श्रम गन्तव्य मुलुकमा पर्यटक भएर पुग्दा

A+ A A-

कुनै पनि यात्रा तय भइसकेपछि त्यसको हुटहुटी बेग्लै हुँदो रहेछ । शरीर पुग्नुअगावै मन त्यो ठाउँमा विचरण गर्न थालिहाल्दो रहेछ । मलेसिया यात्राको दिन तय भएदेखि नै मेरो मन त्यहाँ डुल्न सुरु गरिसकेको थियो । यद्यपि, यात्रा गर्ने दिन भने अझै पर थियो ।

हामी फागुन ९ मा मलेसियाका लागि उड्दै थियौँ । यशोदा फागुन ७ मै काठमाडौं हिँडिन् । ‘म एक-दुई दिन काठमाडौंमा छोरासँग बस्छु,’ उनले भनेपछि मैले उनलाई ‘जाउ’ भनेँ । यात्राको रोमाञ्चकता भन्दा पनि पहिलोपटक आफ्नो काख छोडेर काठमाडौं बस्न थालेको छोरो भेट्न यशोदालाई हतार भइरहेको मैले बुझेको थिएँ । मेरो पासपोर्ट र डकुमेन्ट आउन एक दिन ढिलो भयो । मैले ८ फागुनमा मात्रै बैंकबाट डलर साट्न भ्याएँ ।

यशोदा र म एकहप्ते मलेसिया यात्रामा जाँदै थियौँ । काठमाडौं जाँदा र फर्किंदा एक/दुई दिन ढिला हुन सक्थ्यो । दश दिनका लागि पसल छोडेर जानु थियो । छोरा काठमाडौं बस्ने हुनाले चिन्ता थिएन । तर घरमा छोरीको रेखदेख कसरी गर्ने भन्ने चिन्ता थियो । हप्ता दिन पसलदेखि टाढा हुनुपर्थ्यो । छोरीलाई यमकला दिदीले हेर्नुहुने भयो । पसलमा भाइहरू र बिधराज भिनाजुले पालैपालो हेर्नुहुने भयो ।

सबै बन्दोबस्ती मिलाएर म ककौरा पुगेँ । बुबाआमासँग आशीर्वाद लिएर म कोहलपुर फर्किएँ र आफ्ना लगेज बोकेर राँझा विमानस्थलतिर हिँडेँ । बुबाआमालाई भेटेर फर्किएपछि बल्ल मेरो यात्राको सम्पूर्ण तयारी पूरा भएको अनुभूति भइरहेको थियो ।

साँझ ४ः५० को फ्लाइट थियो । मलाई विमानस्थलसम्म पुर्‍याउन अर्जुन थारू जानुभएको थियो । विमान चढ्न अझै केही समय बाँकी थियो । विमानस्थलभित्र रहेको सिद्वार्थ क्याफेमा छिरेर हामीले एक/एक कप कफी पियौँ ।

विमानस्थलमा बुर्का ओढेका मुस्लिम समुदायका महिलाहरूको भीड देखेँ । त्यहाँ पुरुषहरू पनि भेला भएका थिए ।

बालबालिका, युवादेखि वृद्ववृद्वा थिए । उनीहरू कसैलाई जहाजसम्म छोड्न आएका रहेछन् । मुस्लिम समुदायमा हज गर्न मक्का मदिना पुग्ने चलन हुन्छ । हरेक मुस्लिमका लागि हज जानु जीवनकै एउटा ठूलो सार्थकता मानिँदोरहेछ । जसको सामर्थ्य छ उसले जीवनमा कम्तिमा एकपटक हज गर्ने इच्छा राख्दो रहेछ । उमरा सानो हज मानिँदो रहेछ । उमराका लागि कुनै बाध्यकारी नियम रहेनछन् । उमरा गर्न जाने गन्तव्य पनि मक्कामदिना नै रहेछ । उमरामा जानेहरूका लागि पन्ध्र दिनको यात्रा हुँदो रहेछ । उनीहरू सुरुमा सारजहाँ हुँदै साउदीको जोद्दा पुग्छन् । मक्कामा ८ दिन बस्छन् र त्यहाँबाट मदिना जान्छन् । मदिनामा पनि उनीहरू ८ दिन नै रहन्छन् । मक्कादेखि मदिना ५ सय किलोमिटरको दूरीमा अवस्थित छ ।

