कांग्रेसको व्यवहारले प्रचण्ड दिक्क, १० पुसकै गठबन्धन ब्युँतिन लागेको हो ?

A+ A A-

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड पछिल्ला दिनमा एमालेसँग नजिकिने प्रयासमा देखिएका छन् । मन्त्रीहरू हेरफेर गर्न सहयात्री कांग्रेसबाट अपेक्षित सहयोग नपाएपछि सत्ता गठबन्धनका दलहरूबीच सम्बन्ध चिसिँदै गएकाे छ । त्यसले एमालेसँग दूरी घटिरहेकाे बालुवाटार निकटस्राेत बताउँछ ।

कोशी प्रदेशमा मुख्यमन्त्री नपाएको, त्यही प्रदेशमा राष्ट्रियसभा चुनावमा आफ्नो उम्मेदवार पराजित गरेको मात्र होइन, राष्ट्रियसभा अध्यक्षको दाबीमा कांग्रेसको अलमलका कारण माओवादी केन्द्रले कांग्रेससँग गठबन्धन तोड्नुपर्ने विकल्प खुला गरेर अघि बढेकाे संकेत गरेकाे छ । त्यसमाथि कांग्रेसको भर्खरै सकिएकाे महासमिति बैठकमा गठबन्धनप्रति पछुताे र अब नगर्ने मत बलियाे देखिएपछि माओवादी थप बिच्किएकाे छ ।

महासमिति बैठकमा गठबन्धन र सरकारको समीक्षामा नेताहरूले समय खर्चेको भोलिपल्टै संसदमा कांग्रेसका आधा दर्जन नेताहरूले सरकारको चर्को आलोचना गरे । केही मन्त्रीहरूको चर्को आलोचना गरेर कांग्रेस सांसदले एमालेको बोलीमा लोली मिलाएका छन् । प्रमुख प्रतिपक्षी दल एमालेले अहिले तीन जना मन्त्रीको राजीनामा मागिरहेको छ । त्यसका लागि प्रधानमन्त्रीकाे जवाफ मागेर संसद अवरुद्धसमेत गर्‍याे ।

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले १८ फागुनमा त्यसकाे जवाफ दिने सहमति भएकाे छ । ठीक यही बेला कांग्रेस सांसदहरू सरकारविरुद्ध खनिनुले अहिले माओवादी र कांग्रेसको सम्बन्ध चिसिएकाे देखाउँछ । त्यही मौकामा प्रचण्डले एमालेसँग दूरी छोट्याउने प्रयास गरेका छन् । तर, अपेक्षित परिणाम भने आइसकेको छैन, बरु कांग्रेस लचिलो बन्न थालेको छ । कांग्रेस नेताहरूको बुुझाइमा माओवादीले मन्त्रीहरू हेरफेर गर्न र राष्ट्रियसभाको अध्यक्षका लागि बार्गेनिङ गर्न एमाले कार्ड खेलिरहेकाे छ । त्यसका लागि कोशी प्रदेशका दुईवटा प्रकरण, सरकारमाथि भएको आलोचना र महासमिति बैठकमा चुनावी गठबन्धनप्रति उठेका नीतिगत बहसलाई बहाना बनाइरहेकाे छ ।

माओवादी केन्द्रले राष्ट्रियसभा अध्यक्षमा दाबी गरेपछि कांग्रेसले पूर्वसहमतिअनुसार, आफूहरूले नै पाउनुपर्ने दाबी गरेको छ । त्यसको खण्डनमा सोमबार माओवादी नेता जनार्दन शर्माले संसद भवनमै अध्यक्षमा दाबी नछोड्ने बताएका थिए । मंगलबार बिहान स्थायी कमिटी बैठकमा पनि त्यही कुरा दोहोरिएको छ । त्यसले माओवादीले राष्ट्रियसभा अध्यक्ष पदलाई प्रतिष्ठाको विषय बनाउन खोजेको देखिन्छ । त्यसो त, अध्यक्षमा दाबी नछोड्न एमालेले पनि माओवादीलाई बल दिइरहेको छ । अनि, विवादमा तानिएका कांग्रेसका मन्त्री मोहन बस्नेतलाई बर्खास्त गर्न पनि एमालेले प्रचण्डलाई सुझाव दिएको छ । कतिपयले भने त्यही सुझावका आधारमा एमालेले संसदमा मन्त्रीको राजीनामा मागेको पनि बताइएको छ ।

