नोभिचोक: शीतयुद्धकालको हतियार, जसले ३० सेकेन्डमै लिन्छ मान्छेको ज्यान

A+ A A-

जेलमा मृत्यु भएका रुसी नेता एलेक्सी नाभाल्नीको शव लुकाइएपछि अनेकौँ आशंका जन्मिएका छन् । उनकी पत्नी युलिया नभलनयाले आफ्ना पतिको शव नोभिचोक नर्भ एजेन्टको निशाना मेटाउन लुकाइएको आरोप लगाएकी छन् ।

राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका कट्टरविरोधी विपक्षी नेता नाभाल्नीको राजधानी मस्कोभन्दा करिब १ हजार ९०० किलोमिटर टाढा खारपको जेलमा शंकास्पद मृत्यु भएको थियो । उनकी पत्नी युलियाले भिडियो जारी गर्दै पुटिनले आफ्ना पतिको हत्या गरेर आफ्नो आधा हिस्सा, आधा मुटु र आधा आत्माको हत्या गरेको बताएकी छन् । उनले आफू अझै जीवित रहेको भन्दै पतिको अभियान जारी राख्ने बताएकी छन् ।

नभलनयाले आफ्नो भिडियोमा नाभाल्नीको शरीरबाट नोभिचोक नर्भ एजेन्टको निशाना मेटाउन शव लुकाएको बताएकी छन् । अमेरिकी संस्था नेसनल इन्स्टिच्युट अफ हेल्थको शाखा नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिनका अनुसार नोभिचोक सोभियत संघले शीतयुद्धका क्रममा गोप्य रूपमा बनाएको नर्भ एजेन्टको समूह हो ।

यसलाई चौथो पुस्ताको रासायनिक हतियारका रूपमा समेत चिनिन्छ । यो एक अर्गनोफस्फोरस यौगिक हो । जसमा अत्यधिक विषाक्त गुण हुन्छ । नोभिचोक एजेन्टको रुसी अर्थ नव आगन्तुक हो । यसलाई नर्भ एजेन्टको काल्पनिक समूहका रूपमा पनि परिभाषित गर्न सकिन्छ । यिनीहरूमध्ये केहीलाई बाइनरी रासायनिक हतियारका रूपमा पनि वर्गीकृत गर्न सकिन्छ ।

यो विषको खास विशेषता भनेको यसलाई ट्रेस गर्न असाध्यै कठिन छ । यसलाई नेटोको रासायनिक हतियार पहिचान उपकरणले पनि ट्रेस गर्न सक्दैन । नोभिचोक नर्भ एजेन्ट सन् १९७०–८० को दशकमा विकसित गरिएको हो । जसका बारेमा सन् १९९० मा रुसी रसायन वैज्ञानिक डा. भिल मिर्जायानोभले खुलासा गरेका थिए ।

यो विषको प्रयोग अहिलेसम्म युद्धमा गरिएको पुष्टि भएको छैन । सन् २०१८ मा बेलायतमा रुसी पूर्वगुप्तचर अधिकारी सर्गेइ स्क्रिपल र उनकी छोरी युलियालाई यही विष दिइएको थियो । तर, दुवै जना बच्न सफल भएका थिए । बेलायतले यो घटनामा रुसमाथि आरोप लगाएको थियो । जसलाई रुसले अस्वीकार गरेको थियो । यो विषमा अमेरिकी नर्भ एजेन्ट भीएक्सको तुलनामा मान्छेको मृत्युमा १० गुणा बढी प्रभावकारी मानिन्छ ।

सन् २०१७ मा उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ उनका सौतेनी दाजु किम जोङ नामको अमेरिकी नर्भ एजेन्ट भीएक्सको प्रयोग गरी क्लालालम्पुर विमानस्थलमा हत्या गरिएको थियो । नोभिचोक नर्भ एजेन्ट १९९५ मा टोकियो सबवे हमलामा प्रयोग गरिएको ग्यास सरिनभन्दा बढी खतरनाक हो ।

मान्छेको शरीरमा यो विषको प्रवेशपछि कोषिका र मांसपेशीबीचको सञ्चार बन्द हुन्छ । कीटनाशक औषधिले साङ्ला, किराहरू मारिएजस्तै यो विषले मान्छेमा पनि असर गर्छ । यो विषले यति छिटो काम गर्छ कि यो विष दिएको ३० सेकेन्डदेखि २ मिनेटभित्र नै मानिसको मृत्यु हुन्छ । विषको मात्रा कम भयो भने ढिलो मृत्यु हुन्छ । तर, विषको मात्रा जति कम भयो, उति पीडादायी मृत्यु हुन्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन ९, २०८० १७:४५