नेपालगञ्जबाट नौ जना पुरुष तथा महिला उमरा जाँदै रहेछन् । यहाँ जम्मा भएको भीड उमरामा हिँडेकाहरूका आफन्त र छरछिमेकीको रहेछ ।

नेपालगञ्ज विमानस्थलको नयाँ भवन बिस्तार भइरहेको छ । आउँदा केही वर्षमा नेपालगञ्ज विमानस्थलले नयाँ आकार लिनेछ ।

लगेज चेकजाँचपछि जहाजको बोर्डिङ पास लिएँ । नेपालगञ्जबाट सरफराज पनि मसँगै जाँदै थिए । उनी मसँगै चीन र टर्की यात्रामा गएका महम्मद फैसल हलवाईका सहोदर भाइ हुन् ।

मध्याह्नको ४ः३४ मा बुद्व एयरको विमान विमानस्थलमा अवतरण गर्दछ । बुद्व एयर नेपालको निजी क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो हवाई कम्पनी हो । जहाजमा पहेँला र सेता रङमा अमूर्त एक जोडी चराको चित्र अंकित छ, जुन बुद्व एयरको ब्रान्ड लोगो हो । बुद्व एयरको स्वामित्वलाई लिएर सञ्चालक दुई भाइबीच बेलाबेला वैमनश्यता हुने गरेको पनि सुनिन्छ । बेलाबखत उनीहरूका वैमनश्यताका कुरा मिडियामा बाहिरिने गर्छन् ।

नेपालमा एउटा निजी एयरलाइन्सले स्थापनाका २५ वर्ष पूरा गर्नु उपलब्धि नै मान्नुपर्दछ । २५ वर्ष पुगेको उपलब्धिलाई लोगो बनाएर जहाजको बडीमा लेखिएको छ ।

जहाजमा लगेज राखिसकेपछि हामी जहाजभित्र छिर्छौं । आफ्नो सिटमा बसिसकेपछि मैले सबैभन्दा पहिले सिटको पछाडि रहेको पकेटबाट बुद्व एयरको म्याग्जिन यात्रा निकाल्छु र पाना पल्टाउँदै जान्छु । केही महिनाअगाडि केशव सिग्देलले रिडिङ ह्याबिट शीर्षकमा बाँके जिल्लाबाट प्रकाशित पुस्तकहरूको बारेमा समीक्षात्मक लेख लेख्नुभएको थियो । लेख अंग्रेजी भाषामा लेखिएको थियो । मैले सरफराजलाई लेख देखाएँ । एयर होस्टेजलाई उक्त लेख देखाउँदै यो पत्रिका लिन सकिन्छ कि भनेर सोधेँ । उनले मलाई एकप्रति यात्रा म्याग्जिन उपलब्ध गराइन् ।

४ः५५ मा जहाज धावनमार्गमा गुड्न थाल्यो । जहाज हावामा लहराइरहेको थियो ।

खेतका गराहरू, खोलानाला, गाउँहरू, सिक्टा नहर र जंगलका दृश्यहरू देखिन थाले । झ्यालबाट बाहिरी दृश्यहरू हेर्दाहेर्दै म झकाएँछु । बिउँझिदा सेता बादलको बीचमा हिमालले चिहाएको दृश्य देखियो । एकछिन यही दृश्य हेरेर रमाएँ ।

५ः४५ मा त्रिभुवन विमानस्थलमा जहाज अवतरण गर्‍यो । काठमाडौं चिसो रहेछ । जहाजबाट बाहिरिएपछि जाडोको महसुस भयो । लगेज बोकेर म होटेल एयरपोर्टतिर लागेँ । होटेलमै छोरा निशान्त र यशोदा मलाई कुरिरहेका थिए ।

धानका कुन्यूजस्तै हिउँका थुप्राहरू

निशान्त कलेज भेट्ने गरी बिहानै हामीसँग छुट्टिए । पाँच वर्षपछि म अन्तर्राष्ट्रिय उडानका लगि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा थिएँ । विमानस्थलमा देश छोड्ने युवाहरूको घुइँचो थियो । युवाशक्ति आफ्नो श्रम बेच्न बिदेसिनु एउटा देशका लागि पट्क्कै राम्रो कुरा थिएन । सुरुमै मन भाँचियो ।

