१५ दिने धार्मिक पदयात्रा 'मध्यमिथिला परिक्रमा' सुरु

A+ A A-

विश्वको लामो धार्मिक पदयात्रामध्येमा पर्ने १५ दिने मिथिला मध्य परिक्रमा सुरु भएको छ । नेपाल र भारतबीचको धार्मिक, सांस्कृतिक एवं पारस्परिक सद्भावको नमुना यो धार्मिक परिक्रमा फागुने औँसीदेखि पूर्णिमासम्म चल्छ ।

परिक्रमाअन्तर्गत आइतबार धनुषाको मिथिलाविहारी नगरपालिकाको कचुरीस्थित मिथिला विहारी मन्दिरबाट किशोरीजीको डोला निकालिएको छ । नेपालका प्रथम राष्ट्रपति डा. रामवरण यादव, मधेश प्रदेशका पर्यटन तथा उद्योग वाणिज्यमन्त्री सुनिता यादव, मिथिला विहारी नगरपालिकाका मेयर राजेन्द्रप्रसाद यादवसहितले आफ्नो काँध थाप्दै मन्दिरबाट किशोरीजीको डोला बाहिर निकालेपछि परिक्रमा प्रारम्भ भएको थियो । परिक्रमा प्रारम्भ गर्नुअघि नेपाल प्रहरीले किशोरीजीको डोलालाई सलामी दिएको थियो ।

धनुषा, महोत्तरी र भारत विहारका दर्जनौँ धार्मिक ऐतिहासिक ठाउँहरू समेट्ने यो परिक्रमाअन्तर्गत नेपालको ९० किलोमिटर र छिमेकी मुलुक भारतको ३० किलो मिटर गरी जम्मा १ सय २० किलोमिटर भू–भागको परिक्रमा गरिन्छ । मिथिला माहात्म्यमा मध्यमिथिला परिक्रमको सुरुवात १८औँ शताब्दीभन्दा केही अगाडिदेखि भएको उल्लेख छ ।

हिन्दु धर्मावलम्बीको प्रसिद्ध ग्रन्थ विष्णुपुराणअन्तर्गतको ‘मिथिला महात्म्य'मा तीन प्रकारको मिथिला परिक्रमाका बारेमा उल्लेख गरिएको जनकपुरधाम सुन्दर सदन मठका महन्थ नवलकिशोर शरणले बताए । उनका अनुसार यो सबभन्दा पहिलो बृहत् मिथिला परिक्रमा हो, जो विरलै सन्तले गर्छन् । भारत विहार राज्यको राजधानी पटनानजिकको गंगा नदीको किनारबाट सुरु भएर नेपालमा पर्ने धौलागिरी पर्वत, हिमालयको काख, कोशी नदीको किनारहुँदै गंगा नदीको किनारसम्मको क्षेत्रको परिक्रमालाई बृहत् मिथिला परिक्रमा भनिन्छ ।

Mithila Parikrama (3)1710076172.jpg

त्यस्तै, कल्यानेश्वरबाट सुरु भई कल्यानेश्वमै पुगेर सम्पन्न हुने परिक्रमालाई मध्य परिक्रमा भनिन्छ । आजबाट मध्य परिक्रममा सुरु भनिए पनि धार्मिक मान्यताअनुसार कल्यानेश्वरबाट भोलि सोमबार १५ दिने परिक्रमा सुरु हुनेछ ।

त्यसैगरी, तेस्रो जनकपुर नगरको परिक्रमालाई लघु परिक्रमा अर्थात् अन्तरगृह परिक्रमा हो । परिक्रमाको प्रत्येक विश्रामस्थलमा मिथिला महात्म्यको कथा वाचन गर्ने परम्परा रहेको उनले बताए ।

यसरी बृहत्, मध्य र अन्तरगृह गरी तीन प्रकारको परिक्रमा गरिन्छ । आधुनिक परिवेशमा पनि मध्य परिक्रमामा रुचि राख्नेहरूको संख्या उल्लेखनीय रहेको पाइन्छ ।

परिक्रमाअन्तर्गत कुल १५ वटा पराउ अर्थात् विश्राम स्थल हुन्छन् । त्यसमध्ये चारवटा पराउस्थल भारतमा र बाँकी नौवटा नेपालको भूमिमा पर्छन् । प्रत्येक पराउस्थलमा परिक्रमा गर्नेहरूका लागि खाना, बासस्थान, खाने पानी र शौचालयको व्यस्थापन स्थानीय पालिका तथा बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदले गर्दै आएको छ ।

फागुने औँसीबाट सुरु भएर पूर्णिमासम्म चल्ने यो महोत्सवमा धनुषाको कचुरी गाउँस्थित मिथिला विहारी मठबाट आइतबार निकालिएको रामजानकीको डोला जनकपुरधामको रत्नसाग मठहुँदै जानकी मन्दिर ल्याइन्छ । त्यहाँबाट जानकीको डोला र जनकपुरका अन्य मठ मन्दिरबाट ल्याइएका डोलाहरूसमेत समावेश गरी परिक्रमा यात्रा प्रारम्भ हुने गर्छ ।

Mithila Parikrama (1)1710076209.jpg

डोलामा पछिपछि परम्परागत बाजागाजासहितका मौलिक पहिरनमा लाखौँ नरनारीहरूको सहभागिता हुने गर्छ । लावालस्करसहित मिथिलाका चारै स्थानका धार्मिकस्थलहरूको परिक्रमा गर्ने परम्परा रहेको छ ।

परिक्रममाअन्तर्गत जनकपुरको हनुमाननगर, विहारको कलनास्थित कल्यानेश्वर, फुलहरको गिरिजा स्थान, महोत्तरीको मटिहानी, जलेश्वर, मडैई, धुव्रकुण्ड, कञ्चन वन, पर्वता, धनुषाधाम, सतोखर, औरही, फेरि भारतको करुणा (भारत), विसौल (भारत) पनि पद यात्रामा पर्छन् । परिक्रमा यात्राको अन्तिम दिन अर्थात् १५औँ दिन जनकपुरधामको अन्तरगृह परिक्रमा गरी मध्य परिक्रमा सम्पन्न हुने गर्छ । परिक्रमा सम्पन्न भएको भोलिपल्ट मिथिला क्षेत्रमा होली पर्व मनाउने चलन छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन २७, २०८० २०:४४