राष्ट्रियसभा उपाध्यक्ष अहिले माओवादीकी उर्मिला अर्याल छिन् । अध्यक्षको समयावधि सकिएपछि माओवादी अध्यक्ष लिन चाहन्छ । राष्ट्रियसभाकाे ठूलाे दलकाे हैसियतले पनि अध्यक्ष आफूले पाउनुपर्ने माओवादी दाबी छ । तर, राष्ट्रियसभा निर्वाचनकै बेला सत्ता गठबन्धनमा कांग्रेसलाई सभापति दिने मौखिक सहमति भएर नै कांग्रेस नेता कृष्णप्रसाद सिटौला चुनावी मैदानमा गएकाे बताइन्छ । तर अहिले माओवादीका नेताहरू नै अध्यक्षमा आफ्नो पार्टीको दाबी रहने बताइरहेका छन् ।

यदि कांग्रेसले अध्यक्षमा सहयोग नगरेमा एमाले-माओवादी मिलेर जान सक्ने गरी आन्तरिक रूपमा तयारी अघि बढेकाे माओवादी स्रोत बताउँछ ।

राष्ट्रियसभा अध्यक्ष पदेन संवैधानिक परिषद्‌को सदस्य हुन्छ । प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीबाट हट्नासाथ संवैधानिक परिषद्‌मा माओवादीको प्रतिनिधित्व नहुने तर्क नेताहरूले अघि सारेका छन् । राष्ट्रियसभामा सबैभन्दा ठूलो दल भएकाले स्वाभाविक रूपमा अध्यक्षको दाबी रहेको माओवादी केन्द्रका सचिव देवेन्द्र पौडेल बताउँछन् । उनले भने, ‘अध्यक्षमा हाम्रो दाबी छ । हामीले अध्यक्ष लिने हो । तर, अध्यक्षको दाबी माओवादीले गरिहाल्नेबित्तिकै गठबन्धन नयाँ बनिहाल्छ भन्ने पनि छैन ।’

टीआरसीमा एमालेको साथ

प्रधानमन्त्री प्रचण्ड संक्रमणकालीन न्यायसम्बन्धी (टीआरसी) विधेयक यही अधिवेशनमा संसदमा पेस गरेर पास गर्न चाहन्छन् । संसदमा गठबन्धनको बहुमत भए पनि एमालेलाई साथ लिएर टीआरसीमा सर्वसहमतिकाे सन्देश विश्वलाई दिन चाहन्छन् उनी । त्यसका लागि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले अहिले एमालेको साथ खोजीरहेकाे एमाले उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवाली बताउँछन् । उनले भने, ‘पछिल्लो समय प्रधानमन्त्री प्रचण्डले एमालेको साथ खोज्नुभएको छ । उहाँ टीआरसीका लागि एमालेसँग दैनिक छलफल भेटघाटमा हुनुहुन्छ । उहाँ एमालेसँग मिल्नुपर्छ भनेर भनिरहनुभएकाले राजनीतिक वृत्तमा चर्चा भएको होला । तर, माओवादी-एमालेकाे तत्काल गठबन्धन हुने सम्भावना छैन ।’

माओवादीलाई वामपन्थी, कम्युनिस्ट शक्तिकाे एकताभन्दा पनि खासगरी संक्रमणकालीन न्याय मुख्य प्राथमिकताको विषय भएको एमाले उपमहासचिव ज्ञवाली बताउँछन् ।

कोशीको हारले झस्किएका प्रचण्ड

राष्ट्रियसभाको ११ माघकाे निर्वाचनमा कोशी प्रदेशमा माओवादी उम्मेदवार चम्पादेवी कार्की पराजित भइन् भने कांग्रेसका सिटौला विजयी भए । मतदाता दुवैका गठबन्धन दलका सांसद र पालिका प्रमुख उपप्रमुख थिए । माओवादीको उम्मेदवार पराजित भएर कांग्रेस उम्मेदवार विजयी भएपछि माओवादी झन् सशंकित बन्दै गएको छ ।

आफूहरूले गठबन्धनलाई भोट हाल्दा कांग्रेसका जनप्रतिनिधिहरूले एमालेलाई भोट हालेर आफ्नो उम्मेदवार हारेकाे प्रति प्रचण्ड असन्तुष्ट छन् । कांग्रेस सांसद सुनील शर्मा र उनको समूहले कोशीमा माओवादी उम्मेदवार कार्कीलाई हराउन भूमिका खेलेको माओवादी निष्कर्ष छ । तर, साेही कारणले अहिल्यै गठबन्धन तलमाथि भइहाल्ने स्थिति नरहेकाे नेता पाैडेल बताउँछन् ।