लामो लाइन पार गरेर अध्यागमनको काम सकियो । मैले बोर्डिङ पास र पासपोर्ट अध्यागमन कर्मचारीलाई दिएँ । उनीहरूले सरसर्ती कागजपत्र नियालेपछि पासपोर्टमा नेपालदेखि डिपार्चरको छाप हानिदिए । त्यसपछि हामीले जुत्ता, हेन्ड क्यारी, घाँटीमा झुन्ड्याएको ब्याग, घडी, पर्स, मोबाइल सबै एउटा ट्रेमा राखेर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको अन्तिम सुरक्षा गेटमा चेक भएर हामी यात्रु कक्षमा विमान पर्खिन थाल्यौँ ।

अध्यागमनमा पुरुष र महिलाका अलगअलग लाइन हुन्छन् । ‘अध्यागमनमा के–के सोध्लान् । अनि के भन्ने नि ?’ यशोदाले सोधेकी थिइन् । ‘केही भन्दैनन्, हामी घुम्न जान लागेको हो भन्नू’ मैले भनेको थिएँ । उनलाई ‘किन जान लागेको हो ?’ भनेर अध्यागमनमा सोधिएको थियो । हामी अलगअलग काउन्टरमा थियौँ । हामी श्रीमान्–श्रीमती हौँ भनेपछि हामीहरूको सँगै तस्वीर खिचिदिएका थिए ।

२१ फेब्रुअरी २०२४ को रात, मलेसियाको बाटुक एयरको विमान मैदानमा तम्तयार थियो । जहाज उड्ने एनाउन्समेन्ट भयो । हामी हातमा जहाजको टिकट समातेर गेटतिर प्रस्थान गर्‍यौँ ।

भर्‍याङ उक्लिएर हामी जहाजको ढोकामा पुग्यौँ । रातको १२ बज्नैलाग्दा जहाजमा मिडी र सुट लगाएका गोरा एयर होस्टेज (जो न होचा न अग्ला थिए) ले हामीलाई स्वागत गरे । एयर होस्टेजले टिकट हेरेर हाम्रो सिट देखाइदिइन् । सिटमा बसिसकेपछि मैले आफ्नो हेन्ड क्यारी सिटमाथिको बक्समा राखिदिएँ र कम्मरमा सिट बेल्ट बाँधेँ । यशोदाको पनि सिट बेल्ट बाँधिदिएँ ।

पाइलटले विमानको इन्जिनको गति बढाए । अचानक विमान रनवेमा बेतोडले दगुर्न थाल्यो र जहाजले जमिन छाड्यो । झ्यालबाट काठमाडौं शहर आकाशका ताराहरू जस्तै टिलपिलाइरहेको थियो ।

मलेसियाले आफ्नो सामर्थ्य र सम्भावना के हो भनेर राम्ररी विश्लेषण गरेर नै बहुराष्ट्रिय कम्पनीलाई आफ्नो देशमा ल्याउने माहोल सिर्जना गर्‍यो । अनुकुल हावापानी, चौतर्फी सामुद्रिक पहुँच र राजनीतिक स्थिरताका कारण मलेसिया अहिले धेरै देशका लागि श्रम गन्तव्य मुलुक बनेको छ । नेपालका १० लाख बढी युवाहरू यो देशमा काम गरिरहेका छन् ।

अघिल्लोपटक मलेसिया जाँदा हामीले मालिन्दो एयरमा यात्रा गरेका थियौँ । जहाजको हरेक सिटपछाडि टीभी स्क्रिन जोडिएको थियो । मानिशहरूले गीत–संगीत र भिडियो हेरेर मनोरन्जन लिएका थिए । मोबाइल चार्ज गर्ने प्लगसमेत जहाजमै थिए । यसपटक त्यस्तो कुनै पनि सुविधा नदेख्दा खिन्न लाग्यो ।

पहिले स्क्रिनमा घरिघरी जहाज उडिरहेको रुट नियाल्न पाइन्थ्यो । जहाज कहाँ पुग्यो, अझै कति बाटो बाँकी छ भन्ने जानकारी हुन्थ्यो । यसपटक यो सुविधाबाट समेत वञ्चित भइयो ।

घरिघरि जहाज हल्लिन्थ्यो । त्यतिबेला एयर होस्टेजले सबै यात्रुहरूलाई कम्मरमा सिटबेल्ट बाँध्न आह्वान गर्थिन् । मैले मोबाइल फ्लाइट मोडमा राखेको थिएँ । त्यसो त जहाजमा मोबाइल नेटवर्कले काम गर्ने कुरा पनि हुँदैनथ्यो । बाटिक एयरको बारेमा मैले यसअघि सुनेको रहेनछु । पछि थाहा पाएँ मालिन्दो एयरकै नाम फेरेर बाटिक एयर राखिएको रहेछ ।

