्वाचन जिते । पुसमा प्रधानमन्त्री बने । एमालेसँग मिलेर प्रधानमन्त्री बनेका प्रचण्डले फागुनमा कांग्रेससँग गठबन्धन गरे ।

नेसपाका नेताहरूको भनाइमा बाबुरामलाई प्रचण्डले गोरखामा निर्वाचन लड्दा राजनीतिक रूपमा व्यवस्थापन गर्ने वचन दिएका थिए । अझ प्रस्ट रूपमा भन्दा आफू अनुकूल भए राष्ट्रपति बनाउने नभए हिसिला यमीलाई कहीँ न कहीँबाट सांसद बनाउने वचन दिएका थिए । काठमाडौं– ७ बाट छोरी मानुषि यमी भट्टराई निर्वाचनमा पराजित भएपछि भट्टराई परिवारबाट कोही न कोही सांसद अथवा कहीँ न कहीँ अवसर पाउनुपर्नेमा बाबुरामकाे जाेड थियाे ।

कांग्रेससँग गठबन्धन भएपछि राष्ट्रपति कांग्रेसले पायो । आफ्नोबारेमा राष्ट्रपतिमा प्रचण्डले कहीँकतै चर्चा नगरेको भन्दै बाबुराम त्यो समय रुष्ट बनेर प्रचण्डप्रति कटाक्ष गर्न थालिसकेका थिए । राष्ट्रपतिको आस गरेर निर्वाचन क्षेत्र नै छोडेका बाबुरामले फागुनमा प्रचण्डबाट धोका पाएको अनुभूति गरे । त्यो पीडा भुल्न बाबुरामलाई झण्डै पाँच महिना लागेको थियो ।

समाजवादी मोर्चा बनाएर अगाडि जाने प्रस्ताव गरेका बाबुरामलाई प्रचण्डले असार ४ मा पनि धोका दिए । अन्ततः बाबुरामबिना नै असार ४ मा राष्ट्रिय सभागृहबाट माओवादी, एकीकृत समाजवादी, जसपा र विप्लव नेतृतत्वको नेकपा मिलेर समाजवादी मोर्चा घोषणा भयो । समाजवादी मोर्चा बनाउने अवधारण बाबुराले नै अगाडि सारेका थिए । तर, बाबुरामलाई छोडेर समाजवादी मोर्चा घोषणा गरेपछि प्रचण्डसँग अर्को धोका पाएको बुझाइमा बाबुराम थिए ।

समाजवादी मोर्चा घोषणा गर्ने समयमा उपेन्द्रले बाबुरामलाई ल्याउने भए आफू मोर्चामा नआउने भन्दै प्रचण्डलाई दबाब दिएपछि प्रचण्डले पनि बाबुरामलाई भन्दा उपेन्द्रलाई नै बढी महत्त्व दिएका थिए ।

बाबुराम आफ्नै पार्टी बनाउने भन्दै कहिले गाेरखा त कहिले सुदूरपश्चिम भ्रमणमा गए । यता प्रचण्ड र बाबुरामबीच सम्बन्ध चिसियो । त्यतिबेला बोलचाल नै बन्द भएको बाबुरामनिकट एक नेता बताउँछन् ।

पुनः असारबाट प्रचण्डसँग टाढिएका बाबुराम कात्तिकमा जाजरकोट भूकम्पपछि एकाएक नजिक भएका थिए । जबकि असारदेखि भदौसम्म उनको पार्टीभित्र नै माओवादीसँग एकता गर्ने/नगर्ने विषयमा विवाद चल्यो । त्याे विवाद बाबुराम नै एकता गर्न अघि सरेपछि त्यो मत्थर भएको थियो । तर, पुनः पुसदेखि एकताको विवाद सतहमा आयो । यसको कारण थियो– हिसिला यमीलाई राष्ट्रियसभाको निर्वाचनमा टिकट नदिनु ।