कम्युनिस्ट पार्टीका नेताहरूबीच भेटघाट हुनु स्वाभाविक रहेकाे र पछिल्लो समयमा शीर्ष नेताहरूबीचकाे भेटघाट तत्कालै नयाँ गठबन्धन बन्नका लागि नभएकाे उनकाे दाबी छ । पाैडेलले भने, ‘एमालेसँग भेटघाट छलफल भइरहेको छ तर तत्काल यो गठबन्धन भत्किँदैन । तत्कालै एक गठबन्धन भत्केर अर्को बन्ने हुँदैन ।’

कांग्रेसबाट असहयोग भयाेः प्रचण्ड

प्रधानमन्त्री प्रचण्ड कांग्रेसबाट सरकारले अपेक्षित सहयाेग नपाएकाे गुनासाे सार्वजनिक सभामै गर्न थालेका छन् । आलाेपालाे प्रधानमन्त्री कार्यकालकाे उत्तरार्धमा पुगेकाले बाँकी समयमा सुशासन, आर्थिक स्थिति सुधार र स्मरणयाेग्य केही नयाँ काम गर्ने हुटहुटी उनमा देखिन्छ । सुशासनका लागि सरकारले चालेका कदममा कांग्रेस बाधक बनेकाे, अर्थमन्त्री डा प्रकाशशरण महतले अर्थ मन्त्रालय चलाउन नसकेकाे र आफ्नाे समय सकिने दिन नजिकिइरहेकाले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड दबाबमा छन् ।

'जुन फाइल खाेले पनि कांग्रेसमै गएर ठाेकिन्छ । अर्थमन्त्री प्रधानमन्त्रीकै पार्टीकाे हुनुपर्ने रै'छ । हेरफेर गराैँ भन्याे कांग्रेस मान्दैन । यस्तै स्थितिमा सहकार्य धेरै लामाे जाँदैन,' प्रधानमन्त्री प्रचण्डकाे भनाइ उद्धृत गर्दै वाम पृष्ठभूमिका एक अधिकारकर्मी भन्छन्, 'फेरि एकपटक वाम ध्रुवीकरणमा जाने बनाऊँ । तपाईंहरूले वातावरण बनाउनुहाेस् ।' एकवर्षे कार्यकालमा अपेक्षित नतिजा दिन नसकेपछि प्रधानमन्त्री गठबन्धन फेर्ने मुडमा पुगेकाे उनले बताए ।

सरकारले सुशासन र समृद्धिका लागि काम गरिरहँदा, भ्रष्टाचार र अनियमितताविरुद्ध काम गर्दा पनि कांग्रेसले स्वामित्व नलिएकाे उल्टै विराेध गरेकाेमा प्रधानमन्त्री प्रचण्ड असन्तुष्ट छन् ।

कांग्रेस मुख्यतः गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठप्रति असन्तुष्ट छ । कांग्रेसमा संस्थापनइतर समूह सुरुदेखि गठबन्धन र प्रधानमन्त्रीप्रति असन्तुष्ट छँदै थियो । पछिल्लो समयमा विभिन्न काण्डमा कांग्रेसका नेताहरू पक्राउ पर्न थालेपछि त्याे असन्तुष्टि झन् बढ्याे । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाकाे दबाबमा नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणमा कांग्रेसकै नेताहरू धेरै जोडिएपछि अनुसन्धान नै प्रभावित भएकाे थियाे ।

यो प्रकरणको छानबिन गरिरहेका वरिष्ठ प्रहरी अधिकारीलाई कांग्रेसकै दबाबमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले सरुवा गरेका थिए । छानबिनलाई कमजोर बनाउन कांग्रेसबाट पटकपटक दबाब आएकाे र बालुवाटार जग्गा प्रकरणमा पनि सरकारले सत्ता गठबन्धन दलहरूबाट सहयोग नपाएकाे प्रचण्डकाे बुझाइ छ । प्रधानमन्त्रीको सुशासनको काममा कांग्रेसले धेरै साथ सहयोग नदिए पनि क्षणक्षणमा गठबन्धन भत्कने र नयाँ बन्ने भन्ने नहुने प्रधानमन्त्रीकाे सचिवालयका सदस्यहरू दाबी गर्छन् ।