एयर होस्टेजले चिकन बिरयानीको लन्च बक्स र एक बोटल ३ सय एमएलको पानी सर्भ गरिन् । ४ घन्टा ४० मिनेटको उडानपछि हामी चढेको विमान क्वालालम्पुर विमानस्थलको टर्मिनल १ मा अवतरण भयो । जहाज एउटा कुनामा गएर अडिएपछि हामी आ–आफ्ना हेन्ड क्यारी बोकेर जहाजबाट उत्रियौँ । जहाजको ढोकाबाट विमानस्थलको गेटसम्मै सुरुङमार्ग जस्तो बाटो भएर ठूलो हलमा प्रवेश गर्‍यौँ ।

मलेसिया विमानास्थलसँगको यो मेरो दोस्रो साक्षात्कार थियो । सन् २०१७ सालमा इन्डोनेसियाको बाली जाने क्रममा यस विमानस्थलमा मैले साढे चार घन्टा ट्रान्जिटमा बिताएको थिएँ ।

जीवनमै पहिलोपटक यति भव्य विमानस्थल देख्दा म चकित भएको थिएँ । क्वालालम्पुर विमानस्थल प्रकाशको उज्यालोमा जगमगाएको थियो । भुइँमा बिछ्याइएको मार्बल चम्चमाइरहेको थियो । अहिले पनि विमानस्थलको चकाचौँध उस्तै रहेछ ।

काठमाडौंदेखि क्वालालम्पुर एयरपोर्टको फ्लाइट डिस्टेन्स ३,२७७ किलोमिटर रहेछ । यतिका दूरी छिचोल्न विमानहरूले ४ घन्टा ४१ मिनेट समय लगाउँदा रहेछन् । मलेसियाको समय नेपालको भन्दा २ घन्टा १५ मिनेट छिटो रहेछ ।

हाम्रा सुटकेशहरू विमानभित्रै कतै थिए । साथमा एउटा हेन्ड क्यारी र हाते ब्यागहरू मात्रै थिए । मैले आफ्नो र यशोदाको मोबाइलमा एयरपोर्टको फ्री वाइफाइ कनेक्ट गरिदिएँ । हामीले क्वालालम्पुर पुगेको पोस्ट फेसबुकमा राख्यौँ । जहाजको जेटलग अझै उत्रिएको थिएन । शरीर फुर्तिलो थिएन । अझै निद्रा लागिरहेको थियो । यशोदालाई शौचालय देखाइदिएँ । शौचालयमा न बाल्टी न मग हुन्छन् । टिस्यु पेपर र फल्स बटन हुन्छन् । कति सफा हुन्छन् शौचालय । हामीकहाँ सार्वजनिक शौचालयको अवस्था सम्झिनेबित्तिकै दिगमिग लागेर आउँछ ।

मैले यशोदालाई सरसर्ती मलेसियाको बारेमा बताउन थालेँ ।

दक्षिण पूर्वी एसियामा रहेको एक सुन्नी बहुल मुस्लिम देश हो मलेसिया । मलेसियाको क्षेत्रफल ३,२९,८४७ वर्ग किमी छ । क्षेत्रफलको हिसाबले दुईवटा नेपाल जत्रै छ यो देश । मलेसिया रबर उत्पादनमा विश्वकै अगुवा देश हो । यहाँ वार्षिक डेढ करोड पर्यटक घुम्न आउँछन् । मलेसिया पामको तेल उत्पादनमा समेत अगाडि छ ।

मलेसियाले आफ्नो सामर्थ्य र सम्भावना के हो भनेर राम्ररी विश्लेषण गरेर नै बहुराष्ट्रिय कम्पनीलाई आफ्नो देशमा ल्याउने माहोल सिर्जना गर्‍यो । अनुकुल हावापानी, चौतर्फी सामुद्रिक पहुँच र राजनीतिक स्थिरताका कारण मलेसिया अहिले धेरै देशका लागि श्रम गन्तव्य मुलुक बनेको छ । नेपालका १० लाख बढी युवाहरू यो देशमा काम गरिरहेका छन् । मैले मलेसियाबाट फर्किएर कोहलपुरमा व्यवसाय गरिरहेका कैयौँ व्यवसायीको नाम लिएपछि यशोदा छक्क परिन् ।