माओवादीले राष्ट्रियसभामा हिसिला यमीलाई टिकट नदिने पक्कापक्की भएपछि बाबुराम नै अनेक बहाना बनाएर बाहिरिएको माओवादी स्रोत बताउँछ । स्रोतले भन्याे, ‘हिसिलाले राष्ट्रियसभामा टिकट नपाउने भएपछि उहाँहरू बाहिरिनुभयो । बाहिर माओवादीलाई गाली गर्न थाल्नुभयो । पहिलो धोका आफूलाई राष्ट्रपतिका लागि सामान्य चर्चा पनि नगर्नुको रूपमा बुझेका थिए बाबुरामले । दोस्रो धोका पत्नी हिसिलालाई टिकट नदिनुको रूपमा बुझे । अनि एकता गर्न तयार भएनन् ।’

२०७९ को निर्वाचनअगाडि असोजमा प्रचण्ड, बाबुराम, दुर्गा सोब, रमेश मल्ल र ईश्वर रिजालसहितको टिमबीच माओवादी केन्द्रको पार्टी कार्यालयमा कसरी जाने के गर्ने भनेर छलफल भएको ईश्वर रिजाल बताउँछन् । त्यो समयमा भएको छलफल बारे रिजाल भन्छन्, ‘त्यो छलफलमा प्रचण्डले सके बाबुरामलाई राष्ट्रपति बनाउँछु, हुँदै भएन भने हिसिला भए पनि उपराष्ट्रपति बनाउँछु भन्नुभएको थियो । वचन दिने तर केही पूरा नहुने भयो ।’

जबकि नाममा विवाद गर्दै आएका बाबुरामलाई युवाहरूले कन्भिन्स गरेको बताइन्छ । युवाहरूले 'वैचारिक हिसाबले माओवादी केन्द्र मार्क्सवाद लेनिनवाद माओवाद मान्छ, हामीले मालेमावाद मान्दैनौँ कहीँकतै भनेका छैनौँ, हामीले द्वन्द्वात्मक भौतिकवादलाई समृद्ध बनाउने भन्दै आएका छौँ, पार्टी एकता गर्न समस्या हुँदैन' भनेर बाबुरामलाई कन्भिन्स गरेको बताइन्छ ।

बाबुरामको सांसदको अभिलेख नेसपामा राख्न पत्र

फागुन २२ मा बाबुरामले गत निर्वाचनमा माओवादीको चुनाव चिह्न लिएर निर्वाचित जनप्रतिनिधिलाई माओवादीबाट हटाएर नेपाल समाजवादी पार्टीको नाममा अभिलेखमा राख्न निर्वाचन आयाेगलाई पत्र लेखेका थिए । नेपाल समाजवादीमा रहेर माओवादीको चुनाव चिह्न लिएर संघमा दुई र प्रदेशमा दुई सांसद निर्वाचित भएका थिए । संघमा सर्लाही २ बाट महिन्द्र राय यादव, बागमती प्रदेशमा सिन्धुली २ (२) बाट गंगानारायण श्रेष्ठ र गोरखा २ (२) बाट फणिन्द्र देवकोटा निर्वाचित भएका थिए । संघको समानुपातिकमा उमरावती देवी निर्वाचित भएकी छन् ।

बाबुरामको पत्रको सुनुवाइ नहुँदै उनको पार्टीका तीन जना सांसदले पार्टी नै माओवादीसँग एकता गर्ने निर्णय गरेका छन् ।

२०७२ साल असोजमा संविधानसभाबाट संविधान जारी भएको एक हप्ता नपुग्दै असोज ९ मा बाबुरामले माओवादी पार्टी छोडेका थिए । त्यसपछि उनले आफ्नै नेतृत्वमा नयाँ शक्ति पार्टी स्थापना गरे । त्यसपछि आमनेसामने बन्दै आएका प्रचण्ड-बाबुराम गत वर्ष संघ र प्रदेशको निर्वाचनमा नजिक भएका थिए । तर, यो १४ महिनामा पुन: आमनेसामने भएका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ४, २०८० १९:४५