प्रचण्ड-ओलीबीच सिधा सम्पर्क

सत्ता गठबन्धनमा खटपट बढ्दै जाँदा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेता केपी शर्मा ओलीसँग सम्पर्क बढाएका छन् । छाेरी गंगा दाहालमार्फत र आफैँले पनि भेट्न प्रचण्डले पटकपटक बाेलाएका छन् । दुई नेताबीच निरन्तर फाेन संवाद चलिरहेकाे बालुवाटार र बालकाेट स्राेतले पुष्टि गरेका छन् । ११ फागुनमा ओलीकाे जन्मदिनमा प्रधानमन्त्रीका सुरक्षा सल्लाहकार शंकरदास बैरागी प्रधानमन्त्री प्रचण्डकाे सन्देश लिएर बालकाेट पुगेका थिए । माओवादीनिकट एक पत्रकारलाई पनि प्रचण्डले बालकाेट पठाएका थिए । त्यसबाहेक राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने पनि पछिल्लाे समय १० पुसकै गठबन्धन ब्युँताउने रणनीतिमा छन् । उनले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष ओलीबीच सम्बन्ध सुधारका लागि पहल गरिरहेकाे विश्वस्त स्राेत बताउँछ ।

एमाले अध्यक्ष ओली भने प्रधानमन्त्री प्रचण्डले आफूलाई देखाएर गठबन्धनमा बार्गेनिङ गरिरहेकाे बुझेका छन् । उनी राष्ट्रियसभा निर्वाचनपछि मात्र प्रचण्डकाे खास नियत थाहा हुने भन्दै त्यतिञ्जेल कुर्नुपर्ने मनस्थितिमा रहेकाे उनकाे सचिवालयका एक सदस्य बताउँछन् । तर, नेताहरूबीच सम्बन्ध सुधारकाे चरणमा रहेकाे घटनाक्रमले पनि देखाउँछ ।

मध्यपहाडी यात्रामा रहेका ओलीले प्रचण्डलाई फाेन गरेर जन्मदिनकाे शुभकामना दिए । त्यस्तै, ११ फागुनमा प्रचण्डले पनि ओलीलाई फाेन गरेर जन्मदिनकाे शुभकामना दिए । जन्मदिनकाे शुभकामना आदानप्रदानका क्रममा वामपन्थीहरू एक भएर समाजवादी आन्दाेलन अघि बढाउनेबारे पनि कुराकानी भएकाे कतिपयकाे दाबी छ । तर, ती औपचारिकता र सामान्य राजनीतिक संस्कृतिमा पर्ने भन्दै नेताहरूले पुष्टि गरेका छैनन् ।

त्यसाे त, एमालेसँग दूरी घटाएर टीआरसीलगायत विधेयक अघि बढाउने प्रयत्नमै देखिन्छन् । त्यसका लागि संसदीय समितिकाे नेतृत्व भागवण्डामा एमालेलाइ पनि समेटे । उनी राष्ट्रियसभा निर्वाचनमा पनि सिट बाँडफाँट गर्न चाहन्थे । तर, टीआरसीकाे सर्तमा एमाले तयार नभएपछि साे छलफल त्यसै सेलायाे र गठबन्धन दलहरूले भागवण्डा गरेर उम्मेदवार उठाए र जिताए पनि ।

एमालेसँग नजिकिएर प्रचण्ड आउँदाे निर्वाचनसम्मकाे रणनीति बनाउन चाहेकाे देखिन्छ । २०६४ पछिका हरेक चुनावमा खुम्चिँदै गएकाे माओवादी केन्द्रका लागि २०८४ काे चुनाव ठूलाे चुनाैती बनेकाे छ । त्यसैले आउँदाे चुनावी गठबन्धनसमेत हुने गरी १० पुसकाे सहमतिमा फर्किन प्रचण्ड तयार देखिएका हुन् ।

एमाले नेताहरू भने प्रचण्डप्रति विश्वस्त देखिँदैनन् । एमाले र माओवादी तत्काल गठबन्धन नहुने उपमहासचिव विष्णु रिमाल बताउँछन् । उनले भने, ‘केही अप्ठेरो परे वामपन्थी भन्ने, पद पाएपछि सबै छोडेर हिड्नेसँग के गठबन्धन हुन्छ ? पदको लडाइँ गठबन्धनमा छ, त्यही भएर हामीलाई देखाएको होला । तत्काल माओवादीसँग गठबन्धन हुँदैन । त्याे सम्भावना पनि छैन ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन १५, २०८० १९:२७