मलेसिया दुई खण्डमा विभाजित छ । देब्रे खण्डको सीमा थाइल्यान्डसँग र दाहिने खण्डको सीमा इन्डोनेसिया र ब्रुनाईसँग जोडिएको छ । क्वालालम्पुर मलेसियाको राजधानी शहर हो र यो देब्रे खण्डमा पर्दछ । दाहिने खण्डमा मात्र दुई वटा राज्य छन् र त्यहाँ धेरै जंगल र प्राकृतिक संशाधनहरू रहेका छन् । मलेसिया धेरै जंगल भएको देश हो । पाम आयलको खेती र पर्यटनले गर्दा मलेसियामा व्यापक वनविनाश भइरहेको छ ।

मलेसियाको देब्रे खण्डमा प्राकृतिक स्रोत कम र भौतिक विकास बढी छ । दाहिने खण्ड दुर्लभ ओराङओटन प्रजातिको बासस्थान हो ।

विभिन्न कालखण्डमा यो देशलाई शक्तिशाली राष्ट्रहरूले आफ्नो चंगुलमा फसाइरहे । मलायामा १५औँ शताब्दीमा अरब मुसलमानको प्रभाव स्थापित भयो । अहिले जसरी सिंगापुर बन्दरगाहको अन्तर्राष्ट्रिय महत्त्व छ ठीक त्यस्तै प्रकारको महत्त्व कुनै समय मलक्काको थियो । सोह्रौँ शताब्दीमा पोर्चुगालीहरूले मलक्का आफ्नो अधिनमा लिएका थिए । सन् १६४१ मा हल्यान्डले मलक्का आफ्नो बनायो । सन् १७९५ मा यो क्षेत्रमा बेलायतीहरूले पकड जमाए ।

मलक्का मलेसियाको सबैभन्दा पुरानो शहर हो ।

सोह्रौँ शताब्दीमा मलायामा टिनको खानी पत्ता लागेपछि यो ठाउँको महत्त्व एकाएक उचाइमा पुग्यो । त्यतिबेला चीन र बेलायतबीच ठूलो मात्रामा चियाको कारोबार हुन्थ्यो । युरोप पठाउने चियापत्ती प्याक गर्नका लागि टिनको डब्बा सबैभन्दा उपयुक्त माध्यम बने । टिनको डब्बामा चियापत्ती प्याक भएर युरोप र अमेरिका पठाउन अत्यन्त सहज भयो ।

अंग्रेजले खानी र रबर खेतीमा काम गर्न त्यतिबेलै १० हजार बढी भारतीयलाई मजदुरको रूपमा मलेसिया लगेको थियो । यसप्रकार मलेसियामा भारतीय र चिनियाँ नागरिक भित्रिएका हुन् । कालान्तरमा उनीहरू यतै सेटल भए ।

मलायामा पछि सुनखानी पनि भेटिँदै गए । त्यसपछि त चिनियाँ व्यापारी र कामदारहरूको मलायामा ओइरो लाग्यो । सन् १८७७ मा ब्राजिलबाट रबरको बिरुवा झिकाएर बेलायतीहरूले मलायामा रबर खेतीको सुरूवात गरे । मलेसियाको उष्ण जलवायु रबर खेतीका लागि उत्तम ठहरियो । बेलायतीहरूले कामका लागि भारतबाट तमिल कामदार झिकाए । तिनै तमिलहरू आज मलेसियाका महत्त्वपूर्ण जाति बनेका छन् ।

अंग्रेजले खानी र रबर खेतीमा काम गर्न त्यतिबेलै १० हजार बढी भारतीयलाई मजदुरको रूपमा मलेसिया लगेको थियो । यसप्रकार मलेसियामा भारतीय र चिनियाँ नागरिक भित्रिएका हुन् । कालान्तरमा उनीहरू यतै सेटल भए । उनीहरू यतैका बासिन्दा भए ।

बेलायतले पेनाङमा आफ्नो पहिलो बेस (आधार) बनायो । त्यसपछि सिंगापुरलाई हेडक्वारर्टर बनायो । बेलायतले मलेसियालाई दक्षिण पूर्वी एसिया हेर्ने महत्त्वपूर्ण केन्द्रको रूपमा विकास गरेको थियो ।

सन् १९३९ मा द्वितीय विश्वयुद्व छेडियो । जापानीहरूले सबैभन्दा पहिले हवाई द्वीपमा अवस्थित अमेरिकी टापु पर्ल हारबरमा आक्रमण गरेको भोलिपल्टै पहिले मलेसियामा रहेको ब्रिटिस क्याम्पमा हवाई हमला गरेको थियो । बेलायतीहरूले जापानको प्रतिकार गर्न सकेनन् । बेलायतको सिंगापुर हेडक्वार्टरले जापानीहरूसँग हार स्वीकार्‍यो र आत्मसमर्पण गर्‍यो । त्यतिबेलै जापानीले बेलायती सेनाको ठूलो संख्यालाई बन्दी बनाएका थिए ।

अमेरिकाले सन् १९४५ मा जापानको हिरोसिमा र नाकासाकीमा आणविक बम खसालेपछि जापानले आत्मसमर्पण गर्‍यो । दोस्रो विश्वयुद्धको समाप्तिपछि जापानीहरू फर्किए र मलेसिया फेरि ब्रिटिशहरूको प्रभावमा फर्कियो ।

बेलायतले पहिले युद्ध लड्न गोर्खाली सैनिकलाई युद्धमोर्चामा खटायो । पछि मलेसियामा कम्युनिस्टलाई सफाया गर्न लडाइँमा खटायो ।

यशोदाले खै कति बुझिन् ! उनले मेरा कुरा ‘ए... ए...’ भन्दै सुनिरहिन् ।

मलेसियालाई नेपालीले पछिसम्मै मलाया भन्थे । मलाया गएर फर्किएको नेपाली सैनिकलाई नेपालका गाउँघरमा मलायाको लाहुरे भनिन्थ्यो । मलेसियाको राबाङमा द्वितीय विश्वयुद्ध लडेका नेपालीको अझै बस्ती छ भनिन्छ । द्वितीय विश्वयुद्ध लडेका नेपाली त्यतै बसेका थिए ।

मलेसिया स्वतन्त्र हुनुभन्दा अगाडि ब्रिटिस लाहुरे बनेका कति नेपाली पेन्सन पाकेपछि यतै बसे । कतिले नेपालबाट श्रीमती छोराछोरी झिकाए । कतिले यतै बिहे गरे । उनीहरू मलेसियाको संविधानअनुसार यतैका नागरिक बने । उनीहरूका दोस्रो तेस्रो पुस्ताका सन्तान अहिले पनि मलेसियामा छन् । नेपाली मूलका मानिशहरूका स–साना बस्ती अझै पनि मलेसियामा भेटिन्छन् ।

मलेसियाको हावापानी उष्ण छ । भूमध्यरेखीय तापक्रम भएकाले यहाँ हरदम पानी परिरहन्छ । खेती सुहाउँदो माटो र अनुकूल मौसमकै कारण यहाँ प्रसस्त उब्जनी हुन्छ । अहिले यो देश एसियाको सम्पन्न देशमा गणना हुन्छ ।

मलेसियामा व्यापारमा चिनियाँहरू अगाडि छन् । भारतीय तमिलहरू पनि व्यापारमा अगाडि छन् ।

केहीबेर विमानस्थल परिसरमै टहलियौँ । निद पनि लागेको छ । भोक पनि लागेको छ । विमानस्थलको वाइफाइ नेटवर्क मोबाइलमा लगइन भएपछि यशोदा र म मोबाइल स्क्रोल गर्न थाल्यौँ ।

मसँगै आएका साथीहरूले के सोच्दै हुनुहुन्छ, मलाई थाहा छैन । म विश्वयुद्धका दृश्य कल्पिन्छु । त्यसको नेपाली समाजमा पारेका प्रभावहरूका बारेमा केही दिनपहिले मात्र मैले झलक सुबेदीको ‘ब्रिटिस साम्राज्यका नेपाली मोहरा’ भन्ने पुस्तक पढेको थिएँ । केही अगाडि हिमाल पब्लिकेसन्सबाट प्रकाशित वसन्त थापाको ‘लाहुरेका कथा’ पढेको थिएँ ।

यी दुई पुस्तक नेपाली लाहुरेका कथा र संघर्ष पढ्न काफी छन् ।

प्रथम विश्वयुद्ध सुरु नहुँदै नेपालीहरू मलेसिया पुगेका थिए । हिजो ब्रिटिस आर्मीका रूपमा गएका थिए भने आज नेपालीहरू श्रमिकको रूपमा यहाँ आएका छन् ।

बेलायतले नेपालीलाई धेरैतिर घुमायो । धेरै ठाउँमा युद्धमोर्चामा खटायो । मलेसियामा पनि धेरै नेपाली ब्रिटिस सैनिकको रूपमा आए । कति युद्धमा मारिए । कति अंगभंग भए । त्यसको कुनै हिसाबकिताब छैन ।

साढे ६ बजेतिर हामी मलेसियन इमिग्रेसनमा लाइन लाग्यौँ । बिहानको वातावरण शान्त थियो । अध्यागमनमा हामीले आफ्नो बोर्डिङ टिकट, मलेसियाको भिसा अनुमति र ट्राभल डकुमेन्ट तथा पासपोर्ट दियौँ । त्यहाँ सबै पर्यटकको तस्वीर लिइँदो रहेछ । अध्यागमन अधिकृतले हाम्रो पासपोर्टमा एराइभल स्ट्याम्प हानिदिए ।

मलेसियाको समय अनुसार बिहानको साढे ७ बजेतिर लंकाबीका लागि गेट खुल्यो । यहाँबाट हामीले अर्काे विमान चढ्नुथियो लंकाबीका लागि । बाटिक एयरकै अर्काे चार्टर विमान गन्तव्यमा पुर्‍याउन तयारी अवस्थामा हामीलाई पर्खिएको थियो ।

क्वालालम्पुर लंकाबी उडान १ घन्टा १५ मिनेटको रहेछ । बाटिक एयरको बोइङ रहेछ । हामी क्वालालम्पुर विमानस्थलको टर्मिनल–१ मा थियौँ ।

चार्टर विमान भएकाले आफ्नै सिटमा बस्नुपर्छ भन्ने बाध्यता थिएन । जो जहाँ बस्दा पनि हुन्थ्यो । हामी झ्याल छेउको सिटमा बस्यौँ । बिहानको ८ः३० मा विमानले क्वालालम्पुरको धावन मार्ग छोड्यो । एकैछिनमा हामी आकाशमा थियौँ ।

आकाशबाट पामका रूखहरूको जंगल नै देखियो । जहाजबाट कतिबेला बस्ती देखिन्थे । कतिबेला समुद्र देखिन्थ्यो । समुद्रमा तैरिरहेका जहाज देखिन्थे ।

सेता बादलका झुप्पा देखिन्थे । ओहो बादललाई सिलाउन मिल्थ्यो भने यसबाट के–के बन्थ्यो होला । बादलका थुप्रा घरी कपासका थुप्रा जस्ता देखिन्थे । घरी हिउँले ढाकिएको मैदानजस्तो देखिन्थ्यो । घरी अन्टार्कटिका भनेको यही हो कि जस्तो लाग्थ्यो । धानका कुन्यू जस्तै हिउँका पनि कुन्यू हुँदा रहेछन् जस्तो लाग्थ्यो घरिघरी । म यी दृश्यहरू आँखा नचिम्लिई नियालिरहेको थिएँ ।

घरी समुद्रको हरियो पानी देखिन्थ्यो । समुद्रको बीचबीचमा हरिया टापु देखिन्थे ।

नेपाल पनि प्रकृतिले सिंगारेको सुन्दर देश हो । हामीसँग हिमाल, डाँडाकाँडा, तराई, जंगल सबथोक छ । मात्र एउटा कुरा हामीलाई सधैँ खट्किइरहने भो– यदि हामीसँग पनि समुद्र हुँदो हो त ?!

यात्रा भनेपछि म भुतुक्कै हुन्छु । मन सधैँ यात्रा गर्न चाहन्छ । कर्मले खुट्टाहरू जञ्जिरले झैँ बाँधेर राखेको छ । वर्षमा एकपटक आफूले नदेखेको/नटेकेको भूगोलको यात्रा गर्न पाइयोस् अनि पो जिन्दगी जिन्दगी जस्तो हुन्छ ।

सोच्छु, यात्रामा गरेको लगानी आफैँमाथिको लगानी हो ।

एकपटक गरेको यात्रा जीवनभरिका लागि हुन्छ । स्मृतिहरू कहिल्यै ‘डिलिट’ हुँदैनन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन २६, २०८० १०:२२